Nga: Ervis Iljazaj
Pasi të kaloi gjendja e emergjencës të tërmetit të 26 nëntorit, Shqipëria do të përballet me një kosto financiare të lartë e cila do të rëndojë mbi shpinën e të gjithë qytetarëve. Nuk ka ende një përllogaritje të saktë se sa është dëmi financiar nga tërmeti, por e sigurtë është se është shumë i lartë për buxhetin e brishtë të shtetit shqiptar. Në këtë kuptim, qeveria do të përballet me vështirësi të mëdha për të menaxhuar këtë situatë, vështirësi që po tregohet që në këto ditë.
Nga të gjitha studimet që janë bërë në vëndet ku kanë rënë tërmete të tilla, ato kanë një ndikim negativ në ekonomi. Në shumë vënde, pas tërmeteve ka patur inflacion, ulje të vëndeve të punës apo efekteve të tjera si këto. Po të shtosh këtu psikologjinë e masave dhe sjelljen e konsumatorëve në këto raste e cila ka tendencë të ulet, atëherë ndikimi në ekonominë e një vëndi kuptohet fare lehtë. Që në këto ditë, ka sipërmarrje që janë ende të mbyllura, puntorë që nuk shkojnë në punë, apo kontrata tregtare që janë lidhur, por që nuk zbatohen dot nga gjendja e jashtëzakonshme .
Prandaj, është një sfidë e madhe e cila duhet menaxhuar sic duhet për të ulur kostot e jetesës së qytetarëve shqiptarë. Kush thotë të kundërtën, për arsye politike apo për injorancë individuale gënjen veten dhe qytetarët shqiptarë. Është mirë që në këto raste të thuhet e vërteta, sepse vetëm kështu do të merren masa që do të lehtësojnë sado pak këtë krizë.
Kostot financiare nga tërmetet që ndikojnë negativisht në ekonominë e një vëndi kanë qënë problematike edhe për vënde shumë herë më të zhvilluara ekonomikisht se Shqipëria. Në këtë kuptim, duhet të përgatitemi për këtë gjë, sepse ato janë të paevitueshme.
Megjithatë, ka një mënyrë për të reduktuar kostot që rëndojnë në buxhetin e shtetit në fatkeqësi të tilla. Është krijimi i tregut të sigurimeve të banesave, të cilat shpëtojnë jetë dhe pronë, si dhe ulin ndikimin negativ në ekonomi të fatkeqësive natyrore. Përshembull, kostoja e kullave të reja të world trade center të rindërtuara pas sulmit terrorist në SHBA u përballua e gjitha nga kompanitë e sigurimeve, një e kosto e cila shkoi në disa miliardë dollar. Si ky rast ka dhe shumë të tjera në botën perëndimore.
Sigurimi i banesave në radhë të parë shpëton jetë njerëzish, sepse asnjë kompani sigurimi nuk ta siguron pronën nëse ajo nuk është e ndërtuar sipas të gjitha kritereve të ndërtimit, pasi nuk do të marrë risk përsipër. Dhe për ta bërë këtë, çdo kompani sigurimi në botë për të kontrolluar kushtet e ndërtimit dërgon ekspertët e saj, dhe nuk i beson aspak ekspertëve të shtetit, që në shumë raste abuzojnë me firmën e tyre.
Kushdo që ka marrë një kredi në bankat shqiptare për të blerë një shtëpi, e di fare mirë që banka për të siguruar kolateralin e kredisë kërkon dhe sigurimin e shtëpisë. Dhe të gjithë ata që në rastin e tërmetit të 26 nëntorit kanë pësuar dëme mund të shkojnë dhe të marin kostot financiare të këtyre dëmeve te kompanitë e sigurimeve.
Mirëpo, problemi qëndron se në shoqërinë shqiptare nuk ekziston ende kultura e sigurimit. Jo vetëm për banesat, por për shumë gjëra të tjera. Tregu i siguracioneve në Shqipëri është diku te rreth 100 milion euro në vit ose 35 euro për frymë. Në raport me vendet e tjera , edhe me ato të rajonit, është një shifër shumë e ulët. Maqedonia e ka konsumin për frymë 120 euro, Mali Zi 100 euro, Kosova 60 euro, Sllovenia 1000, Kroacia 700, ndërsa vendet e Komunitetit Europian, 2500 deri 2800 euro për frymë. Duket qartë nga këto shifra që shoqëria shqiptare ende nuk sillet racionalisht në këtë drejtim.
Ndoshta sigurimi i detyrueshëm për banesat për momentin në Shqipëri është i vështirë për tu vendosur, pasi dihet mirë që shumë qytetarë nuk e kanë atë mundësi, sepse dihet historia e ndërtimeve shqiptare dhe problemeve demografike të tranzicionit. Është e vështirë përshembull ti kërkosh të sigurohet banesa në Thumanë në një pallat të të amortizuar totalisht, dhe ku brenda jetojnë njërëz që kanë vetëm asistencën sociale për të mbajtur frymën gjallë. Por, ata që blejnë apartamente 50 mijë, 60, apo 100 mijë euro, në Tiranë apo në Durrës, sigurisht që e kanë atë mundësi, thjesht nuk është zakon i shoqërisë shqiptare.
Në këtë kuptim, duhet nxitur fryma e krijimit të kulturës të sigurimeve të banesave apo cdo gjëje tjetër që ka të bëjë me sigurinë dhe pasurinë e njerëzve. Ndoshta është momenti që risku të kalojë nga qeveria te individi. Në këtë mënyrë, kur të ndodhin fatkeqësi të tilla, barra që rëndon mbi të gjithë ne të ulet, dhe ata njërëz që për fatkeq preken nga këto fatkeqësi mos të rijnë më sytë nga qielli dhe shteti, por me sytë nga kompanitë e sigurimeve. /Gazeta Liberale
Denonco ne TT