Banka e Shqipërisë në raportin e politikës monetare të tremujorit të tretë të publikuar sot ka analizuar arsyet e forcimit të monedhës vendase ndaj euros katër vitet e fundit.
Ecuria e kursit është karakterizuar nga tendenca mbiçmuese gjatë katër viteve të fundit, veçanërisht kundrejt euros, e cila është dhe monedha më e rëndësishme e shkëmbimeve tregtare dhe financiare në vend.
Analizat e Bankës sugjerojnë se trendi mbiçmues i lekut ka qenë gjerësisht në linjë me zhvillimet makroekonomike. Ai është mbështetur nga rritja krahasimisht më e shpejtë e ekonomisë shqiptare kundrejt partnerëve evropianë, nga përmirësimi i pozicionit të jashtëm të ekonomisë, dhe nga reduktimi i primit të rrezikut në tregjet e brendshme financiare.
Përtej trendit, ecuria e kursit shfaq dhe luhatje afatshkurtra, të cilat pasqyrojnë zhbalancime të përkohshme të kërkesës dhe të ofertës në tregun valutor. Një episod i ngjashëm ishte ai i gjysmës së parë të vitit 2018, ku rritja e përkohshme e ofertës solli pritje të njëanshme në tregun valutor dhe prodhoi, më tej, një çrregullim të funksionimit të tregut valutor dhe forcim të shpejtë të kursit të këmbimit. Ndërhyrja e Bankës së Shqipërisë rezultoi efektive në korrigjimin e sjelljes së tregut dhe ecuria e kursit iu afrua asaj historike. Mbiçmimi vjetor i lekut kundrejt euros erdhi në reduktim gjatë vitit 2019, duke arritur në 3.1% në periudhën maj-qershor, nga niveli maksimal prej 7.4% i shënuar në fund të vitit 2018.
Tremujori i dytë i vitit 2019 evidentoi sërish një forcim të lekut. Nisur nga sensitiviteti i shtuar që ka ky tregues, Banka e Shqipërisë vlerësoi shkaqet dhe faktorët e mundshëm që qëndrojnë pas tij. Konkluzionet e analizave tona sugjerojnë se: (i) mbiçmimi i kursit të këmbimit në tremujorin e dytë është në linjë me sjelljen sezonale të tij; (ii) faktorët fondamentalë nuk mbështesin forcim të shpejtë e të mëtejshëm të kursit, në ndryshim nga situata e vitit të shkuar; dhe, (iii) tregu valutor vijon të funksionojë në mënyrë normale. Konkluzionet e mësipërme do të argumentohen në vijim.
Sjellja sezonale
Në vitet e fundit, evidentohet një mbiçmim sezonal më i hershëm i lekut në muajt e verës. Kështu, forcimi karakteristik i lekut në sezonin e verës është zhvendosur pjesërisht nga muaji korrik në muajt qershor, maj, e deri-diku edhe në prill, çka përkon edhe me një fillim më të hershëm të sezonit turistik.
Mbiçmimi i kursit në këta dy muaj të tre viteve të fundit është më i lartë se mesatarja afatgjatë, por mbetet gjithsesi brenda intervalit +/- 2 devijime standarde rreth kësaj mesatareje. Në këtë kontekst, edhe forcimi i kursit gjatë tremujorit të dytë duket se përkon me një forcim sezonal më të hershëm të tij.
Ecuria e faktorëve fondamentalë
Zhvillimet e deritanishme në sektorin e jashtëm të ekonomisë sugjerojnë një moderim të mbiçmimit të kursit të këmbimit krahasuar me një vit më parë. Zgjerimi i deficitit të llogarisë korrente në tremujorin e parë të vitit u shoqërua me nënçmim të lekut gjatë kësaj periudhe dhe reduktim të ndjeshëm të forcimit vjetor të tij. Për tremujorin e dytë të vitit, të dhënat mbi shkëmbimet tregtare tregojnë për zgjerim të mëtejshëm të deficitit tregtar, në mungesë të eksporteve të larta të energjisë në vitin e kaluar. Nga ana tjetër, të dhënat për hyrje-dalje të individëve për tremujorin e dytë II sinjalizojnë për një ndikim të moderuar të turizmit në mbiçmimin e kursit të këmbimit.
Funksionimi i tregut
Tregu valutor ka funksionuar brenda parametrave normalë. Si spread-et bid/ask, ashtu edhe luhatshmëria ditore e kursit, kanë qenë në nivele më të ulëta. Gjithashtu, treguesi i anshmërisë për mbiçmim/ nënçmim të kursit, i cili një vit më parë u rrit ndjeshëm, ka rënë gradualisht pranë nivelit optimal 1III. Këta tregues konfirmojnë se tregtimi i euros në treg ka reflektuar balancën e kërkesës dhe ofertës për euro, se niveli i pasigurisë së agjentëve të treg ka rënë, dhe se nuk ka pozicionime të njëanshme të tyre në kahun mbiçmues (apo nënçmues) të kursit.
Pritshmëritë
Banka e Shqipërisë pret që nisur nga këto premisa, mbiçmimi i kursit gjatë vitit 2019 të vijë duke u moderuar, me një efekt të reduktuar të këtij mbiçmimi në treguesit e tjerë makroekonomik.
Megjithatë, Banka parashikon që ndonëse me një probabilitet më të ulët se më parë, rreziqet mbi kohëzgjatjen dhe ndikimin e mbiçmimit të kursit të këmbimit dhe mbi qëndrueshmërinë e përmirësimit të kredisë, vijojnë të jenë të pranishme./Monitor
Denonco ne TT