Shahu është një lojë mijëra vjeçare, dhe që përfshin qindra kultura njerëzore. E luajtur të paktën që në shekullin VII, shahu vlerësohet si një test për inteligjencën, strategjinë dhe aftësinë për të menduar në avancë. Ndërsa shumë mjeshtra shahu janë të fiksuar pas kësaj loje. Dhe shumë amatorë kalojnë orë të tëra duke luajtur, shumë pak prej tyre do të pohonim se pikërisht shahu u ka shpëtuar jetën.
Por në rastin e mjeshtrit të madh rus të shahut Osip Bernshtein, ishte pikërisht kjo lojë që e shpëtoi atë nga ekzekutimi me vdekje. Në vitin 1917, Rusia përjetoi një revolucion të madh politik, të njohur si Revolucioni i Tetorit. Aristokracia në pushtet u rrëzua nga bolshevikët, që shpallën krijimin e Bashkimit Sovjetik.
Familja e Carit u ekzekutua, ndërsa komunizmi mbërriti zyrtarisht në Rusi. Përmes një serie konfliktesh politik dhe ushtarak, udhëheqësi i bolshevikëve Vladimir Lenin, erdhi në pushtet duke nisur një seri reformimesh. Pronat u shtetëzuan, bankat dhe fabrikat u vunë gjithashtu nën kontrollin e shtetit.
Transformimi tërësor i Rusisë ishte një proces i gjatë dhe e përgjakshëm, që çoi në vdekjen e qindra mijëra njerëzve në konfliktin fillestar, dhe miliona në vitet në vazhdim. Politikat e Leninit, mund të dukeshin në pamje të parë të dobishme për punëtorin. Por kishte nga ata, që i shihnin ato si një kërcënim.
Një atentat ndaj tij, e nxiti Lenin të krijonte ÇEKA-n, policinë sekrete, detyra e së cilës ishte zvogëlimi i kërcënimeve ndaj shtetit. Kjo do të çonte në një epokë të njohur gjerësisht si Terrori i Kuq, ku ÇEKA do të ekzekutonte mijëra njerëz, për të siguruar sovranitetin e Rusisë Sovjetike.
Në shënjestër të policisë sekrete, ishte edhe mjeshtri ndërkombëtar i shahut, Osip Bernshtein. Një këshilltar i suksesshëm në fushën e financave, Bernshtein ishte prototipi i personit për të cilin komunistët besonin se ishin pjesë e problemit në shoqërinë e tyre para-revolucionit. Meqë punonte si këshilltar për bankat, të cilat konsideroheshin si armiq të popullit, ai u fut në listë për t’u arrestuar dhe ekzekutuar.
Shumë shpejt u arrestua. ÇEKA e mori me vete, dhe për të ishte firmosur një urdhër që ai të ekzekutohej për krimet e tij të dukshme kundër shtetit. Kur po priste ekzekutimin e tij, një oficer vërejti në listën e atyre që e kishin radhën për tu pushkatuar edhe emrin e shahistit të njohur.
Kjo ishte një surprizë e madhe për të, Bershtein kishte fituar dikur turneun e shahut në Qytetin e Moskës. Oficeri ishte skeptik, dhe e pyeti Bernshteinin nëse ai ishte realisht mjeshtri i shahut. Bernstein e konfirmoi identitetin e tij.
Por oficeri dyshonte se mos po e gënjente. Ndaj vendosi që ta testojë përmes një basti të thjeshtë. Ata do të luanin kundër njëri-tjetrit në një lojë shahu. Nëse Bernshtein humbte apo loja dilte barazim, ai do të pushkatohej menjëherë nga toga e pushkatimit. Por nëse arrinte të fitonte ndeshjen, do t’i falej jeta, do të lirohej dhe lejohej të largohej.
Padyshim, gjykuar nga rrethanat, ajo duhet të ketë qenë loja më stresuese për të. Gjithsesi Bernshtein nuk kishte çfarë humbte. Ai luajti dhe e fitoi ndeshjen brenda një kohe të shkurtër. Mbi të gjitha, ishte një shahist i shkëlqyer, që kishte fituar shumë ndeshje, duke luajtur kundër rivalëve profesionistë nga e gjithë bota.
Pasi kapi shah-mat oficerin, ky e mbajti realisht fjalën, dhe e lejoi Bernshteinin të largohej prej andej. Kjo do të ishte e hera e vetme, që shahu do të ishte një çështje për jetë a vdekje për Osip Bernshteinin. Pasi doli nga burgu, Bernshtein do të largohej nga vendi sa më shpejt që të ishte e mundur.
Një “takim” aq i afërt me vdekjen, e bindi se nuk do të ishte më i sigurt në Rusi. Nëse arrestohej prapë kishte shumë pak shanse që ÇEKA ta sfidonte sërish me një lojë shahu. Kështu, ai shkoi në Francë, ku banoi deri sa vendi u pushtua nga nazistët në qershorin e vitit 1940. Ai humbi në Francë një pjesë tjetër të pasurisë së tij, pas humbjeve të mëdha që pati me herët në Bashkimin Sovjetik.
Bershtein u largua me shpejtësi drejt Spanjës. Kur arriti në Pirenej, së bashku me familjen e tij, iu desh të shëtiste natën nëpër rrugët malore, duke u fshehur nëpër shpella gjatë orëve të ditës, për të shmangur policinë dhe forcat Kufitare. Më në fund ai arriti në Spanjë, dhe u vendos më banim në Barcelonë. Vdiq në një sanatorium në Pirenejtë francezë në vitin 1962, në moshën 80-vjeçare./ TIRANA TODAY
