Mathias Rust nuk ishte ndonjë ushtarak apo spiun. Ai ishte vetëm një pilot amator, që udhëtoi me një avion të tipit Cesna nga Gjermania Perëndimore në Moskë, që të mund t’i dorëzonte udhëheqësit të ri të Bashkimit Sovjetik Mikhail Gorbachev, një manifest prej 20 faqesh, sesi të promovohej paqja në botë.
Në 13 maj 1987, Mathias mori avionin Cesna nga klubi i tij i fluturimit, dhe udhëtoi fillimisht për në Ishujt Shetland dhe pastaj drejt Finlandës, ku ai u furnizua me karburant, pre nga ku nisi udhëtimin e tij historik për në kryeqytetin sovjetik. Tre njësi ruse të mbrojtjes ajrore, u vunë në gatishmëri, ndërsa 2 avionë zbulues iu vunë nga pas, teksa Cesna e Mathias fluturoi afër bregdetit sovjetik.
Një nga pilotët interceptues, raportoi se avoni i vogël dukej si një Yak-12 (një avion sportiv sovjetik), prandaj e lejoi atë të vazhdonte fluturimin. Avioni Cesna, u kap më pas nga dy interceptorë të tjerë që iu afruan pranë, por nuk arritën të vinin re flamurin e Gjermanisë Perëndimore dhe numrin e regjistruar në avion.
Një njësi e mbrojtjes ajrore, gjykoi se kishte të bënte me një pilot të trajnuar, që kishte harruar të kthehej në bazë. Edhe dy avionë të tjerë sovjetike e interceptuan atë, por e ndërprenë ndjekjen pasi komandanti i tyre, u tha se ishte shumë e rrezikshme që të fluturonin në një lartësi aq të ulët.
Edhe një stacion radari e identifikoi avionin e Rust, por kontrollorët besuan se ai ishte një nga dy helikopterët, që kryenin operacionet e kërkim-shpëtimit në një zonë aty pranë.
Vetëm kur Mathias fluturoi mbi Moskë, dhe u ul në Sheshin e Kuq shumë pranë Kremlinit-zyrtarët e rezidencës së liderit sovjetik, e kuptuan se kishte ndodhur diçka tmerrësisht e gabuar. I riu gjermano-perëndimor u arrestua nga forcat sovjetike të sigurisë, që besonin se Rust ishte pjesë e një celule më të madhe, e cila synonte nxitjen e kaosit në Bashkimin Sovjetik.
Në një intervistë të dhënë në vitin 2007, Rust tha se për atë gjest që mund t’i kishte marrë jetën, u frymëzua nga takimi i dy liderëve amerikanë dhe sovjetikë, Reagan dhe Gorbachev një vit më parë në Rekjavik të Islandës, për të diskutuar mundësinë e reduktimit të ndërsjellët të raketave bërthamore.
Ai pranoi se mosha tepër e re, e bëri të mos mendonte shumë për rreziqet, edhe pse kur pa avionët luftarakë sovjetikë MIG shumë pranë, u tremb shumë. “Isha vetëm dhe isha gati të rrezikoja, ashtu siç mund të jetë një njeri në moshën 19-vjeçare. Në atë moshë, njeriu mendon më pak për rreziqet dhe për frikën”-u shpreh ai.
Rust foli edhe për ndjesinë e tij kur e uli avionin në Sheshin e Kuq:“Sheshi më ngjalli frikë. Nga lart më dukej shumë më i vogël, se sa e kisha përfytyruar. Por për të zbritur me avionin Cesna mjaftonin 200 metra katrorë. U përpoqa 3 herë, dhe në të tria rast u ringrita në ajër.
Turma njerëzish ishin grumbulluar aty poshtë, për të parë avionin tim të vogël. Më në fund zbrita në Bolshoj Kamennyj Most, urën e madhe me 6 korsi. Duke ecur me rrota, arrita deri në Sheshin e Kuq. E fika motorin, dhe qëndrova atje treçerek ore, një kohë që mu duk sa një përjetësi.”
Ai u rrethua nga qindra njerëz që e pyesnin në anglisht se nga vinte. Kur iu tha se vinte nga Republika Federale Gjermane për një gjest paqeje, ata reaguan njëzëri dhe habi dhe mosbesim.
Pas gati një ore në shesh mbërritën agjentët e KGB-së. Ata zbritën nga makina, i folën Mathias anglisht, i kërkuan dokumentet, dhe e kontrolluan avionin.
Më i vjetri prej tyre pasi i kontrolloi pasaportën e pyeti për vizën e hyrjes në Bashkimin Sovjetik. Pas disa minutash mbërriti një kamion, zona u rrethua, njerëzit u larguan, ndërsa 19-vjeçari u arrestua. Rust iu nënshtrua për orë të tëra marrjes në pyetje. Ai i shpjegoi se ardhja në Moskë, ishte një gjest simbolik për paqe. Por oficerët e KGB-së, habiteshin se si ai nuk kishte asnjë armë me vete
“Pastaj filluan pyetjet më të ashpra. Po ta fshehësh të vërtetën, do ta zbulojmë dhe do të jetë më keq, më thanë ata. Rrëfehu! Imperialistët të kanë paguar për një provokacion. Jo, këmbëngulja, e kam bërë gjithçka vetë. Nuk besonin, vazhduan pyetjet deri në 4 të mëngjesit. Kisha dhimbje koke, isha i dërmuar fizikisht, kërkova të ndërpriten pyetjet. Pranuan.
Kisha frikë, dhe besoja se nuk do të dilja më gjallë nga aty. Humba 10 kilogramë peshë në pak javë. Isha në një birucë me izolim të dyfishtë. Pastaj erdhi procesi gjyqësor. Pa dhunë. Takime të rregullta me konsullatën gjermane. Dënimi i ashpër:4 vjet në kamp pune. Besoja se do të vdisja,”– kujton Rust.
Ai kaloi 14 muaj në burgun e Lefortovos, kur autoritetet sovjetike e amnistuan. Rust u rikthye në shtëpinë e tij në Gjermaninë Perëndimore. Ai u prit si hero nga turmat. Ndërsa mediat dhe autoritetet patën një qëndrim më të ftohtë, deri dhe armiqësor. Gazetat e paraqisnin si një të çmendur dhe të papërgjegjshëm, që kishte vënë në rrezik paqen.
Patenta e pilotimi të avionit iu hoq, autoritetet hapën çështje gjyqësore ndaj tij si kërcënues paqeje apo tradhtar, por në fund pastaj e arkivuan çështjen. Ndërkohë kjo ngjarje pati pasoja më të bujshme në Bashkimin Sovjetik. Ministri i Mbrojtjes Sergei Sokolov dhe kreu i mbrojtjes ajrore sovjetike, Alexander Koldunov, u bënë përgjegjës për këtë ngjarje të pakëndshme nga Mikhail Gorbachev. Ata u shkarkuan dhe u nxorën në pension. Ndërkohë Gorbachev e përdori ngjarjen për shkarkimin e mbi 300 gjeneralëve dhe ushtarakëve të tjerë që kishin komunistë radikalë, si dhe burgosjen e shumë prej tyre, në kuadër të Perestrojkës dhe Gllasnostit./ TIRANA TODAY
