Zgjidhja e konfliktit midis Serbisë dhe Kosovës kërkon bisedime të sinqerta, thotë eksperti austriak i Ballkanit, Wolfgang Petritsch, në një intervistë për dw.com. Ai beson se Brukseli duhet t’i japë përparësi marrëdhënieve të shteteve të Ballkanit Perëndimor me BE. Ndërsa ka theksuar se Tirana zyrtare duke u konsultuar me autoritete kosovare, mund të arrijë që të çojnë në zgjidhjen e probleme mes Beogradit dhe Prishtinës.
Dw: Z. Petritsch, ju thoni se sot kemi një mundësi historike për të zgjidhur çështjen e Kosovës. Çfarë do të thuash?
Wolfgang Petritsch: Deklarata e presidentit serb Aleksandar Vuçiç për Kosovën sinjalizon se ai tani është i gatshëm të trajtojë dhe të zgjidhë çështjen e Kosovës. Kjo përfaqëson një mundësi historike për të zgjidhur konfliktin e fundit të mbetur në ish-Jugosllavi, përkatësisht marrëdhëniet mes serbëve dhe shqiptarëve në Kosovë. BE duhet ta njohë mundësinë e madhe për zgjidhjen e kësaj çështjeje.
Çfarë mendoni se duhet të bëjë saktësisht Brukseli?
Brukseli duhet të fillojë një proces të ri politik dhe të kapërcejë ndjenjën rutinë që është zhytur në bisedimet midis Beogradit dhe Prishtinës. BE duhet të përqendrohet në zgjidhjen e kësaj çështjeje gjatë dy viteve të ardhshme. Në këtë drejtim, mund të jetë e nevojshme të mandatojë një ekspert të respektuar i cili është në të gjithë situatën rajonale me qëllim të lëvizjes drejt një zgjidhjeje. Duhet gjithashtu të mendojmë se si Serbia mund të përfitojë dhe të jetë e motivuar për ta zbatuar realisht këtë hap historik.
Ju thoni se Brukseli duhet të marrë masa. Por, çfarë, përveç deklaratës së Vuçicc, që është në tryezë?
Vuçiç ka aluduar në dy gjëra. Njëra është dialogu i vazhdueshëm midis Beogradit dhe Prishtinës që do të përfundojë sa më shpejt që të jetë e mundur. Këto bisedime janë të përqendruara në mënyrë specifike në të drejtat institucionale të serbëve në Kosovë. Hapi i dytë shumë i rëndësishëm është dialogu i brendshëm serb. Unë besoj se kjo është një përgatitje e rëndësishme për atë që mund të sjell stabilitet në rajon. Do të ishte e rëndësishme që Serbia të mos ndihej nën trysninë e jashtme për të pranuar diçka, por të përfshihej gjithashtu në debatin e brendshëm lidhur me këtë çështje, që në fund të fundit të prodhonte një marrëveshje që të dy palët pranojnë vërtet. Një problem i madh, natyrisht, është akoma fakti se pak serbë dhe politikanët serbë mund të sjellin veten e tyre për të pranuar se “Kosova është e humbur” – diçka që Vuçiç ka pranuar de facto.
Por, për të punuar, serbët duhet të ofrojnë një ofertë. Ajo duhet të përfshijë një garanci për të mbrojtur pakicat etnike dhe ndoshta një marrëveshje dypalëshe që Beogradi dhe Prishtina mund ta pranojnë, për shembull kur bëhet fjalë për rivendosjen e kufijve. Bisedimet midis Serbisë dhe BE-së tashmë janë mjaft të avancuara. Do të ishte e rëndësishme të tregohet qartë se kapërcimi i çështjes së Kosovës do ta bënte pranimin e Serbisë në BE më shumë gjasa në vitet që do të vijnë. Kjo duhet të ndodhë paralelisht me Serbinë duke u angazhuar në debatin e brendshëm mbi Kosovën. Çështjet e mbetura të hapura – për të cilat Kosova është qendrore – duhet të adresohen ose zgjidhen para vitit 2019, kur komisioni i ri i BE merr përsipër në Bruksel. Qëllimi do të ishte që administrata e re e BE të kishte një plan për pranimin në BE të shteteve të Ballkanit Perëndimor, dhe pastaj ta zbatojë me shpejtësi.
Që ata të bashkohen të gjitha në të njëjtën kohë?
Kjo mbetet për t’u parë. Bosnja është elementi më i dobët i shteteve të Ballkanit Perëndimor. Ka ende shumë nevojë për t’u përmirësuar. Por unë mendoj se bisedimet duhet të fillojnë së shpejti, të cilat gjithashtu mund të përqendrohen në çështjet e pazgjidhura në Bosnjë. Pastaj, këto probleme të pazgjidhura mund të zgjidhen gradualisht njëra pas tjetrës. Kjo mund të hapë terrenin për pranimin në BE. Mund të funksionojë si një lloj konkurrence rajonale se kush është i pari që kalon vijën e finishit. Çështjet kryesore janë të njohura. Në kontekstin serb, çështja e Kosovës është çelësi. Në Bosnje dhe Herzegovinë, përmirësimi i gjendjes jofunksionale që doli nga Marrëveshja e Paqes e Dejtonit është e dorës së parë. Sfidat kryesore janë të qarta dhe duhet të përfshihen në procedurat përkatëse të pranimit.
Çfarë ju sugjeroni politikanëve serbë që të tregojnë se janë serioz për bisedimet? Mosbesimi ndaj udhëheqjes serbe është i përhapur, veçanërisht në lidhje me lirinë e shtypit, sundimin e ligjit dhe kështu me radhë.
Serbia ende përballet me probleme të mëdha. Por ato duhet të kuptohen në lidhje me çështjen më të madhe që është ende e pazgjidhur me Kosovën. Por Vuçiç gjithashtu ka arritur të mbledhë shumë besim në Berlin dhe kryeqytete të tjera evropiane, veçanërisht në kontekstin e krizës së refugjatëve 2015/2016. Ai e ka treguar veten të jetë dikush që mund të numërohet për të trajtuar sfidat e vështira. Besoj se ekziston njëfarë besimi që duhet t’i jepet qeverisë serbe në veçanti, pa pasur parasysh faktin se ka padyshim edhe probleme. Jam optimist se të gjitha këto çështje mund të zgjidhen pasi Brukseli të ketë paraqitur një plan rrugor për pranimin në BE dhe një herë çështjet me Prishtinën janë zgjidhur.
Cila është këshilla juaj për politikanët e Kosovës?
Kosova është thellësisht e ndarë. Është në gjendje të dobët në prag të rënies, mund të thuhet – veçanërisht në krahasim me Serbinë, e cila është zhvilluar shumë fuqishëm, si ekonomikisht ashtu edhe në përgjithësi. Prishtina duhet më në fund të bëjë lëshime për komunitetin serb të Kosovës. Marrëveshja për formimin e Komunitetit të Komunave Serbe është nënshkruar vite më parë. Kjo marrëveshje duhet të implementohet përfundimisht. Besoj se është obligim i Prishtinës.
Si e shihni afatin kohor?
Sapo administrata e re të marrë përgjegjësinë në Bruksel në vitin 2019, anëtarësimi në BE i shteteve të Ballkanit Perëndimor, qoftë të gjithë ose vetëm disa, do të duhet të jetë një përparësi kryesore.
Po në lidhje me rolin e Tiranës?
Kryeministri shqiptar është i interesuar qartë për gjetjen e një zgjidhjeje. Ai ka një marrëdhënie të shkëlqyeshme me Vuçiç. Cila është një gjë e fundit? Unë besoj se kjo mund të jetë jashtëzakonisht e dobishme. Shqipëria nuk duhet të mbajë vetëm anën e Kosovës. Për mendimin time, do të ishte shumë e dobishme nëse Beogradi dhe Tirana në të vërtetë arrijne një marrëveshje. Edhe pse jo pa u konsultuar Kosova me Shqiperine. Kjo mund të ketë një efekt motivues. Shqipëria mund të luajë një rol të rëndësishëm.
Socialdemokrati austriak dhe diplomati Wolfgang Petritsch shërbeu si Përfaqësues i Lartë i BE-së për Bosnje dhe Herzegovinën midis viteve 1999 dhe 2002. Petritsch mbikëqyri zbatimin e Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit, e cila u nënshkrua më 14 dhjetor 1995. Para kësaj ai shërbeu si ambasador i Austrisë në Beograd 1997-1999) dhe si i dërguar i posaçëm i Bashkimit Evropian për Kosovën. Në këtë cilësi, Petritsch veproi si Kryenegociator i BE-së në bisedimet e paqes në Rambuje dhe Paris në vitin 1999. Intervista u zhvillua nga Adelheid Feilcke.TIRANA TODAY
