Në shkallë botërore, Shqipëria zë vendin e 43-të për rrezikshmërinë nga tërmetet. Në hartën globale të rrezikut nga kjo dukuri natyrore, Shqipëria ndodhet në zonën e kuqe, duke u klasifikuar në mesin e vendeve me risk më të lartë nga tërmetet.
Nga dëshmitë që zotërohen deri më sot, rezulton se që prej shekullit II para Krishtit deri në ditët tona, Shqipëria është goditur nga 55 tërmete të fortë me intensitet deri në 8 ballë. Prej këtyre 55 tërmeteve të një periudhe më shumë se 2000-vjeçare, 36 i takojnë shekullit XIX, gjë që na bën të mendojmë se numri i tërmeteve shkatërrues të përmendur më sipër është i nënvlerësuar dhe se tërmete të tjerë shkatërrues janë fshehur në errësirën e historisë, shprehet sizmologu Llambro Duni në studimin e tij. Stacionet europiane të sizmologjisë kanë regjistruar matjen e saktë të tërmeteve në Shqipëri 6 ballë që në fillim të shekullit XX. Ndërsa magnitudat më të ulëta deri në dy ballë kanë nisur të maten në fund të viteve 1960.
Shqipëria është në mesin e një zone të gjerë kontakti midis pllakave tektonike të Afrikës.
Rajonet që rrethojnë Shqipërinë përfshijnë një zonë tektonike mjaft të gjerë, ku bëjnë pjesë Greqia, Shqipëria, Mali i Zi, Maqedonia, Bullgaria Jugore dhe Turqia Perëndimore. Çdo vit, në këtë rajon ndodh të paktën një tërmet me magnitudë më të ulët se 6.5 ballë.
Shqipëria është gjeologjikisht dhe sizmotektonikisht një zonë shumë e komplikuar. Vendi karakterizohet nga një mikrosizmicitet i zhvilluar me tërmete të vogla, me numër mesatar tërmetesh të magnitudës 5.5-5.9 dhe tërmete të mëdhenj të rrallë, me magnitudë mbi 6.5. Këto tërmete ndodhin në përgjithësi sipas tre palosjeve. E para bregdeti Adriatiko-Jonian, e dyta përkulja Peshkopi-Korçë dhe e treta, rripi transversal Elbasan-Dibër-Tetovë.
Në këto zona, historia njeh si më të mëdhenjtë: tërmetin e Vlorës, në vitin 601, me 9 ballë; tërmetin e Konispolit, në vitin 1872 me intensitet 9 ballë; tërmetin e Ohrit, në vitin 1911, 9 ballë; tërmetin e Mokrës, më 1912, 8 ballë; tërmetin e Leskovikut, më 1919 mbi 8 ballë; tërmetin e Tepelenës, më 1920, rreth 9 ballë; tërmetin e Durrësit, në vitin 1926, 9 ballë; tërmetin e Llogorasë, 9 ballë, në vitin 1930; tërmetin e Peshkopisë, 9 ballë, në vitin 1942; tërmetin e Lushnjës, 8-9 ballë, në vitin 1962’ tërmetin e vitit 1979, me epiqendër në brigjet malazeze me intensitet 9-10 ballë.
Dëmet që kanë shkaktuar këto tërmete, në pjesën më të madhe të rasteve kanë qenë katastrofike. Shkaktimi i dëmeve shumë të mëdha lidhet me faktin se këto tërmete kanë rënë në zona ku dendësia e popullsisë ka qenë e madhe ose ndërtimet e bëra nuk kanë marrë parasysh sa duhet rrezikun sizmik si dhe nuk është llogaritur si duhet rreziku sizmik i zonës. Bazuar në studimet e bëra, është arritur në përfundimin se përgjatë “zonës sizmogjene” Joniane-Adriatike mund të ndodhin tërmete me magnitudë maksimale të pritshme M=7-7.5 në veri të zonës tërthore Shkodër-Pejë, kurse në jug të saj, në pjesën ballore, mund të ndodhin tërmete me M=6.0-7.0. Në drejtim të Tiranës, në lindje, mund të ndodhin tërmete me M=5.5-6.0. Sipas studimeve në Shqipëri, periudha e përsëritjes së një tërmeti me M=5.0 është 3.6 vjet, e një tërmeti me M=6.0 është 29.1 vjet, e një tërmeti me M=6.5 është 93.9 vjet dhe e një tërmeti me M=7.0 është 505.6 vjet.
Rreziku sizmik në rajonin e Tiranës
Tirana, si qendër banimi, është relativisht e re. Ajo u shpall kryeqytet në vitin 1920. Si rrjedhojë, të dhënat për aktivitetin sizmik të Tiranës dhe zonës përreth janë të kufizuara. Sipas të dhënave shkencore, Tirana përjetoi tërmetin më të fuqishëm me magnitudë 5.8, në datën 21 shtator 2019. Në një punim të posaçëm për mikrozonim sizmik të kryeqytetit nga profesor Altin Karriqi, tërmeti më i fortë i verifikuar më parë që ka goditur qytetin e Tiranës është ai i vitit 988, me Magnitudë 5.4 dhe intensitet = 7-8 ballë. Sipas hartës së rajonizimit sizmik, qyteti i Tiranës përfshihet në një zonë ku brenda 100 viteve të ardhshëm mund të priten tërmete me intensitet 7 ballë.
Nga zona e shkëputjeve aktive të Tiranës janë gjeneruar shumë tërmete, ndër më të fuqishmit janë: viti 1617 me = 8 ballë. Në Krujë, më 26 korrik 1952 ra një tërmet me intensitet 8 ballë. Në Kepin e Rodonit, në vitin 1860, ra tërmet 8 ballë. Pra, rajoni i Tiranës është prekur nga tërmete historike 8 ballë edhe gjatë shekullit të kaluar. Nga pikëpamja sizmotektonike, rajoni i Tiranës mund të goditet në të ardhmen nga tërmete me magnitudë 5.5-5.9.
Historia shqiptare e fatkeqësive natyrore
Gjatë dekadave të shkuara, Shqipëria është goditur mesatarisht nga një fatkeqësi natyrore në vit. Në 30 vjet, midis 1980 dhe 2010, janë regjistruar 23 fatkeqësi të tilla.
Prej tyre, nëntë fatkeqësi kanë qenë përmbytje, katër tërmete dhe tre goditje nga temperatura ekstreme – thuhet në një studim të bërë nga Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) në bashkëpunim me Qendrën për Çështje Europiane dhe të Sigurisë. Gjatë kësaj periudhe, referon studimi, për shkak të këtyre fatkeqësive, 163 njerëz humbën jetën, ndërsa rreth 4 milionë u prekën në një masë apo në një tjetër. Shqipëria është një vend me probabilitet relativisht të lartë të goditjes nga fatkeqësitë natyrore.
Së bashku me disa vende të tjera të Ballkanit Lindor e Juglindor, ajo ka pësuar pothuajse çdo vit një tërmet me magnitudë më pak se 6.5.
Shtatë qytetet më të mëdha të Shqipërisë futen në zonën me probabilitet 75% prej këtij rreziku. Rreth 10% e territorit shqiptar konsiderohet “e paqëndrueshme”, objekt i rrëshqitjes së dherave. Përmbytja e Ultësirës Perëndimore (sipas skenarit më të keq në 100 vjet) mund të prekë seriozisht 20 rrethe, 110 komuna, 341 fshatra, 85500 banesa (në rreth 7.9 milionë m²) rreth 565 mijë njerëz.
Lëvizjet e popullsisë dhe zgjerimi i qyteteve ka çuar në rritjen e përqendrimit të popullsisë dhe vlerave materiale në rrjedhjet e poshtme të lumenjve. Shpërthimi i tetë digave të mëdha, në zonën qendrore të Shqipërisë, vlerësohet të prekë të gjithë qytetin e Elbasanit, Lushnjës dhe Divjakës (respektivisht mbi 100 mijë, 38 mijë dhe 10 mijë banorë). Studimi nxjerr në pah se, Shqipëria është një nga vendet mesdhetare që preket më shumë nga zjarret, pasi pyjet zënë rreth 29% të sipërfaqes. Në vitin 2007, sipërfaqja totale e djegur (për shkaqe natyrore apo nga njeriu) arriti 127 mijë hektarë./Monitor
