Kur motrat Fredi dhe Trus Overstegen ishin të vogla, nëna e tyre i vinte të flinin në të njëjtin shtrat. Megjithëse familja kishte më shumë se sa një krevat, ata e ndanin banesën e tyre modeste me refugjatët hebrenj që i strehuan rregullisht. Por vajzat nuk e kishin shumë problem këtë.
Të rritura kryesisht nga nëna e tyre, Trintje, pasi prindërit e tyre u divorcuan herët, Fredi dhe Trus u rritën si komuniste në atë që ishte atëherë fshati Shoten (sot pjesë e Harlemit) në Holandën e Veriut në vitet para Luftës së Dytë Botërore.
Trintje u mësoi vajzave dhembshurinë ndaj më fatkeqëve. Motrat bënin kukulla për fëmijët e prekur nga Lufta Civile Spanjolle. Ata hoqën dorë nga një pjesë e mirë e shtëpisë, për t’u bërë vend njerëzve që ishin larguan nga Gjermania apo Amsterdami. Dhe kur nazistët pushtuan Holandën në majin e vitit 1940, Fredi dhe Trus nisën të shpërndanin trakte që kundërshtonin pushtimin, dhe të grisnin posterat propagandistike që bënin thirrje për rekrutimin e punëtorëve në Gjermani.
E tyrja ishte punë e rrezikshme dhe subversive. Kur nazistët pushtuan vendin, Trintje u sigurua që refugjatët që kishte strehuar të largoheshin me shpejtësi prej andej, nga frika se do të zbuloheshin për shkak të prirjeve të njohura komuniste të familjes së saj. Gjithsesi shumë prej tyre u internuan dhe u vranë.
Kjo ndezi ndjenjën e revoltën dhe hakmarrjes tek Fredi dhe Trus. Kur drejtuesi i një grupimi holandez të rezistencës vuri re sjelljen e tyre radikale, kërkoi lejen e Trintje nëse mund t’i merrte me vete. Fredi ishte 14-vjeçe. Trus 16-vjeçe. Pa e ditur mirë se çfarë do të thoshte kjo, të tria gratë thanë po.
Shumë shpejt, vajzat adoleshente nisën të angazhohen në misione shumë më të rrezikshme, sesa shpërndarja e trakteve. Ata i joshnin nazistët të shkonin me to në pyll, dhe më pas i vrisnin aty.
Pasi u rekrutuan nga komandanti Frans van der Vil në vitin 1941, të dyja motrat mësuan bazat e sabotimit, dhe konkretisht hedhjen në erë të linjave hekurudhore; si të qëllonin me armë; dhe si të ecnin pa u zbuluar nëpër një zonë të mbushur me ushtarë nazistë.
Aftësia e fundit, ajo e atentateve ishte edhe rezultat i paraqitjes së tyre së jashtme. Me flokët e saj gërshet, Fredi dukej më e vogël, gati 12-vjeçe. Pak ushtarë dyshonin se dy vajzat që udhëtonin me biçikleta nëpër territorin e pushtuar, ishin duke vepruar fshehurazi si korriere, apo transportonin shkresa dhe armë për rezistencën.
Të dyja motrat dogjën edhe një depo me armë. Por rezistenca kishte një punë tjetër për to dhe të cilën Fredi e përshkroi më vonë si një “të keqe të domosdoshme”. Ata u ngarkuan me detyrën e vrasjes së oficerëve nazistë dhe bashkëpunëtorët e tyre holandezë. Konkretisht, ato do të vepronin si një karrem.
Në një rast, ndërsa Fredi po vëzhgonte, Trus hyri në një restorant dhe nisi të bisedonte me një oficer SS të rangut të lartë. Ndërsa po flirtonte me të, ajo i kërkoi të bënin një shëtitje në pyllin aty pranë. Pasi hynë thellë në pyll, Trus dhe shoqëruesi i saj u ndeshën me një anëtar të rezistencës.
Ai e vrau oficerin gjerman, dhe e varrosi me shpejtësi në një gropë të hapur më herët. Shumë shpejt Fredi dhe Trus u bënë shumë të afta në eliminimin e objektivave të tyre, që më vonë Fredi do t’i përshkruante si “likuidime”. Ato i ndiqnin ndonjëherë oficerët, për t’i bërë pritë kur nuk e kishin mendjen.
Edhe pse e konsideronin të domosdoshme atë që bënin, në shumë raste ishte e vështirë. Ndonjëherë, kujtonte Fredi më vonë, ajo do të qëllonte me armë një nazist, por më pas do të ndjente një detyrim të çuditshëm për ta ndihmuar.
I vetmi mision ku ato refuzuan të veprojnë, ishte rrëmbimi i fëmijëve të oficerit të lartë nazist Arthur Seis Inkuart, me idenë se ata mund të shkëmbeheshin me partizanët e burgosur holandezë. Nga frika se fëmijët mund të lëndoheshin, Fredi dhe Trus nuk pranuan.
Më vonë, vajzave iu bashkuan një ish-studente 22-vjeçare, Hani Shaft. Të tria vajzat u bënë të pandashme, duke vepruar si një njësi e koordinuar mjaft mirë në misionet e sabotimit. Gjatë 2 viteve të ardhshme, ato vazhduan të eliminojnë oficerët nazistë, edhe pse nazistët tashmë e njihnin Shaft për shkak të flokëve të saj të kuqe.
Ishte pikërisht ky tipar, që i dha një goditje të fortë grupit. Në prillin e vitit 1945, vetëm disa javë para fundit të luftës, Fredi dhe Trus u shqetësuan kur Shaft nuk po bëhej dukej pas një misioni. Motrat u tmerruan kur zbuluan se shoqja e tyre ishte rrëmbyer në një pikë kontrolli, pasi një oficer kishte dalluar rrënjët e kuqe të flokëve të saj, të cilat ajo i kishte lyer me ngjyrë të zezë për t’u maskuar.
Shaft u ekzekutua më 17 prill 1945. Të hidhëruar për humbjen e shoqes së tyre të ngushtë, Fredi dhe Trus u përpoqën të integrohen në jetën civile pas luftës. Fredi u martua dhe pati fëmijë, dhe kjo sipas saj ishte mënyra përmes së cilës u përball me traumat e shkaktuara nga lufta.
Ndërkohë Trus i derdhi emocionet e saj në vepra arti, duke skalitur përmendoret e Shaft, ndërsa shkroi dhe një libër më kujtime. Më vonë, motrat hapën fondacionin Kombëtar Hani Shaft në vitin 1996. Në vitin 2014, kryeministri Mark Rute u dha Kryqin e Mobilizimit në Luftë për shërbimin e tyre gjatë luftës, një mirënjohje kjo e vonuar.
Trus vdiq në moshën 92-vjeçare në vitin 2016. Fredi 2 vite më vonë. Nuk dihet me saktësi se sa nazistë vranë vajzat, pasi që të dyja nuk kishin dëshirë të flisnin mbi këtë gjë. Sa herë që pyetej, Fredi do të përgjigjej:”Askush nuk duhet të pyesë një ushtar për këtë gjë!”./TIRANA TODAY
