Në kohët moderne, një sërë studimesh janë fokusuar mbi mënyrën se si burimet e dritës artificiale prishin gjumin dhe bashkë metë dëmtojnë edhe shëndetin tonë, për shkak të efekteve të panatyrshme të ndriçimit pas perëndimit të Diellit.
Gjithsesi, sa i panatyrshëm është ndriçimi i natës? Tek e fundit, njerëzit kanë qenë gjithmonë të ekspozuar ndaj niveleve të ndryshueshme të dritës gjatë natës, për shkak të reflektimeve të dritës së diellit nga Hëna në rritje dhe në zvogëlim.
Dhe një studim i ri pretendon se shkëlqimi i saj i stimulon njerëzit në mënyra për të cilat ata nuk janë plotësisht të vetëdijshëm. “Drita e Hënës është aq e ndritshme për syrin e njeriut, sa është plotësisht e arsyeshme të imagjinohet se në mungesë të burimeve të tjera të dritës, ky burim i dritës së natës mund të ketë pasur një rol në modulimin e aktivitetit të natës dhe gjumit të njeriut”- thekson në studimin e tij një ekip studiuesish, të udhëhequr nga neurobiologu Horacio de la Iglesia nga Universiteti i Uashingtonit.
“Megjithatë, nëse cikli i Hënës mund të modulojë aktivitetin e natës dhe gjumin e njeriut, kjo mbetet ende objekt debati”- theksojnë ata. Për të hetuar mbi këtë mister, studiuesit pajisën mbi 500 pjesëmarrës në eksperiment me monitorë të aktivitetit të tyre, të ngjashme me orat e dorës, për të gjurmuar modelet e tyre të gjumit, ndërsa e zhvilluan eksperimentin në vende shumë të ndryshme nga njëri-tjetri.
Në fillim, ata përfshinë në studim 98 pjesëtarë të fisit Toba-Qom, një komunitet autokton që jetonte në provincën Formosa të Argjentinës. Disa prej tyre nuk kishin qasje tek energjia elektrike, të tjerët kishin një qasje të kufizuar në shtëpitë e tyre, ndërsa të tjerët jetonin në një mjedis urban me qasje të plotë tek energjia elektrike.
Në një eksperiment të veçantë, studiuesit gjurmuan gjumin e 464 studentëve universitarë që jetonin në zonën e Siatëllit në SHBA, një qytet i madh dhe modern. Duke vëzhguar gjumin e pjesëmarrësve gjatë ciklit Hënor, studiuesit zbuluan se vërehej i njëjti model gjumi dhe zgjimi i njerëzve, pavarësisht se ku jetonin ata.
“Ne shohim një ndikimi të qartë të gjumit të njeriut nga ciklet e Hënës. Gjumi zvogëlohet dhe të zë më me vonesë se zakonisht në ditët që paraprijnë një Hëne të plotë. Edhe pse ky efekt është më i fortë në komunitetet që nuk kanë qasje tek energjia elektrike, efekti është i pranishëm edhe tek komunitetet që e përdorin normalisht energjinë elektrike, përfshirë studentët në Universitetin e Uashingtonit”- tha De la Iglesia.
Ndërsa ekzistonte një farë mospërputhjeje midis rezultateve, në përgjithësi, të dhënat treguan se gjumi tenton të fillojë më vonë dhe në përgjithësi zgjat një kohë më të shkurtër gjatë netëve që i paraprijnë një Hëne të plotë, dhe kur drita e saj bëhet më e shndritshme në orët pas muzgut.
Ndërsa madhësia e mostrës nga ky studim nuk është veçanërisht e madhe -ndaj duhen sigurisht më shumë kërkime -fakti se i njëjti model u vu re në dy popullata të veçanta që jetonin në vende shumë të largëta nga njëri-tjetri,dhe me nivele shumë të ndryshme të qasjes tek energjia elektrike, na tregon disa gjëra të rëndësishme, thotë ekipi.
“Së bashku, këto rezultate sugjerojnë se gjumi i njeriut është i sinkronizuar me fazat e Hënës, pavarësisht nga sfondi etnik dhe socio-kulturor, apo edhe nga niveli i urbanizimit të njerëzve”-shkruajnë studiuesit në studimin e tyre.
Sa i përket asaj që krijon këto efekte, studiuesit pretendojnë se aktiviteti i zgjatur i natës i stimuluar nga drita e Hënës mund të jetë një adaptim evolucionar, i ndodhur që nga koha e shoqërive njerëzore para-industriale – me aftësinë për të qëndruar zgjuar dhe për të bërë më shumë aktivitetet gjatë kohës me Hënë të plotë.
“Në kohë të caktuara të muajit, Hëna është një burim i rëndësishëm i dritës në mbrëmje, dhe kjo gjë do të ketë qenë edhe më e theksuar për paraardhësit tanë mijëra vjet më parë”- thotë një nga autorët e studimit, njëherazi biolog mbi gjumin Leandro Kaziragi.
Sipas intervistave me individët e fisit Toba/Qom, netët me hënë janë ende të njohura për gjuetinë, peshkimit, mbajtjen e ngjarjeve të ndryshme shoqërore, apo edhe marrëdhëniet e shtuara seksuale midis burrave dhe grave.
“Edhe pse vlera e vërtetë adaptive e aktivitetit njerëzor gjatë netëve me Hënë mbetet për t’u përcaktuar, të dhënat tona duket se tregojnë se njerëzit në një larmi ambientesh janë më aktivë dhe flenë më pak kur drita e Hënës është e disponueshme gjatë orëve të para të natës. Nga ana tjetër ky zbulim, sugjeron që efekti i dritës elektrike tek njerëzit modernë, mund të ketë ndikuar në krijimin e një rol rregullator të dritës së Hënës në gjumin e paraardhësve tanë”- përfundojnë studiuesit.
Burimi i lajmit: https://www.sciencealert.com/the-full-moon-changes-hoë-people-sleep-without-us-ever-realising-study-suggests
Përshtatur nga TIRANA TODAY
