Nga: Boban Stojanovic & Fernando Casal Bérto “The Globe Post”
Më në fund serbët po ngrihen kundër regjimit të presidentit Aleksandër Vuçiç. Gjatë 5 muajve të fundit, në kryeqytetin Beograd dhe në mbarë vendin, janë zhvilluar protesta të mëdha kundër sundimit të tij, dhe veçanërisht kundër përdorimit të dhunës politike ndaj opozitës.
Por rruga e Serbisë drejt anti-liberalizmit, nuk është diçka e re.
Zgjedhjet parlamentare të vitit 2016, dhe ato presidenciale të 2017-ës, kanë treguar se si demokracia e Serbisë është duke degraduar në mënyrë progresive, dhe se si ndryshimi i pozitave të Vuçiçit nga një kryeministër (më i fuqishëm) në president (më figurativ), mundi të çojë edhe në rënien e demokracisë në Serbi .
Ndërsa demokracia mund mos ketë rënë ende, një gjë është e sigurtë: pas 7 viteve të regjimit të Vuçiçit, të karakterizuar nga kapja e institucioneve, medias dhe sektorit publik nga partia e tij, Serbia nuk është më një “demokraci difektoze”, por më tepër një “autoritarizëm” konkurrues.
Në regjimet autoritare konkurruese, institucionet formale demokratike pranohen gjerësisht si mjeti kryesor i përmbushjes së vullnetit politik. Megjithatë, aktorët dhe udhëheqësit politikë, i thyejnë aq shpesh rregullat, sa që regjimi nuk arrin të përmbushë as standardet minimale demokratike.
Në këto regjime, zgjedhjet shumëpartiake mbahen rregullisht, por rregullat e lojës nuk janë të barabarta për të gjithë pjesëmarrësit. Mediat janë të kontrolluara nga qeveria, burimet publike keqpërdoren, dhe votuesit e vuajnë presionin, duke i dhënë partisë në pushtet një avantazh të pamerituar mbi opozitën.
Që kur Partia Progresiste Serbe (SNS), u ngjit në pushtet në vitin 2012, në vend janë mbajtur 2 herë zgjedhje të parakohshme. Përveç viteve 2014 dhe 2016, kur zgjedhjet u mbajtën vërtet, çdo vit SNS kërcënon vazhdimisht me thirrjen e zgjedhjeve të parakohshme. Më së fundmi, ajo ka përmendur mundësinë e mbajtjes së zgjedhjeve të parakohshme në qershor.
Kjo qasje e kombinuar me kërcënimet dhe shantazhet ndaj opozitës, e kufizon ndjeshëm aktivizimin e qytetarëve, dhe përfshirjen e tyre në vendimmarrje. Për më tepër, në të gjitha fushatat zgjedhore qeveria ka mediat publike, ku në shumë raste, qeveria dhe propaganda e partisë janë bërë të padallueshme.
Për më tepër, parregullsitë në ditën e zgjedhjeve (siç është fshehtësia e votës) tolerohet, dhe shumë shpesh përdoren mjetet financiare për blerjen e votës, apo detyrimin e punonjësve publikë për të votuar pro qeverisë, nëse nuk duan të humbasin punën e tyre.
Sulmet verbale ndaj gazetarëve dhe çdo medie të pavarur ndodhin çdo ditë, veçanërisht ndaj atyre që hetojnë skandalet e korrupsionit, ose veprimet e paligjshme. Në fund të vitit të kaluar, një gazetar për pak sa u vra në Beograd. Vëzhguesit lokalë dhe Bashkimi Evropian, e kanë theksuar në mënyrë të përsëritur se mjedisi aktual mediatik, është tipik për regjimet autoritare konkurruese.
Sipas “Reporterëve pa Kufij”, Serbia ka deri më tani situatën më të keqe të mediave në të gjithë Ballkanin. Ashtu siç ndodh shpesh në regjimet konkurruese autoritare, pavarësisht nga ndryshimi i posteve, Vuçiç mbetet jo vetëm udhëheqësi i partisë në pushtet, por ai është gjithashtu figura më e fortë politike në vend.
Edhe pse sipas Kushtetutës, është ende fuqia kryesore legjislative, parlamenti serb e ka humbur plotësisht rolin e tij. Gjatë seancave nuk ka thuajse asnjë diskutim. Një shembull i qartë është aprovimi i buxhetit të vitit 2019, ku partia në pushtet e shtyu kohën me diskutime boshe, për të parandaluar shprehjen e qëndrimeve nga opozita.
Institucione të tjera shtetërore, përfshirë Zyrën e Avokatit të Popullit dhe Agjencinë kundër Korrupsionit, kanë përjetuar pengesa të vazhdueshme nga qeveria e varur nga SNS. Siç theksohet nga disa raporte nga Komisioni Evropian dhe organizata të tjera ndërkombëtare , si sundimi i ligjit ashtu edhe pavarësia e gjyqësorit, kanë shumë probleme në Serbi.
Edhe polarizimi politik, përfshirë dhunën, është në rritje. Tentativa për vrasje nga liderit të koalicionit opozitar, Borko Stefanoviç gjatë një debati politik në nëntor, dhe në veçanti, vrasja e Oliver Ivanoviçit në janarin e 2018, ishte pika e vlimit të pakënaqësisë popullore.
Ajo çoi në protesta të mëdha të vazhdueshme në të gjithë vendin, kundër qeverisë në përgjithësi, dhe Vuçiçit në veçanti. Opozita ka nisur të bojkotojë seancat parlamentare, dhe po diskuton mundësinë e bojkotit të zgjedhjeve të ardhshme parlamentare, kurdo që ato të mbahen, këtë vit apo më 2020-ën.
Tragjedia më e madhe e të gjithave, është se ashtu si në vendet e tjera të Evropës Qendrore, degradimi i demokracisë në Serbi, po ndodh nën sytë e bashkësisë ndërkombëtare. Për shkak të angazhimit të tij në bisedimet me Kosovën, Vuçiç ka marrë vazhdimisht mbështetje nga Perëndimi, duke ndihmuar në krijimin e asaj që disa e kanë quajtur tashmë një “stabilitokraci”.
Megjithatë, në qoftë se Shtetet e Bashkuara, dhe sidomos BE-ja, duan të ruajnë besueshmërinë e tyre në rajon dhe më gjerë, ata duhet të mbajnë sytë hapur, dhe të reagojnë para se të jetë tepër vonë, para se Serbia të shndërrohet si Hungaria e Viktor Orban.
TIRANA TODAY
