Nga Vessela Tcherneva, “European Council on Foreign Relations”
Zgjedhjet presidenciale në Maqedoninë e Veriut të dielën e shkuar, prodhuan si kandidat fitues kandidatin pro-BE dhe NATO, Stevo Pendarovski, anëtar i partisë së Bashkimit Social Demokratik të Maqedonisë (SDSM). Pas gati një dekade, në fund të listës së aspirantëve të Ballkanit Perëndimor për t’u bërë pjesë e Bashkimit Evropian, Maqedonia e Veriut ka bërë hapa gjigantë kohët e fundit, për të rikuperuar kohën e humbur.
Dhe këtu përfshihen protestat e mëdha dhe presionet e jashtme (nga Shtetet e Bashkuara dhe BE), që rrëzuan pas një dekade nga pushteti kryeministrin më jetë të gjatë Nikola Gruevski. Pasardhësi i tij – Zoran Zaev, një politikan relativisht i panjohur nga një qytet i vogël – u vu në krye të qeverisë së SDSM, që nënshkroi një traktat miqësie me Bullgarinë, dhe zgjidhi mosmarrëveshjen e gjatë me fqinjën jugore, Greqinë, mbi emrin e saj. Marrëveshja u ratifikua me një diferencë të vogël votash në parlament. Fitorja e Zaev, ishte episodi i fundit në një proces që nisi më shumë se 3 vjet më parë, dhe që tregoi se një vizion i qartë dhe një vullnet i fortë politik, mundet të mposhtë udhëheqësit autoritarë, të zgjidhin zënkat me fqinjët, dhe ta rivendosin vendin si një kandidate e besueshme për t’u anëtarësuar në BE.
Tashmë, Shkupi pret që të fillojë negociatat e anëtarësimit me BE-në, në gjysmën e dytë të këtij viti. Ndërkohë, muajt e fundit në rajon janë përhapur disa valë protestash. Të gjitha ato, janë ndikuar nga ngjarjet në Maqedoninë e Veriut, dhe në të parë janë shumë të ngjashme: udhëheqësit e fortë (presidenti serb Aleksandar Vuçiç, kryeministri shqiptar Edi Rama), janë përballur me protestat e njerëzve në rrugë, për të kërkuar më shumë të drejta civile dhe politike.
Por ngjarjet në këto 2 vende ndryshojnë në përbërjen dhe qëllimet e tyre. Në Beograd, janë zhvilluar çdo javë protesta që nga fillimi i dhjetorit 2018. Megjithatë, vetëm muajin e kaluar, politikanët e opozitës kanë marrë një rol udhëheqës në to. Ndryshe nga vitet 1990, sondazhet sugjerojnë se 50 për qind e protestuesve aktualë, mobilizohen nga çështjet ekonomike, ndërsa rreth 40 për qind përqendrohen tek liritë civile, dhe vetëm 10 për qind mbi çështjen e Kosovës.
Gjithsesi për momentin, Partia Progresiste Serbe (SNS) e Vuçiç, mbetet dominante në Serbi, e ndjekur në distancë nga partneri i tij në koalicion, Partia Socialiste (ose SPS, ish partia e Millosheviçit, e cila tani udhëhiqet nga Ivica Daçiç).
Presidenti duket i bindur se mund t’i fitojë zgjedhjet e parakohshme, nëse është vërtet e nevojshme që ato të zhvillohen. Ai duket se beson se mbështetja që mund të grumbullojë në komunitetet rurale, e kompenson kërcënimin nga demonstratat në qytete.
Opozita e grupimit Aleanca për Serbinë, beson se situata ka ndryshuar ndjeshëm 2 muajt e fundit, dhe se trajektorja e qeverisë aktuale nuk po e çon Serbinë në BE. Shqetësimi më i madh i partive të opozitës, është sasia e pabarabartë e mbulimit nga mediat shtetërore. Sipas Aleancës për Serbinë, një zgjidhje e mundshme për krizën aktuale, do të ishte një qeveri tranzitore, që do t’i jepte opozitës hapësirën e duhur në mediat publike, dhe duke garantuar në këtë mënyrë një nivel të barabartë në zgjedhje.
Ndërkohë, samiti i 29 prillit në Berlin, i bashkë-organizuar nga kancelarja gjermane Angela Merkel dhe presidenti francez Emanuel Makron, ishte një dëshmi e qartë se Shërbimi Evropian i Veprimit të Jashtëm (EEAS), nuk ka luajtur rolin e një ndërmjetësi të ndershëm në emër të BE-së dhe shteteve anëtare të saj. Berlini, ishte i etur të rimerrte iniciativën, veçanërisht në dialogun Serbi-Kosovë. Me nxitjen e këshilltarit të sigurisë kombëtare në Shtëpinë e Bardhë, Xhon Bolton, dialogu ka shkuar në një drejtim radikal, por jo origjinal.
Presidenti serb Vuçiç dhe ai i Kosovës Hashim Thaçi, sugjeruan në fillim ta zgjidhnin mosmarrëveshjen mes vendeve të tyre, përmes një shkëmbimi territorial, ide që u sabotua nga kryeministri i Kosovës, Ramush Haradinaj, që imponoi një tarifë në nivelin 100 për qind për mallrat e importuara nga Serbia.
Samiti në Berlin, e zbehu më tej idenë e shkëmbimit të territoreve – të paktën derisa Beogradi dhe Prishtina të arrijnë një marrëveshje më të gjerë, që do të çonte në njohjen e Kosovës nga Serbia dhe hyrjen në BE. Kjo nuk ka gjasa që të arrihet nën qeverinë aktuale serbe, për shkak të tonit të saj konfrontues dhe prirjeve autoritare.
Sipas sondazheve, 62 për qind e serbëve do të preferonin që vendi i tyre të mbetet në një konflikt të ngrirë me Kosovën, dhe shumica e tyre përkrahin zbatimin e Planit të Ahtisarit. Në këtë kontekst, aleatët dhe kundërshtarët e mëdhenj të Serbisë, duket se kanë zëvendësuar vendet: Vuçiç tani mbështetet në SHBA që të ushtrojë presion ndaj Haradinajt, për të shfuqizuar tarifat ndaj mallrave serbe, dhe që pas takimit me Vladimir Putinin në nëntorin e 2018-ës, duket se është bërë më skeptik për Rusinë.
Ndërsa, Moska është perceptuar gjerësisht si aleate tradicionale e Beogradit, shumë politikanë serbë janë të bindur se zgjidhja e mosmarrëveshjes midis Serbisë dhe Kosovës, nuk do të ishte në interesin e Rusisë. Ata besojnë se Kremlini synon të ruajë aftësinë e tij për t’u përzier aty ku është e mundur, tek mosmarrëveshjet e ndryshme.
Ndryshe nga Serbia, Shqipëria po përjeton një krizë politike, të diktuar jo nga mungesa e hapësirës politike për opozitën, por nga dëshira e opozitës për t’u ngjitur më shpejt në pushtet, dhe për të shmangur zgjedhjet që nuk mund t’i fitojë. Protestat atje, nisën pasi qeveria rriti taksat e shkollimit universitar.
Meqenëse kryeministri Edi Rama, e konsideron shpesh veten një tip trendi për rininë, protestat i shkaktuan një goditje imazhit të tij publik. Në përgjigje të kërkesave të protestuesve, ai krijoi një platformë për dialog, dhe uli tarifat e shkollimit. Megjithatë, opozita shfrytëzoi rastin dhe rinisi protesta, që më 18 shkurt arritën kulmin në vendimin e Partisë Demokratike, të opozitës së qendrës së djathtë, për të bojkotuar parlamentin.
Krerët e shoqërisë civile në Shqipëri, tentojnë ta përshkruajnë situatën si “modeli i Maqedonisë” i përmbysur. Sipas tyre, 47 për qind e popullatës nuk i besojnë asnjë politikani, ndërsa 75 për qind e tyre janë kundër “djegies” së mandateve nga opozita. Opozita mund të shkojë deri në bojkotimin e zgjedhjeve lokale të qershorit, duke shtuar peshën e argumentit – të parashtruar nga Franca dhe vendet e tjera evropiane – që BE të shtyjë negociatat e saj të pranimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut.
Opozita e ka akuzuar Ramën për arrogancë, dhe nga ana tjetër është akuzuar se ka marrë fonde nga Rusia. Kështu, polarizimi në Shqipëri po rritet nga dita në ditë. Duke pasur parasysh se opozita ka gjasa të përshkallëzojë më tej qëndrimin e saj, evropianët duhet t’i bëjnë thirrje qeverisë që të fillojë një dialog politik, dhe opozitës që të marrë pjesë në zgjedhjet lokale.
Rama e ka adoptuar retorikën mbi “Shqipërinë e Madhe”, kryesisht në një përpjekje për të kompensuar mungesën e sukseseve në skenën ndërkombëtare, dhe mbështetjen e dobët nga BE: ngurrimi i Brukselit për të çelur negociatat e pranimit me vendin e tij, e ka nxitur atë të ringjallë ambiciet për bashkimin e Shqipërisë dhe Kosovës.
Një studimi i Fondacionit të Shoqërisë së Hapur, i kryer muajin e kaluar tregoi se 65 për qind e shqiptarëve në Shqipëri, dhe 52 për qind e atyre në Kosovë, e mbështesin bashkimin, shifra këto që mund të rriten me rreth 10 për qind, nëse çështja hidhet në një referendum./ Përktheu për Tirana Today, Alket Goce
