Nga Dessislav Valkanov “Eu Observer”
Pak çështje janë më të errëta sesa historia e Ballkanit. Është një grumbullim kompleks i fakteve dhe historive të gjakderdhjes, që zakonisht nuk ka asnjë domethënie për një të huaj, nëse dhuna nuk shpërthen sërish për të ofruar histori interesante për mediat e lajmeve.
Ndaj kuptohet që vetëm një grusht njerëzish, mund ta kuptonin grindjen e fundit midis Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut. Ndoshta do të jetë e dobishme që të shpjegohet sfondi historik i këtij konflikti, të diskutohen arsyet e kokëfortësisë së Bullgarisë dhe mënyra për t`a gjetur një zgjidhje dhe ecur përpara.
Thënë shkurt, qeveria bullgare nuk dëshiron të ndryshojë identitetin apo gjuhën maqedonase, siç kanë thënë disa. Ajo dëshiron të pastrojë nga tekstet shkollore një pjesë të madhe të falsifikimeve dhe gënjeshtrave, që janë prodhuar në fillim nga propaganda komuniste serbe dhe pastaj ajo jugosllave.
Kjo propagandë ishte pjesë e krijimit të Republikës së re Socialiste të Maqedonisë në vitin 1945, dhe mbeti e paprekur edhe pas pavarësisë së vendit në vitin 1991. E kërcënuar nga luftërat dhe pasiguritë e afërta, Maqedonia e Veriut nuk pati kohë që të ndryshonte qasje.
Për pasojë, përzierja shpërthyese e ideologjisë, nacionalizmit dhe metodave totalitare, është ende në fuqi sot. Gjëja që i bezdis më shumë bullgarët është portretizimi i tyre si “tartarë, fashistë mongolo-turq dhe pushtues”.
Dhe kjo nuk është një relike e propagandës së viteve 1950. Është një imazh aktual dhe mjaft i pranishëm, i projektuar vazhdimisht në episode të panumërta në mediat maqedonase:stacione televizive, gazeta, radio, faqe interneti, filma, dokumentarë, etj.
Kjo propagandë është e ngulitur thellë në sistemin shkollor maqedonas, ku fshihet çdo referencë e vetme për trashëgiminë e përbashkët historike dhe kulturore. Nëse një dokument ose një libër nga Mesjeta do të ishte bullgarisht në vitet 1800 ose 1900, historianët maqedonas do t`a hiqnin dhe do ta botonin të redaktuar si një material autentik në librat e tyre shkollorë.
Një shembull i tillë është koleksioni i këngëve popullore nga vëllezërit Miladinov, i botuar në vitin 1861 ne titullin “Këngë kombëtare Bullgare nga Maqedonia”. Libri, që mbahet si një moment historik i identitetit maqedonas, është botuar në Shkup nën titullin e përmirësuar patriotikisht “Koleksioni i këngëve kombëtare”.
E njëjta gjë bëhet me veprën e Stefan Verkoviç:“Këngët kombëtare të bullgarëve maqedonas”, që zëvendësohet me titullin “Këngët popullore maqedonase”.Romanet e Dimitar Talev u përkthyen me heqjen e faqeve të tëra të prera.
Kjo çështje e denoncuar nga djali i tij, mbërriti në vitin 2016 deri në Parlamentin Evropian. Shembuj të tillë janë të shumtë:nga çdo periudhë dhe për çdo figurë historike. Qeveria bullgare ishte e vetëdijshme për të gjitha këto. Por i dha mbështetje qeverisë së re reformatore të kryeministrit të Maqedonisë së Veriut, Zoran Zaev.
Në vend se të ndëshkonte Shkupin që atëherë, ajo nënshkroi një Traktat të Miqësisë në vitin 2017, dhe ndihmoi anëtarësimin në NATO të Maqedonisë Veriore. Çështjet historike midis dy vendeve do të zgjidheshin nga një komitet i përbashkët historianësh, i cili duhej të shërbente si një lloj Komisioni i së Vërtetës dhe Pajtimit.
Ai duhej të diskutonte gjithçka hapur:të publikonte dokumente origjinale, të hiqte manipulimet nëpër tekstet shkollore, bashkë me shtresat e propagandës dhe urrejtjes. Komisioni nuk e bëri diçka të tillë. Bisedimet zgjatën derisa hyrja në NATO u ratifikua zyrtarisht në vitin 2019. Pastaj negociatat u ndëprenë dhe rifilluan vetëm 11 muaj më vonë pas presionit të fortë të Sofjes.
Edhe ata pak zëra të moderuar në Maqedoninë e Veriut, si ish-ministri i Jashtëm Denko Maleski apo ish-kryeministri Ljubço Gjeorgjevski u akuzuan për tradhti. Faktet historike që ata paraqitën, nuk u përmendën më kurrë në media.
Mesazhi i atij që Gjeorgjevski e quan “Shteti i Thellë” i Maqedonisë së Veriut ishte i qartë: në Maqedoninë e Veriut,nuk do të ketë asnjë moment “Glasnost” dhe “Perestrojka”.E gjitha kjo mund të ishte pranuar disi nga qeveria Bullgare, po të mos ishte për faktin se sot në Bullgari jetojnë gati 2 milion bullgarë me origjinë maqedonase.
Një e treta e popullsisë së Sofjes, përbëhet nga pasardhës të refugjatëve nga Maqedonia, të cilët ikën si pasojë e shtypjes së komuniteteve, kishave dhe shkollave bullgare. Njerëzit që ikën ishin mësues, shkrimtarë, oficerë dhe rebelë. Emrat e tyre mbushin librat shkollorë në Maqedoninë e Veriut, të pastruar nga çdo referencë për identitetin e tyre bullgar.
Teorikisht, prania e këtyre njerëzve mund të kishte shërbyer si një urë lidhëse. Në vend të kësaj, zërat e tyre trajtohen si një kërcënim. Këmbëngulja e tyre mbi rëndësinë që ka e vërteta historike, interpretohet nga Shkupi si sulm i Bullgarisë ndaj të drejtës së vetëvendosjes së kombit maqedonas.
Pa dyshim, të vepruarit ndryshe do të ishte shumë i vështirë për udhëheqësit e Maqedonisë së Veriut. Ata nuk janë përgjegjës për ngritjen e makinerisë së propagandës. Ata nuk dëshirojnë të jenë ata që do t`a shpërbëjnë atë, dhe që të ekspozojnë një pjesë të madhe të elitës kulturore të vendit.
Kështu që kanë zgjedhur rrugën më të lehtë:shmangien e ballafaqimit me realitetin, manovrimin dhe luftën e gjithanshme diplomatike me armikun, bullgarët. Besoj se është koha që Evropa të përgatitet për t`a bërë dialogun kulturor dhe historik, pjesë e procesit të saj të zgjerimit në Ballkan.
Pas dekadash ideologjie, nacionalizmi dhe urrejtjeje,vendet e Ballkanit Perëndimor kanë nevojë për shërim. Institucionet e tyre të dobëta arsimore dhe buxhetet e pakta kulturore, nuk mund të pritet që t`a përballojnë dot këtë proces. Evropa ka nevojë të përdorë përvojën e saj mbresëlënëse në shërimin dhe ndërmjetësimin e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve historike. Maqedonia e Veriut, duhet të jetë vetëm hapi i parë në këtë proces.
Shënim: Dessislav Valkanov, është profesor i filozofisë klasike gjermane në Universitetin e Plovdivit në Bullgari.
Burimi i lajmit: https://euobserver.com/opinion/150487
Përshtatur nga TIRANA TODAY
