Mbretëria e Bashkuar, SHBA dhe Australia kanë shpallur një pakt historik të sigurisë, në atë që shihet si një përpjekje për të kundërshtuar Kinën. Do të lejojë Australinë të ndërtojë nëndetëse me energji bërthamore për herë të parë, duke përdorur teknologjinë e ofruar nga SHBA.
Pakti, i njohur si Aukus, do të mbulojë gjithashtu inteligjencën artificiale, teknologjitë kibernetike dhe kuantike. Ky është partneriteti më i madh mbrojtës midis vendeve në dekada, thonë analistët. Ambasada e Kinës në Uashington, reagoi duke akuzuar vendet për një “mentalitet të Luftës së Ftohtë dhe paragjykime ideologjike”.
Vitet e fundit, demokracitë perëndimore kanë shprehur të gjitha shqetësimet për rritjen e vendosmërisë ushtarake të Kinës. Partneriteti i ri kishte për qëllim “promovimin e sigurisë dhe prosperitetit” në rajon, thanë Presidenti amerikan Joe Biden, kryeministri britanik Boris Johnson dhe homologu i tij australian Scott Morrison në një konferencë të përbashkët virtuale për shtyp.
Çfarë është Aukus?
Kjo është ndoshta marrëveshja më e rëndësishme e sigurisë midis tre kombeve që nga Lufta e Dytë Botërore, thonë analistët.
Pakti do të përqëndrohet në aftësinë ushtarake, duke e ndarë atë nga aleanca e ndarjes së inteligjencës Five Eyes, e cila gjithashtu përfshin Zelandën e Re dhe Kanadanë. Aukus do të përfshijë gjithashtu ndarjen e aftësive kibernetike, AI, kuantike dhe teknologji të tjera nënujore.
“Kjo është një mundësi historike për tre kombet, me aleatë dhe partnerë të të njëjtit mendim, për të mbrojtur vlerat e përbashkëta dhe për të promovuar sigurinë dhe prosperitetin në rajonin Indo-Paqësor”, thuhet në deklaratën e përbashkët. Drejtuesit nuk iu referuan Kinës drejtpërdrejt, por thanë se sfidat e sigurisë rajonale ishin “rritur ndjeshëm”.
Cili është sfondi?
Forcimi ushtarak i Kinës dhe rritja e agresionit i ka shqetësuar fuqitë rivale vitet e fundit. Pekini është akuzuar për ngritjen e tensioneve në territoret e diskutueshme, siç është Deti i Kinës Jugore.
Ajo gjithashtu ka investuar shumë në kapacitetin e saj ushtarak, duke përfshirë rojet e saj bregdetare, të cilat disa analistë argumentojnë se është bërë një flotë ushtarake de facto.
Vendet perëndimore kanë qenë të kujdesshme ndaj investimeve të infrastrukturës së Kinës në ishujt e Paqësorit, dhe gjithashtu kritikuan sanksionet tregtare të Kinës kundër vendeve si Australia.
Australia në të kaluarën kishte mbajtur marrëdhënie të mira me Kinën, partnerin e saj më të madh tregtar.
Por marrëdhënia është prishur vitet e fundit, mes tensioneve politike.
Pse nëndetëse me energji bërthamore?
Këto nëndetëse janë shumë më të shpejta dhe më të vështira për tu zbuluar, se sa flotat me fuqi konvencionale. Ata mund të qëndrojnë të zhytur për muaj, të gjuajnë raketa në distanca më të gjata dhe gjithashtu të mbajnë më shumë.
Vendosja e tyre në Australi është kritike për ndikimin e SHBA në rajon, thonë analistët.
SHBA po ndan teknologjinë e saj nëndetëse për herë të parë në 50 vjet. Më parë kishte ndarë teknologjinë vetëm me Mbretërinë e Bashkuar. Australia do të bëhet shteti i shtatë në botë që operon nëndetëse me energji bërthamore, pas SHBA, Britanisë së Madhe, Francës, Kinës, Indisë dhe Rusisë. Australia ka riafirmuar se nuk ka ndërmend të marrë armë bërthamore.
Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar thotë se kjo është një marrëveshje shumë domethënëse e mbrojtjes – një pikë e përforcuar nga fakti se udhëheqësit e Britanisë, Shteteve të Bashkuara dhe Australisë janë shfaqur së bashku me video konferencë, për të shpallur këtë partneritet. Ai nënvizon gjithashtu rëndësinë në rritje të rajonit Indo-Paqësor për SHBA dhe Mbretërinë e Bashkuar.
Do të ketë pasoja për dy vende të tjera. Së pari, Franca, një aleate e NATO -s, e cila kishte nënshkruar një marrëveshje për të ndërtuar një flotë nëndetëse elektrike me naftë për Marinën Australiane. Ajo marrëveshje tani ka vdekur.
E dyta është Kina. Megjithëse zyrtarët britanikë këmbëngulin se marrëveshja e re e mbrojtjes nuk është përgjigje për asnjë vend, qeveria britanike thotë se ka të bëjë me sigurimin e prosperitetit, sigurisë dhe stabilitetit në rajon dhe mbështetjen e një “rendi të bazuar në rregulla” paqësore.
Cili ka qenë reagimi?
Zëdhënësi i Ambasadës Kineze në Uashington tha se kombet “nuk duhet të ndërtojnë blloqe përjashtuese duke synuar … interesat e palëve të treta”.
Zyrtarët francezë thanë se marrëveshja e rrëzuar e Australisë, tregoi “një mungesë koherence për të cilën Franca mund të vërejë dhe të pendohet”.
Burimi i lajmit: BBC. Përshtatur nga Tirana Today
