Nga Peter S.Goodman, “The New York Times”/Londër – Në më shumë se 7 dekada që nga fundi i Luftës së Dytë Botërore, udhëheqësit e ekonomive më të mëdha të planetit, kanë vepruar mbi bazën e një konsensusi të qartë, se tregtia ofron një formë të fuqishme të imunitetit, ndaj çdo lloj rreziku të shpërthimit të konflikteve ushtarake.
Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj, kanë ndërtuar një rend ekonomik dhe të sigurisë, të përqendruar në konceptin se komunitetet e lidhura me tregtinë, kanë një interes të përbashkët për ruajtjen e paqes.
Ata krijuan institucione të fokusuara në reduktimin e tarifave dhe pengesave të tjera në fushën tregtare, me Organizatën Botërore të Tregtisë si organizmin pararojë.
Por tanimë ky kuptim kolektiv, ndodhet nën sulm nga vetë fuqia që e ka mbrojtur atë më me zjarr.
Presidenti Trump, paralajmëroi mesin e javës që shkoi tarifa më të larta për çelikun dhe aluminin e importuar, duke provokuar zotime për hakmarrje nga prodhuesit e zemëruar, dhe rrezikuar ndezjen e një konflikti në shkallë globale.
Ndonëse zoti Trump u tërhoq nga planet për të vendosur tarifa për çdo komb – duke përjashtuar, për momentin, Kanadanë dhe Meksikën – ai e bëri këtë duke ushtruar presion shtesë: theksoi se tarifat mund të vendosen në fund edhe ndaj këtyre vendeve fqinje, nëse ato nuk i binden kërkesave amerikane në rinegocimin e Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë të Amerikës së Veriut.
Me ngritjen e mundësisë së kursimit të aleatëve të tjerë nga tarifat e reja tregtare, zoti Trump shkaktoi një mosmarrëveshje të ashpër mbi përjashtimet, që i kanë lënë partnerët tregtarë amerikanë të hutuar dhe të alarmuar.
Ai ka përforcuar me këtë sjellje ndjenjën se Shtetet e Bashkuara e kanë braktisur rolin e saj si një mbrojtëse kryesore e një sistemi tregtar global, të diktuar nga rregulla të qarta të angazhimit.
Nëse Trump ka filluar një luftë të vërtetë tregtare apo është thjesht një zënkë, kjo do të varet nga ajo që ndodh më pas – cilat vende zgjedhin të qëndrojnë në qetësi, dhe cilat zgjedhin të hakmerren.
Vendimi i presidenti amerikan Trump, për të hequr dorë nga tarifat gjithëpërfshirëse, erdhi përballë paralajmërimeve të ashpra nga bota e biznesit amerikan dhe drejtuesit e Partisë Republikane, se një kurs i tillë do të dëmtonte ekonominë amerikane dhe do t’i largonte aleatët.
Trump pretendon se amerikanët janë në disavantazh në raport me aleatët, lidhur me bilancin tregtar, dhe se tarifat e reja janë të nevojshme për të detyruar kthimin e vendeve të punës në Shtetet e Bashkuara.
Historia është treguar e egër, me ata që janë të prirur të kërkojnë fitore, përmes konflikteve tregtare. Tregtia ka prirje të bjerë, vendet e punës të zvogëlohen, dhe standardi i jetesës së klasës punëtore të ulet. Rritja e tensioneve ndërkombëtare, shkatërron aleancat.
Shumë ekonomistë dhe ekspertë të marrëdhënieve ndërkombëtare, parashikojnë se tarifat e zotit Trump mund të sjellin të njëjtat pasoja, duke i izoluar Shtetet e Bashkuara, në një kohë që rrezikojnë pengimin e një ekspansioni ekonomik global.
Duke i justifikuar tarifat e saj, me një përgjigje ndaj një kërcënimi të supozuar ndaj sigurisë kombëtare – një argument që përqeshur nga ekonomistët – administrata Trump ka shkaktuar praktikisht lëshimin e një sfide nga Bashkimi Evropian, i cili ka paraqitur tashmë një ankesë në Organizatën Botërore të Tregtisë.
Kjo do ta vendoste këtë të fundit në një situatë, ku çdo lloj animi rrezikon të minojë autoritetin e vet.
Organizata tregtare, mund të vendosë në favor të Shteteve të Bashkuara, duke e zgjeruar sovranitetin amerikan dhe të drejtën e tij për të përcaktuar politikat e sigurisë kombëtare.
Por kjo do t’i jepte çdo vendi në botë një model shabllon, për të shkelur normat e tregtisë ndërkombëtare. “Kjo do të hapte dyer për të gjithë, duke shkaktuar përjashtime të mëdha”- thotë Meredith Crowley, eksperte e tregtisë ndërkombëtare në Universitetin e Kembrixhit në Angli.
Armiqësitë do të zgjeroheshin më shumë përtej çelikut dhe aluminit. Përballë kritikave të mundshme nga OBT, zoti Trump mund të tërheqë Shtetet e Bashkuara nga organizata.
Drejtori i përgjithshëm i OBT, Roberto Azevedo, shprehu hapur frikën e një përshkallëzimi të situatës drejt një lufte tregtare. “Dhe sapo të hyjmë në atë rrugë, do të jetë shumë e vështirë të ndryshojmë drejtim. Qasja sy për sy, do të na lërë të gjithë të verbër, dhe botën në një recesion të thellë ekonomik”- theksoi ai.
Fërkimet tregtare, janë një dukuri e zakonshme në ekonominë globale. Qeveritë përdorin tarifa, kuota të importit dhe instrumente të tjera, për të mbrojtur industritë e ndjeshme në vend. Trump dhe këshilltarët e tij, duket se po llogaritin se si ekonomia më e madhe në tokë, Shtetet e Bashkuara kanë mjaftueshëm fuqi për të diktuar kushtet e tregtisë botërore.
Por ky nuk është gjithmonë rasti. Në vitin 2002, presidenti George W. Bush vendosi tarifa për çelikun e importuar për të mbrojtur prodhuesit amerikanë. Por teksa prodhuesit e automjeteve dhe blerësit e tjerë të çelikut u përballën me kosto më të larta, tarifat eliminuan sipas një studimi rreth 200.000 vende pune në SHBA.
PËRSHTATI TIRANA
