Për t’i dhënë fund luftës civile shqiptare të vitit 1997, ishte një kontingjent ndërkombëtar i udhëhequr nga Italia. Njëzet vjet pas misionit “Alba”, Kryeministri italian , Romano Prodi , i cili e promovoi atë në vendin e “Shqiponjave” ka dhënë një intervistë për median italiane.
Ai ka folur për ndërhyrjen e Italisë në luftën civile në ’97 në Shqipëri, ku grupet kriminale dhe firmat piramidale lëshuan në gjunjë popullin shqiptar. Situata po shkonte drejt përkeqësimit, por ndërhyrja e Italisë ndihmoi paksa gjendjen në të cilën ishte vendi. Romano Prodi theksoi se fundi i luftës civile dhe qëndrimi i Italisë në Shqipëri gjatë kësaj periudhe, ishte një sukses edhe falë mbështetjes së shtetit francez dhe bashkëpunimi mes njëra-tjetrës.
Ai tha se Shqipëria ka ndryshuar shumë në këto fakti që sheh kaq shumë të rinj në Shqipëri të mbushesh me frymë. Prodi deklaroi se orientimi i Shqipërisë drejt lindjes, nuk është një strategji e mirë. Bashkëpunimi me Turqinë na shërben të gjithëve, por një bashkëpunim në fushën e politikës së Shqipërisë me Turqinë është një ëndërr.
Intervista e Romano Prodit, dhënë për mediat italiane pas 20 vitesh nga lufta civile në Shqipëri
Çfarë roli ka luajtur bashkësia ndërkombëtare në tranzicionin demokratik të Shqipërisë? Në Tiranë për të festuar përvjetorin e njëzetë të luftës dhe hapjen e misionit OSBE në vend. I ftuar nderi ishte Romano Prodi, i cili si kryetar i Këshillit, në mes të të ashtuquajturës “anarkia shqiptare”, e vënë Italinë në krye të një misioni ndërkombëtar i autorizuar nga OKB-ja, duke dërguar 3.000 ushtarë mbi Detin Adriatik. Ne e intervistuam atë pas kthimit e tij në Bolonjë.
Profesor, sot të gjithë e festojnë misionin “Alba” si një sukses italian. Por le të kthehemi në vitin 1997: në janar firmat piramidale ku mijëra familje shqiptare humbasin kursimet e tyre, në mars të 97 dalin edhe bandat kriminale, jug i vendit është jashtë kontrollit dhe Presidenti i Republikës Berisha deklaron gjendjen e jashtëzakonshme. Më 28 mars, ose 16 ditë para se Qeveria e tij nis misionin, në ngushticën e Otrantos. Në karrocat sovjetike të ngarkuar me refugjatë ikin nga Shqipëria: më shumë se 80 njerëz kanë vdekur, duke përfshirë gratë dhe fëmijët.
Më kujtohet një turmë e madhe, një dhimbje e madhe. Mbaj një kujtim të asaj dite, por si përfaqësues i Italisë, ishte e drejtë dhe përgjegjëse të rrija në Tiranë. Unë besoj se shqiptarët e kuptuan atë, sepse nuk kisha pakënaqësi dhe nuk isha i padobishëm.
Ndërhyrjen italiane, specifika e misionit të Alba ishte e shpejtësia. Kohëzgjatja ishte nga prilli deri në gusht. Më kujtohet kënaqësia e madhe e Jacques Chirac, i cili kurrë nuk ka parë një mision ndërkombëtar në jetën e tij. Por, nuk kishte mjaft kohë për të rënë dakord me Kombet e Bashkuara dhe me bashkësinë ndërkombëtare, por të dyshonin për Italinë. Fillimisht udhëtimi nuk ishte i lehtë, sepse partnerët tanë tentonin të tërhiqeshin: në shumë vende, Shqipëria nuk ishte e interesuar. Franca ka dhënë një kontribut me peshë, ndërsa më shumë unë do të thoja se misioni shumëkombësh ishte i mundur falë bashkëpunimit italiano-francez.
Problemet politike nuk mungonin as në shtëpi. Problemi ishte të mbështesje krizën e qeverisë. Kur merren vendime, konfliktet dhe konfrontimi politik janë të pashmangshme. A nuk do të kishte keqkuptime nga ana e qeverisë: misioni Alba ishte një ndihmë e kushtëzuar, dhënë në një kohë të jashtëzakonshme, e cila ishte dhe në të njëjtën kohë në interes të Italisë. Kështu ne shkuam: ne kemi arritur për të shmangur zgjatjen e një luftë të vërtetë civile dhe madje edhe nga pikëpamja logjistike e parë misioni ishte shembullore. Ishte një Itali e efektshme për shkak të përgjegjësisë së saj në Mesdhe, siç ndodhi më vonë, me misionin libanez. Sipas mendimit tim, edhe operacioni i Leones është ruajtur në një zonë shumë delikate të detit tonë.
Më 14 prill 1997, një ditë pas fillimit të misionit Alba, ajo u kthye në Shqipëri. Me helikopter në Vlorë, kryeqyteti i jugut në revoltë dhe vetëm pasi u ngjit në Tiranë, bisedoi me Sali Berishën. A nuk ngritën përplasjet ushtarake?
Shumë ngatërresa. Ishte një vizitë politike, por përkundër helikopterëve dhe logjistikës për mbrojtjen. Ideja për të ndihmuar Shqipërinë dhe për ta bërë këtë për shkak të interesit italian. Sigurisht që kishte frikë në ajër. Kofi Anan u takua me gruan time, ai tha: “Ju keni një guxim prej luani”. Nuk ishte një gjest i guximit, por ishte më i pavetëdijshmi, por unë kurrë nuk kam takuar udhëheqësit e një partie. Për mua ky rregull ende zbatohet sot.
Javën e kaluar në Tiranë takova Presidentin e Republikës Ilir Meta, takova Bashkim Finon dhe figura të tjera socialiste dhe takova Sali Berisha dhe figurat e tjera të opozitës. Kryeministri Rama ishte në Bruksel, por unë do të kisha qenë edhe e majta, ashtu edhe e djathta. Kjo është për shkak se unë e konsideroj të domosdoshme respektimin e politikës së brendshme të një vendi. Para së gjithash, në qoftë se qëllimi juaj është paqja. Duhet të them që nuk dinë të gjithë të njëjtën gjë.
Cila ishte klima politike në vitin 1997? A keni thënë gjëra të ndryshme me socialistin në Vlorë dhe me demokratin Berisha në Tiranë?
Në këto situata dramatike nuk bëhet fjalë për plane politike, paralajmërime dhe apelime bëhen në arsyeshmëri, përpiqemi të japim ndjenjën e emergjencës, t’i bëjmë bashkëbiseduesit tanë të ndiejnë faktin se ata nuk janë vetëm, kjo është një bashkësi ndërkombëtare që i shikon, i respekton dhe i përket, ne pajtohem. Qëllimi ishte të ndërtonim një të ardhme të ndryshme për shqiptarët, për këtë qëllim nuk kishte dallim në marrëdhëniet me eksponentët politikë. Ndjenja e dramës ishte aq e dukshme.
Koha, sipas mendimit tim të kombinuar me neglizhencë strategjike, ka dobësuar rëndësinë e Italisë në Shqipëri. Çfarë mendoni për marrëdhëniet aktuale dypalëshe?
Përgjegjësia e drejtpërdrejtë e Italisë u mbështet nga sjellja pas vitit 1997: investimet, marrëdhëniet serioze politike dhe unë duhet të them se asnjë qëndrim invaziv si vendet e tjera nuk do të kishte bërë. Kur, në verën e vitit 1997, isha gati që çdo politikan italian të shkonte në fushatën elektorale në Shqipëri, sepse nuk mendova se do të ndërhynte në jetën politike të vendit.
Mbi këtë bazë të respektit dhe jo-ndërhyrjes. Me një rrjedhë të konsiderueshme të investimeve dhe një shkëmbim tregtar të madh. Shqipëria – është zvogëluar gradualisht. Unë flas së pari për vëmendjen politike, pasi marrëdhëniet ekonomike janë ruajtur. Javën e kaluar në Tiranë kam përsëritur se duhet të kemi procesin e afrimit me Bashkimin: një proces që bashkon të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor dhe që është më i madh se marrëdhëniet e vetme bilaterale.
Debati për kufijtë e Evropës sot është thjeshtuar krahasuar me kohërat kur komisioni nuk është në fuqi e cila e sheh zgjerimin e Ballkanit Perëndimor. Detyra e Italisë është të lehtësojë udhëtimin e partnerëve të saj ballkanikë drejt BE-së.
Në vitet e fundit,Turqia e Erdoganit ka ndryshuar rrënjësisht politikën e saj të jashtme dhe gjithashtu në Shqipëri propozon veten si një fuqi alternative në Evropë. Kryeministri shqiptar Edi Rama tha se nëse politikanët evropianë ngadalësojnë zgjerimin, Turqia, Rusia dhe Kina do të jenë në gjendje të ofrojnë perspektiva më të mira për vendet e zonës.
Ballkani me siguri mund të shikojë drejt lindjes, por mendoj se nuk është i përshtatshëm për ta. Marrëdhëniet e mira me Turqinë janë të mira për të gjithë, por në bashkimin politik turko-shqiptar është pak ëndërr.
Marrëdhëniet me Kinën janë gjithashtu të rëndësishme dhe pozitive, por brenda kufijve të caktuar, ato nuk duhet të ndajnë Europën. Deklaratat e Ramës do të ishin lajm nëse ata do të ndiqeshin në mënyrë aktive.
Njëzet vjet më vonë ngjarjet futen në histori apo historizohen. Cila është kujtesa e udhëheqësve të asaj kohe?Çfarë biseduat me Finon dhe Sali Berishën?
Asgjë, si njëzet vjet më parë, biseduam për të ardhmen. Ekonomia e sotme, zgjerimi i qytetit të Tiranës, nevojat e shqiptarëve. Ne as që flisnim për një minutë të misionit Alba. Është sigurisht një kënaqësi për mua që të kthehem në vend. Krahasuar me njëzet vjet më parë, është një botë tjetër, dhe duke u ndihmuar për të krijuar një botë tjetër. Unë jam gjithmonë i lumtur të kthehem në Shqipëri; U ktheva disa herë, por edhe si një turist i thjeshtë. Të shohësh të gjithë këta të rinj të lejon të marrësh frymë. Pastaj e dimë shumë mirë se problemet nuk mungojnë. Por unë do të thoja se ndryshimi rrënjësor ka qenë dhe është i dukshëm. Përshtati TIRANA TODAY
