Nga Endri Kajsiu
A mund të shlyesh borxhin, duke marrë një kile mish nga trupi i gjallë i një njeriu, por pa i derdhur asnjë pikë gjak. Ky ishte rebusi i ngritur nga Shekspiri, në Tregtarin e Venedikut. Kalojnë pesë shekuj. E në Shqipëri shtrohet një rebus i ri. A mund të marrësh pesë nene nga Kushtetuta, ti përçudnosh dhe përdhunosh sipas dëshirës, por përsëri të mos e kesh shkelur Kushtetutën? Këtë herë, kjo vepër do të duhet të kishte pasur titullin e Tregtarit të Kushtetutës.
Pasi ndër vite, Ilir Meta ndërtoi karrierën e tij politike duke theksuar rast pas rasti (vetingu, reforma në drejtësi, anulimi i zgjedhjeve sa për të cituar tre), se Komisioni i Venecias është organi më i lartë kompetent për të vlerësuar çështjet kushtetuese në Evropë. E organi kompetent foli. Presidenti i Republikës ka shkelur qartësisht Kushtetutën me përpjekjen e dështuar bujshëm për shtyrjen e zgjedhjeve në vend.
Ironikisht, e vetmja rrugëdalje tani për Kreun e Shtetit, gjendet pikërisht tek dokumenti më i nëpërkëmbur i Presidencës, Kushtetuta e Republikës, e cila për shkarkimin e Presidentit vendos një kriter të vagullt, shkeljen e rëndë kushtetuese. Ne këtë botë kuptim, çfarë ndryshon mes një shkelje të rëndë e një shkelje të lehtë?
Në vazhdën e shuplakës së rëndë të Shkollës së Lartë të Shën Xhovanit, selisë së shekullit të XIII ku është vendosur Komisioni i Venecias, debati në Shqipëri shumë shpejt do të fokusohet në një hulli të re: Po, mbase Presidenti e ka shkelur Kushtetutën, por këtë e bëri me qëllimin e mirë për të shmangur përplasje civile dhe për të lejuar opozitën që të merrte pjesë në zgjedhje. E për shkak të këtij qëllimi “fisnik”, shkelja e Kushtetutës jo vetëm që nuk është e rëndë, por madje është edhe e përligjur”.
Për fat të mirë, Venecia nuk i ka lënë asgjë rastësisë dhe janë të paktën 5 paragrafë që gozhdojnë Presidentin. Me fjalë të thjeshta, shkelja më e rëndë që mund të bëjë një kryetar shteti është të shkelë të drejtat e njeriut dhe kjo është pikërisht ajo, që ka bërë Meta, duke tentuar të privojë qytetarët nga një e drejtë thelbësore në demokraci, siç është e drejta për të zgjedhur dhe për t’u zgjedhur.
Konkretisht, opinioni i Venecias thotë:
Paragrafi 38 – Kërkesa për të vendosur një datë zgjedhjesh në avancë i shërben rendit dhe qetësisë publike.
Paragrafi 46 – “Actus contrarius”, e drejta për të anuluar dekretet apo vendimet e miratuara nga i njëjti institucion nuk aplikohet në fushën e të drejtave të njeriut.
Paragrafi 50 – Vendimi për të shtyrë ose anuluar zgjedhjet u bë pa asnjë bazë të përcaktuar ligjore.
Paragrafi 65 – E drejta për të votuar përfshin edhe të drejtën për të zgjedhur midis kandidatëve, por në 30 qershor nuk ishte shteti ai që pengoi partitë e opozitës të konkurronin, por vetë partitë që zgjodhën të mos merrnin pjesë.
Paragrafi 67 – Justifikimi i Presidentit për të përligjur shkeljen e nenit 3, të Protokollit të Parë të Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut, me precedentin Riza kundër Bullgarisë është i pavlefshëm në kushtet shqiptare.
Paragrafet 73-75 – Që thonë se periodiciteti i zgjedhjeve është një fenomen thelbësor i demokracive dhe shtyrja e tyre bëhej e pamundur, pasi do të krijonte paradoksin ligjor të kryebashkiakëve të pazgjedhur (me mandate të skaduar), që do të drejtonin ende bashkitë.
Megjithatë, është pikërisht paragrafi 67, ai që bën të qartë konkretisht se çfarë mendon Komisioni i Venecias, e bashkë me të edhe Këshilli i Europës për Ilir Metën.
Në një dokument të gjatë 19 faqe, ku Venecia tregohet aq e kujdesshme për të analizuar në mënyrë të balancuar gjithçka që ndodhi me zgjedhjet, bën habi fakti që në këtë paragraf nuk flitet më me nëse.
“Justifikimi i Presidentit për shkeljen e Konventës Europiane të të Drejtave të Njeriut nuk është i vlefshëm”. E çfarë mund të ketë një shkelje më të rëndë se kjo? Me rende se sa te shkelesh te drejtat baze te njeriut dhe Konventën Europiane të këtyre të drejtave?
Por, edhe më e rëndë se kaq, vendimi i Venecias është “de facto” një shkarkim i qartë i Presidentit, nga ana e organit më të lartë europian, Këshillit të Europës. Venecia nuk e thotë shprehimisht, por nuk është e vështirë për t’u kuptuar: Një president, që nëpërkëmb të drejtat baze të qytetarëve të tij, nuk mund të jetë një president legjitim, e aq me pak një president që përfaqëson unitetin e kombit të tij.
E me komisionin hetimor që do të rifillojë punë pas dritës jeshile të Komisionit të Venecias, fati i Presidentit Meta këtë herë duket i vulosur, e për analogji, i ngjashëm me Antonion, Tregtarin e Venedikut, që përfundon i braktisur dhe i vetmuar, pikërisht në momentin kur mendoi që arriti të prekte zenitin e pushtetit të tij.
