Për shumë amerikanë, Shqipëria përbën një mister. Ky komb i madh ballkanik, kufizohet nga Greqia në jug, Maqedonia dhe Serbia në lindje, dhe Bosnja e Hercegovina në veri, ndërsa prodhon duhan, prodhime bujqësore, mjaltë, në një kohë që në SHBA, kontributet e tij më të dukshme mund të jenë personazhet e botës së muzikës dhe artit, sikurse është këngëtari i rrymës hip-hop, Action Bronson.
Çorganizimi i zyrave publike në këtë vend, përmendet si kontribuuesi më i madh i mungesës së prezencës së Shqipërisë në skenën botërore. Kryeministri Edi Rama kërkon ta ndryshojë këtë realitet, duke konsoliduar shumë agjenci publike të vendit, për të kursyer para, dhe për të reduktuar shpërdorimin e fondeve shtetërore.
Një plan i lindur nga përvoja
Plani vjen me sugjerimin e ish-zëvendëskryeministrit shqiptar, Niko Peleshi. Peleshi e paraqiti draftin në fundin e muajit të kaluar, me supozimin se qeveria e re e zotit Rama do ta trashëgojë atë, pas nisjes së ushtrimit të mandatit të ri qeverisës në muajin shtator.
Në vlerë nominale, koncepti tingëllon i thjeshtë dhe efikas. “Të bësh më shumë dhe më mirë, me më pak para”, është sigurisht një mënyrë për të maksimizuar eficiencën e të ardhurave të mbledhura nga taksat, në një vend ku të ardhurat për frymë përbëjnë vetëm rreth 25 për qind të mesatares së vendeve të BE-së”.
Sipas planit, do të eliminohen 37 agjenci në nivel “federal”, dhe vendi do të ndahet në 4 katër zona të veçanta administrative. Shëndetësia, arsimi, çështjet sociale dhe thesari, do të përbëjnë 4 zyra kryesore. Plani qëndron në një kontrast të thellë me organizimin aktual të administratës publike të vendit. Për momentin, ekzistojnë 36 zyra të veçanta të thesarit, dhe 12 zyra shtesë të përhapura në vend, për të ofruar shërbimet e tjera që do të konsolidojnë reformën e re.
Ndryshime të mëdha
Plani nuk eliminon vetëm zyrat që dublojnë njëra-tjetrën. Ai parashikon gjithashtu krijimin e shumë institucioneve të reja qeveritare. Një shembull është krijimi i Agjencisë Kombëtare për të Ardhurat. Për amerikanët, institucioni më i afërt i krahasueshëm është Shërbimi i Ardhurave të Brendshme. Agjencia për të Ardhurat, do të përfshijë Drejtorinë e Përgjithshme të Tatimeve dhe Drejtorinë e Përgjithshme të Doganave.
Një tjetër shtesë e re, është një agjenci qeveritare e titujve të pronësisë, që do të lindë nga bashkimi i disa institucioneve ekzistuese. Agjencia për Legalizimin, Urbanizimin dhe Integrimin e Zonave Informale (ALUIZNI), do të kombinohet me Zyrën e Regjistrimit të Pasurive të Paluajtshme dhe 9 institucione të tjera që menaxhojnë pronësinë dhe titujt e pronësisë në Shqipëri.
Pikëpyetje për qeverinë e Ramës
Ndërsa konsolidimi dhe reduktimi i burokracisë, duken si mënyra të thjeshta për të shkurtuar shpenzimet e padobishme, jo të gjithë janë të bindur se këto ndryshime janë të planifikuara si duhet. Gjatë prezantimit të këtij plani, Peleshi nuk përmendi ndonjë shifër se sa para pritet të kursejë Shqipëria duke ndërmarrë këto ndryshime.
Në një komb që po përpiqet të modernizohet, shtrëngimi i gjërave pa planifikimin e duhur, mund të sjellë më shumë dëme sesa gjëra pozitive. Drejtori i Qendrës Shqiptare për Kërkime Ekonomike, Zef Preçi, thotë se “ndryshimet nuk bazohen në ndonjë analizë transparente.” Nëse frika e tij konfirmohet, mbyllja e dyerve të zyrave aktuale, do ta bëjë më të vështirë për njerëzit në Shqipëri që të marrin shërbimet e nevojshme, pa premtuar uljen e shpenzimeve.
Implikimet për statusin e vendit kandidat për në BE
Ai që e rrit shqetësimin nëse ky plan i ri do të japë frytet e veta, është fakti që nëse plani dështon, kjo mund të kërcënojë anëtarësimin e Shqipërisë në Bashkimin Evropian. Për një komb që tashmë po lufton të bëhet pjesë e BE-së, humbja e mbështetjes së vendeve anëtare të unionit mund të rezultojë shkatërruese.
Sipas Preçit, vendet pa një traditë të konsoliduar shtet-formuese, nga të cilat Shqipëria është një prej tyre, stabiliteti i vetë administratës publike ishte një përbërës i rëndësishëm për t’u kualifikuar për integrimin në BE.
Me fjalë të tjera, nëse ndryshimet do të rezultojnë në një qeveri që ka më pak kontroll mbi administratën se më parë, Shqipëria mund të lihet mënjanë nga BE-ja. Unioni mbështetet në numrat e tij për forcën që ka, çka mund të vërë në pikëpyetje qëndrimin e ndonjë anëtari tjetër pas daljes së Britanisë së Madhe, një goditje që ende nuk është ndjerë me ndonjë efekt të plotë.
Megjithatë, Shqipëria nuk mundet të kontribuojë në ekonominë e shëndoshë të një kombi si Britania, dhe kësisoj mund të reduktojë potencialin e anëtarëve të tjerë të unionit nëse do të largohet.
Nuk është kauza e vetme e debatueshme e Ramës
Edhe në ditët e formimit të administratës së tij, plani i konsolidimit nuk është e vetmja çështje e vështirë me të cilën duhet të përballet kryeministri. Rama është akuzuar për nxitjen e tensioneve në rajonin e brishtë të Ballkanit, duke përfaqësuar shqiptarët etnikë që përbëjnë rreth një të katërtën e popullsisë në Maqedoni.
Mbështetja e kryeministrit të Shqipërisë për të drejtat më të mëdha për këtë kontingjent të paqëndrueshëm etnik, duke përfshirë edhe zyrtarizmin e gjuhës shqipe në Maqedoni, ka shkaktuar mosbesimin e qeverive fqinje tek ai. Me cilindo vend ballkanik që shpreson të përfitojë nga anëtarësimi në BE, ne mund të shpresojmë që ai do të bëjë zgjedhje diplomatike rreth asaj se si të ecet përpara.
Rreziqet dhe mundësitë
Ideja e një qeverie qendrore që ruan pushtetin mbi zyrat rajonale, është diçka qe ne e shonim shumë mirë këtu në SHBA, por e jona është një qeveri e re dhe e organizuar mjaftueshëm mirë për të mbështetur funksionimin e shteteve të veçanta, në raport me politikën federale. Në një vend ku zyrat e ndryshme të qeverisë kanë qenë prej kohësh një normë, mbi një zyrë qëndrore të konsoliduar, Rama do të përballet me disa sfida, që do të shesin idenë se tranzicioni i tij nuk nënkupton vetëm kalimin e të gjithë pushtetit në duart e veta.
Përshtati për Tirana Today, Alket Goce
