Nga: Joanna Wendel “Live Science”
Toka lëviz vazhdimisht. Teksa rrotullohet rreth diellit, Toka rrotullohet gjithashtu rreth boshtit të saj, si topin i basketbollit në majën e gishtit të një lojtari. Por sa shpejt lëviz Toka? Pra me sa shpejtësi është duke u rrotullohet në boshtin e saj, dhe sa shpejt është rreth orbitës së Diellit? Dhe për të shkuar edhe më tej:Me çfarë shpejtësi rrotullohet sistemi diellor rreth galaktikës sonë të quajtur “Rruga e Qumështit?
Le të fillojmë me vetë planetin tonë. Toka rrotullohet plotësisht rreth boshtit të saj rreth një herë në 24 orë (ose për të qenë të saktë çdo 23 orë, 56 minuta dhe 4 sekonda). Toka ka një perimetër 40.070 kilometra, dhe kur e pjesëton këtë distancë me kohën, del se planeti po rrotullohet rreth vetes më shpejtësi 1.670 km/h.
Ndërkohë sipas “Ask a Astronomer”, një blog i drejtuar nga disa astronomë të Universitetit Kornel në Itaka të Nju Jorkut, Toka rrotullohet rreth Diellit me një shpejtësi rreth 110.000 km/h. Shkencëtarët e dinë se duke matur distancën që Toka udhëton rreth diellit dhe duke e ndarë atë me kohëzgjatjen që i duhet Tokës për një rrotullim të plotë rreth Diellit,p rezulton se i duhen rreth 365 ditë.
“Ask a Astronomer”, i shpjegon llogaritjet matematikore:Për të llogaritur distancën e Tokës nga Diellit, gjithçka që duhet të bëjnë shkencëtarët është të përcaktojnë perimetrin e një rrethi. Ne e dimë që Toka është mesatarisht rreth 149.6 milion km larg Diellit.
Nga ana tjetër e dimë që bën një trajektore përgjithësisht rrethore (është në fakt më shumë eliptike, por është më e thjeshtë të zbatosh këtë ekuacion me një rreth).
Distanca midis Diellit dhe Tokës është rrezja e rrethit. Për të matur perimetrin e atij rrethi, ekuacioni është rrezja 2 π , ose 2×3.14x 149.6 milion milion km. Pasi të llogaritet perimetri (distanca që Toka udhëton rreth diellit në një orbitë), mund të përcaktohet edhe shpejtësia e tij orbitale.
Sistemi diellor, që përfshin diellin tonë dhe të gjitha objektet që rrotullohen rreth tij, është gjithashtu në lëvizje. Ai është i vendosur brenda Rrugës së Qumështit, që sillet ne orbitë rreth qendrës së galaktikës.
Shkencëtarët e dinë se vetë Rruga e Qumështit po rrotullohet rreth një qendre galaktike bazuar në vëzhgimet e yjeve të tjerë, thotë Keti Mak, një astrofizikane teorike në Universitetin Shtetëror të Karolinës së Veriut.
Nëse yjet shumë larg duket sikur po lëvizin, kjo ndodh për shkak se sistemi diellor po lëviz në krahasim me pozicionin relativ të atyre yjeve të largëta. “Nëse unë nis të ec, mund të them se po lëviz pasi godinat nga të cilat kaloj duket se lëvizin nga përpara prapa meje”- thotë Mak.
Por nëse sheh diçka më të largët, si një mal në horizont, ai lëviz pak më ngadalë pasi është më larg se sa ndërtesat, por gjithsesi edhe ai lëviz në krahasim me pozicionin e tij fillestar. Duke studiuar lëvizjet e yjeve të tjerë në lidhje me diellin, shkencëtarët kanë përcaktuar se sistemi diellor sillet në formë orbite rreth qendrës galaktike të Rrugës së Qumështit me një shpejtësi rreth 720.000 km/h.
Pastaj është e gjithë Rruga e Qumështit, e cila tërhiqet në drejtime të ndryshme nga struktura të tjera masive, të tilla si galaktikat e tjera dhe grupet e galaktikave. Ashtu si shkencëtarët mund të tregojnë se sistemi diellor po lëviz bazuar në lëvizjen relative të yjeve të tjerë, ata mund të përdorin lëvizjen relative të galaktikave të tjera për të përcaktuar se sa shpejt Lëvizja e Qumështit po lëviz nëpër univers.
Edhe pse gjithçka lëviz gjatë gjithë kohës, organizmat e gjallë në sipërfaqen e Tokës, nuk e ndiejnë atë për të njëjtën arsye që udhëtarët në bordin e një aeroplan nuk e ndiejnë veten duke u ngjeshur në ajër edhe pse po lëvizin me shpejtësi qindra km në orë, thekson Mak.
Kur avioni ngrihet, udhëtarët e ndiejnë përshpejtimin e avionit gjatë kohës që rrit shpejtësinë në pistë dhe ngrihet lart. Por ndjesia momentale e humbjes në peshë, është shkaktuar nga shpejtësia e ndryshimit të shpejtë të avionit. Por sapo avioni të ngjitet lart, udhëtarët nuk do ta ndiejnë shpejtësinë pasi ajo nuk ndryshon.
Pasagjerët nuk do ta ndiejnë shpejtësinë, pasi ata pasagjerët lëvizin në fakt me të njëjtën shpejtësi dhe drejtim si avioni. Mënyra e vetme që udhëtarët ta vërejnë lëvizjen e tyre dhe të avionit është duke parë nga dritarja peizazhin që kalon. Edhe të gjithë ne që jetojmë mbi sipërfaqen e planetit tonë nuk e ndiejmë lëvizjen e Tokën rreth Diellit, pasi ajo ndodh me të njëjtën shpejtësi.
Burimi i lajmit: https://www.livescience.com/how-fast-does-earth-move.html
Përshtatur nga TIRANA TODAY
