Nga Aryeh Neier “Project Syndicate”
Njerëzit në mbarë botën, po i përdorin demonstratat e mëdha, për të shprehur ankesat e tyre. Ndërsa në një farë mënyre, protestat popullore janë një triumf i parimeve demokratike dhe aktivizmit qytetar, ato mbartin gjithashtu rreziqe serioze, përfshirë dhunën nga dhe kundër protestuesve.
Përhapja e tyre sot, flet për dështimin e qeverive, demokratike dhe autoritare, për të dëgjuar, lëre më pastaj për të plotësuar nevojat e popullit të tyre. Çështjet që diskutohen janë të ndryshme. Në Katalonjë, protestuesit po kërkojnë lirimin e 9 liderëve separatistë, që po përballen me burgime të gjata, për shkak të rolit të tyre në përpjekjen e dështuar për t’u shkëputur nga Spanja në vitin 2017.
Në Kili, pabarazia ekonomike po nxit protesta gjithmonë e më të dhunshme, të shkaktuara nga rritja e çmimit të biletës në metronë e Santiagos. Në Liban, protestat nisën për shkak të korrupsionit, dhe administrimit të dobët ekonomik. Por tani ato synojnë rrëzimin e kleptokracisë sektare që ka sunduar vendin për dekada.
Ndërkohë në Hong Kong, protestuesit po i rezistojnë dhunës në rritje nga qeveria kineze ndaj lirive civile, dhe sundimit të ligjit në qytet. Ato e kanë detyruar tashmë qeverinë lokale të tërheqë ligjin ekstradimit, prej nga ku filloi e gjitha. Njerëzit mund të përdorin “retorikën e trupit” të protestave në rrugë, kur mendojnë se nuk mund të sjellin dot ndryshimin përmes kanaleve demokratike, siç është kutia e votimit.
Në Moskë, protestat shpërthyen këtë verë, kur kandidatët e opozitës u ndaluan të garonin në zgjedhjet lokale për këshillin bashkiak të qytetit. Lëvizja protestuese në Liban, është e nxitur nga një mungesë e ngjashme e opsioneve të mirëfillta demokratike. Banorët e Hong Kongut, nuk kanë të drejtë të shprehen me votë për udhëheqësit e Kinës.
Protestat, mund të jenë një mjet i fuqishëm për të treguar angazhimin ndaj një kauze, jo vetëm për drejtuesit, por edhe për bashkëqytetarët. Këta të fundit, mund të frymëzohen për t’ju bashkuar kësaj lufte. Dhe ato mund të shërbejnë për të tërhequr vëmendjen e botës së jashtme.
Udhëheqësit e protestave në Hong Kong, kanë kërkuar qartazi mbështetje ndërkombëtare.
Por demonstratat e mëdha, kërkojnë shpesh një sakrificë të madhe. Aktet e “mosbindjes civile”, si p.sh bllokimi i trafikut në rrugë (siç ka ndodhur në Bejrut dhe Londër). Apo paralizimi i aeroportit (si në Hong Kong), mund të jenë një mënyrë e fuqishme për të tërhequr vëmendjen ndaj një kauze.
Por ato i vendosin pjesëmarrësit e tyre në rrezik, qoftë nga gazi lotsjellës apo arrestimi. Edhe kur protestat paqësore janë teknikisht të ligjshme, pjesëmarrësit mund të thyejnë ligjet, duke u akuzuar edhe për krime të mjegullta si “prishja e paqes”.
Në Shtetet e Bashkuara, lëvizja e të drejtave civile e viteve 1950-1960, protestat kundër Luftës së Vietnamit të viteve 1960-1970, dhe protestat e sotme mbi ndryshimin e klimës, ndajnë një veçori kryesore: gati të gjithë pjesëmarrësit ishin jo të dhunshëm, por gjithsesi ata u përballën me arrestime të përsëritura, ndonjëherë në shkallë të gjerë.
Ka rreziqe që vijnë nga protestues që përfshihen qëllimisht në akte dhune, të cilat mund t’i shohin si të justifikuara, por që në fund e dëmtojnë kauzën e tyre, duke distancuar aleatët e mundshëm, duke e justifikuar dhunën e qeverisë, dhe rrezikuar protestuesit e tjerë.
Hong Kongu, ku shumica e protestuesve janë jo të dhunshëm, është një rast plot pikëpyetje. Nëse një lëvizje proteste ka sukses ose dështon, kjo varet kryesisht edhe nga media. “Policia shtyp protestat e dhunshme”, është padyshim një titull shumë i ndryshëm nga “Policia shtyp dhunshëm protestat”. Ose nuk dërgon të njëjtin mesazh si “Protestuesit dhe përplasja e policisë”.
Për më tepër, imazhet e momenteve dramatike, si arrestimi i një figure të njohur, mund të bëjë një përshtypje më të madhe në imagjinatën e publikut të gjerë, sesa debatet apo parullat. Katër studentët zezakë që protestuan kundër ndarjes racore në vitin 1960, duke u ulur në heshtje në mensën e shkollës, të rezervuar vetëm për të bardhët në Grisborou, Karolina e Veriut, mund të mos kishin ndihmuar në nxitjen e një lëvizje të madhe, nëse media lokale nuk do të kishte transmetuar pamjet.
Mungesa e opsioneve të protestuesve në përballje me politikat e dëmshme qeveritare, u jep legjitimitet veprimeve të tyre. Në ç’mënyrë tjetër, përveç demonstratave në rrugë, mund të kishin mobilizuar median globale qytetarët Hong Kongut, mbi projekt-ligjin e diskutueshëm të ekstradimit?
E njëjta gjë vlen për hungarezët, që protestojnë ndaj një “ligji skllavërues”, që rrit në mënyrë drastike sasinë e punës jashtë orarit. Po ashtu për filipinasit, që dënojnë vrasjet pa gjyq të trafikantëve dhe përdoruesve të drogës nga qeveria. Apo edhe brazilianët, që kundërshtojnë zgjerimin katastrofik mjedisor të agrobiznesit në pyjet e Amazonës.
Në të treja vendet, liderët e djathtë populistë kanë minuar sistemet demokratike, që i sollën ata në pushtet. Por protestuesit duhet të kenë kujdes: ndikimi i mediave, është një thikë me dy presa. Imazhet e disa protestuesve në Hong Kong, që shkatërrojnë dritare apo hedhin bomba Molotov, e minojnë narrativën se është shteti kinez, ai që po vepron kundër sundimit të ligjit.
Tani, janë udhëheqësit e Kinës, ata që mund të përdorin median globale, këtë herë për të diskredituar protestat. Me pabarazinë, populizmin dhe autoritarizmin ende në rritje, duket se ka mundësi që demonstratat masive të mbete një pjesë e politikës globale për të ardhmen e parashikueshme.
Padyshim, qeveritë do të përpiqen t’i shkatërrojnë ato. Por, në mungesë të një reagimi më të madh institucional ndaj ankesave dhe kërkesave popullore, njerëzit nuk kanë gjasa që të qëndrojnë në shtëpi./ TIRANA TODAY
