Numri i shqiptarëve që deklarojnë se kanë paguar ryshfet në qeverinë qendrore apo pushtetin vendor rezultoi ndjeshëm më i lartë në vitin 2020 se sa në vitin 2019 ndërsa besimi i shqiptarëve te institucionet publike pësoi një rënie të mëtejshme, bëhet e ditur nga sondazhi “Besimi në qeverisje 2020”, publikuar nga Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim në Tiranë.
“Pjesa e shqiptarëve që raportohet të kenë paguar ryshfet për të marrë një shërbim nga qeveria qendrore u rrit nga 19% më 2019 në 32% më 2020,” vëren raporti i sondazhit ku u intervistuan 2500 qytetarë në të gjithë territorin.
Raporti vëren gjithashtu se një numër më i lartë shqiptarësh morën shërbim publik gjatë vitit të kaluar, gjë që korrespondon edhe me një rritje të përqindjes së popullsisë që thotë se ka paguar ryshfet.
Viti 2020 ishte i pazakontë në Shqipëri për shkak të pandemisë së koronavirusit të ri dhe kontakti i qytetarëve me autoritetin shtetëror duket se u rrit për shkak të imponimit të ndalim-qarkullimit dhe ngarkimit të policisë për të zbatuar masat ndëshkuese të qeverisë.
Rezultatet e sondazhit sugjerojnë gjithashtu që shqiptarët nuk paguajnë ryshfet për të përfituar diçka që nuk u takon apo për të marrë një shërbim më të mirë apo më të shpejtë, por para së gjithash se ryshfeti i kërkohet në mënyrë eksplicite. Rreth 47% e atyre që deklaruan se kanë paguar, thanë se e bënë për shkak se iu kërkua ndësa 16% deklaruan se e paguan në formë bakshishi për mirënjohje për shërbimin e marrë.
Qytetarët u pyetën mes të tjerash nëse besojnë se institucionet publike janë të korruptuara apo jo. Rreth 87% e tyre deklaruan se e vlerësojnë korrupsionin i vogël (ryshfetet dhe baksishet) si “të përhapur” ose “shumë të përhapur” në një shkallë nga një në katër. Vetëm 2.8 deklaruan se korrupsioni nuk është fare i përhapur. Rreth 84% e të pyeturve vlerësuan se korrupsioni madhor është i gjithëpërhapur ose i përhapur ndërsa 2.3% e shqiptarëve besojnë se në fakt vendi nuk ka korrupsion të tillë.
Ndërsa shqiptarët në përgjithësi kanë një vlerësim lehtësisht më të mirë për qeverisjen, janë të punësuarit në sektorin publik ata që besojnë në masë edhe më të madhe se sa publiku i gjerë, se korrupsioni është i përhapur. Sipas sondazhit, 88% e të pyeturve që punojnë në sektorin publik raportuan korrupsionin e vogël si të përhapur ose gjithëpërhapur ndërsa në krahasim me vitin 2019, vlerësimi i punonjësve të shtetit për situatën është përkeqësuar ndjeshëm. Në anketën e vitit 2019, i njëjti grup deklaroi në masën 77% korrupsionin e gjithëpërhapur, nga 88% më 2020.
Sistemi i drejtësisë, sistemi shëndetësor dhe policia renditen si tre institucionet më të korruptuara në vend.
Mosbesim në rritje te prokuroria dhe policia
Pjesa e shqiptarëve që besojnë se prokuroria nuk është në gjendje të luftojë korrupsionin e vogël apo atë madhor pësoi rritje në vitin 2020 në krahasim me vitin e kaluar, sipas rezultatit të sondazhit. Po kështu, besimi te Policia e Shtetit pësoi një rënie dramatike. Besimi se prokuroria do të godasë korrupsionin e vogël ra nga 37% vitin 2019 në 34% ndërsa besimi se prokuroria do të godasë korrupsionin madhor pësoi një rritje nga 27 në 29%.
Besimi te Policia e Shtetit pësoi një rënie drastike. Rreth 53% e shqiptarëve deklaruan më 2019 se kishin besim te uniformat blu. Por pas vitit të pandemisë, të shembjes së Teatrit Kombëtar dhe të vrasjes së 25 vjeçarit Klodian Rasha, besimi ra në 43%, niveli më i ulët i shënuar që nga fillimi i vrojtimit në vitin 2015.
Policia e Shtetit është akuzuar gjatë vitit 2020 për politizim, për dhunim të pajustifikuar të protestuesve dhe për shkelje të të drejtave themelore të njeriut në mënyrë të përsëritur. Në janar 2020, një shtetas turk u dëbua me forcë pavarësisht kërkesave për azil ndërsa në maj, drejtori i Policisë së Shtetit u përball me kërkesa për dorëheqje pasi zbuloi veten se kishte përgjuar rrjetet sociale të një qytetareje me qëllim që të justifikonte dhunën policore ndaj një të mituri.
Në maj, policia u akuzua se përdori dhunë eksesive dhe iu përgjigj urdhrave politikë në rastin e protestave kundër shembjes së Teatrit Kombëtar ndërsa në dhjetor, oficerët e saj u panë duke kryer arrestime ndërsa kishin veshje civile apo duke ndaluar në masë të rinj që merrnin pjesë në protesta, shpesh të dhunshme pas vrasjes së Klodian Rashës.
NATO, Bashkimi Evropian dhe Organizata e Kombeve të Bashkuara janë institucionet që gëzojnë besimin më të lartë nga shqiptarët. Besimi te Shoqëria Civile dhe te Media pësoi rënie.
Në rënie duket se është edhe besimi te reforma në drejtësi. Gjatë vitit të kaluar, 53% e shqiptarëve vijuan të besojnë se kjo reformë do të ketë ndikim pozitiv në vend por kjo ishte 18% më pak se sa në vitin 2016./BIRN
