Në një intervistë shqiptari dhe autori Elvis Malaj, ka folur për koleksionin e tregimeve të botuara në vitin 2017, të titulluara: “Nga tarraca juaj ju mund të shihni shtëpinë time”. Elvis Malaj u zhvendos me familjen e tij në Itali kur ishte vetëm 15-vjeç. Tani gjuha e shkrimi i tij është italishtja. Në intervistën e dhënë për Gabriele Santoro ai ka folur sa me seriozitet aq edhe me ironi, për integrimin e tjetrit në shoqëri, shkruan balcanicaucaso.org.
Nga jeni?
Pse pyetni?
Ju nuk jeni venecian!
Jo.
Nuk mund ta dalloj theksin tuaj.
Jam shqiptar.
Ah, nuk do ta kishe thënë këtë. A keni shumë kohë këtu?
Po.
Si ndiheni në Itali?
Kjo pyetje më është bërë dhe herë të tjera. Kjo është një pyetje e pasaktë.
Në çfarë kuptimi?
Të ndihesh mirë ose jo në një vend nuk varet nga vendi, varet nga ju. Kudo që shkoj, ju gjithmonë mbani diçka që përfundimisht e bën vendin të njëjtë me vendet e tjera. Unë gjithashtu mund t’i përgjigjemi pyetjes suaj, por preferoj të mos them asgjë. Do ta tradhtoja aftësinë time nëse do thoja që ndihëm mirë apo keq në Itali.
Ju mund të filloni dhe të lexoni tregimet e “Steppenwolf”, për të hyrë në substancën e pastër që e nxit shkrimin shqiptar Elvis Malaj, i lindur në vitin 1990. Nga Bajzë, ai u zhvendos me familjen e tij në Itali në moshën 15 vjeçare. Si fillim ata shkuan në Alessandria, Belluno, Milano dhe më në fund Padova. Pasi braktisi universitetin e Milanos, autori, filloi te studionte i pavarur dhe të bënte punë të rastësishme si: punëtor ndërtimi, arkivistit etj, por nuk la për asnjë moment mjetin e tij të shprehjes të shkruarin.
Koleksioni, i përbërë nga dymbëdhjetë tregime të shkurtra, “Nga tarracë tuaj ju mund të shihni shtëpinë time”, është njëri nga botimet letrare të Malaj. Në moshë të re, kur Shqipëria ishte duke shijuar demokracinë dhe ëndërruar për anën tjetër të Adriatikut, Malaj ka mësuar bazat e gjuhës italiane duke dëgjuar televizion. Ai i drejtohet me ironi gjendjes së lidhur me të qenit i huaj, ku në shkrimin e tij bën një pasqyrim midis Italisë dhe Shqipërisë. Malaj arrin të shmangë kufijtë e identitetit, të cilat shpesh na kufizojnë.
Anëtarësia, asimilimi, dhe nganjëherë dëshira na shtyn për të mos e parë vetën të përfshirë,dhe ndjenja e tjetërsimit të shqetëson. Cili është reagimi juaj ndaj pasqyrës fizike dhe të dykuptimtë të shikimit të të tjerëve?
Ajo që tregon anëtarësimin tim është vetëm një fjali e shkruar në dokumentin e identitetit. Kur them që unë jam shqiptar dhe tjetri nuk e pret atë, kam një pamje të paqartë. Unë shoh se personi është i angazhuar për një proces mendor që zgjat disa sekonda, që krahason idenë e paramenduar se një shqiptar që i gjendet përballë. Çdo herë që kishte një distancë midis meje dhe tjetrës, ishte kryesisht sepse e perceptova atë në atë mënyrë, ndërkohë që kur ndalova ta bëja atë, ajo u zhduk. Tejkalimi mosbesimin fillestar, në qoftë se ju e perceptojnë tjetrin si ju, ju do si e doni.
A keni gjetur në shkrimet tuaja një lloj atdheu utopik që nuk ju kërkon zgjedhje të pamundura dhe të dilni nga kontradiktat e identitetit?
Në një kuptim po, shumë nga kontradiktat e karaktereve mbeten të pazgjidhura. Shpesh ata largohen nga zbrazëtitë, por në të vërtetë nuk përballen as nuk zgjidhin asgjë. Dhe pastaj ka ironi që nuk e kam kursyer. Me ironi mund të përballoj të flas për gjithçka, madje edhe për atë që nuk mund ta kuptoj deri në fund.
Kur vellon identiteti zhduket, njerëzit mbeten. Dhe në këtë përmbledhje tregimesh, ju shpesh futni në seksualitet, në dashuri me personazhe që japin përshtypjen e daljes nga një botë e çuditshme?
Dëshira për t’u kuptuar dhe frika për të mos lindur nga pasiguria personale. Tashmë titulli, “Nga tarracë që ju shihni shtëpinë time”, thotë se ku është syri; zbrisni poshtë shtëpisë, kaloni rrugën që e ndan nga pjesa e përparme, shkoni lart dhe me një shkëputje të mjaftueshme që ju duket dhe përpiqeni ta kuptoni. Kur të tjerët tregojnë se ju e kuptoni se jeni zemëruar. Duket se e gjetët veten, të paktën deri në herën tjetër, kur bilanci i dukshëm u hodh dhe ju dilni përsëri nga në një botë të huaj. Dhe kjo është e gjitha për t’u ripërpunuar.
Integrimi është një fjalë e paqartë, kur ajo lidhet me emigracionin. Gjatë qeverisë së Monit u themelua Ministria për Bashkëpunim Ndërkombëtar dhe Integrim të Republikës Italiane, më vonë i quajtur vetëm Integrimi, tani është anuluar. Çfarë përfaqëson koncepti i integrimit në jetën tuaj?
Unë mendoj se e kam integruar me të vërtetë vetëm kur kam hequr dorë nga ideja e integrimit, e cila është ekuivalente me një miratim të mënyrës së jetesës, të të menduarit dhe sjelljes në shumicë. Kjo do të thotë gjetjen e një pune, futje në jetën dhe në aparatin shoqëror, duke u lejuar të tjerëve të njohin për ju dhe atë që bëni, duke shmangur kështu mbushjen e zbrazëtisë me idetë e çuditshme. Ajo është e integruar kur anëtarët e tjerë të komunitetit e dinë se ata nuk mund të kenë frikë nga ju dhe nuk ju shohin me dyshim.
Dhe gjendja e mërgimit?
Është ana tjetër; Integrimi do të thotë kushte sociale dhe politike në të cilat emigrantët, zakonisht duke lënë pas situata personale apo kolektive të vështira, mund të krijojë një jetë të mirë, të integrohen në shoqëri dhe të bëhen anëtarë të dobishme, pa diskriminim dhe padrejtësi. Zbatimi i kësaj fjale duhet të jetë detyrë e politikës, por kujdeset për mbledhjen e votave, jo zgjidhjen e problemeve, por ka nevojë për probleme për të koaguluar konsensusin.
Në historinë e parë unë shkruaj: “Racizmi nuk ekziston. Dhe pasi nuk e besoj, kurrë nuk kam pasur probleme me racizmin ». Çfarë do të thotë kjo?
Është thjesht përvoja ime. Unë kurrë nuk mendova se italianët ishin racist dhe në fakt nuk kam pasur kurrë probleme. Nëse në vend të kësaj marrim një nga të afërmit e mi, i cili është i bindur se italianët janë racist dhe na tregojnë për përvojën e tij, ne mund të pajtohemi vetëm me të. Çfarë do të thotë kjo? Pas të gjitha, unë jam pak ‘idealist, sepse mendoj se mund ta ndryshojmë botën edhe duke ndryshuar idetë e tyre në lidhje me të.
A mund të na tregoni për punën me gjuhën?
Më shumë se një proces kërkimi në gjuhë, do ta përkufizoja si pasojë e natyrshme e një rruge, në një kuptim të caktuar, anormal, por të vërtetë. Fakti që nuk kam stërvitur në klasa akademike më lejon të marr një qasje më “naive” me gjuhën, por edhe më autentike. U bëra lexues kur isha në Itali, kështu që lexova kryesisht në italisht dhe për shkak të forcës madhore gjuha e shkrimtarit bëhet ajo e lexuesit.
Po me shqipen?
Unë nuk mund të anuloj krejt një gjuhë që e flisja për pesëmbëdhjetë vjet, gjuhën në të cilën kam mësuar për të menduar. Kështu që shqipja mbetet, është nëntokësore, latente, por ekziston.
Kur keni lindur, Shqipëria ishte një shtet i paralizuar: “Punëtorët qëndronin në rrugë, duke mos bërë asgjë, ëndërroja të nisen për në Itali, ndërsa shteti zhytet në falimentim”, lexohej në një kronikë lajmesh në vitin 1991.
Unë po ju them të vërtetën, mashtrimi im nuk ishte që të kisha gjetur një Itali larg nga sa e kisha imagjinuar, por të kisha gjetur veten larg prej asaj që kisha parashikuar për Italinë. Mendova se do të kisha qenë ndryshe, se gjërat do të ishin ndryshe, por vendi që ndryshonte nuk më ndryshoi shumë. Me siguri Italia e imagjinuar brenda shtëpisë ishte e thjeshtë dhe ajo që gjetëm. Në mënyrë të pashmangshme, duke pasur parasysh burimin e informacionit, nga televizioni.
Çfarë mendoni për Shqipërinë?
Është një vend që, pas utopisë së komunizmit dhe kaosit të postkomunizmit, po rizbulon identitetin e saj. Pavarësisht nga çrregullimi që kam rreth meje, unë e përjetova Shqipërinë kryesisht në periudhën më të kujdesshme të jetës sime, domethënë fëmijërisë. Sot Shqipëria është ndryshe, dhe në ndoshta jemi si dy të huaj të cilët kemi nevojë të dinë, duke shkuar nëpër ndrojtjen e duke mos ditur se çfarë të them, por më vonë do të thyej akullin duke folur për kohët e vjetra.TIRANA TODAY
