Vështirë se dikush i njeh malet e vendit të vogël ballkanik si një destinacion i bukur natyrë. Banorët e luginës së vetmuar të Vermoshit në veri janë bujarë dhe mikpritës. Dhe këtu na u shërbye edhe lëngu i mirë i boronicës.
Ne ishin në një makinë dhe u drejtuam drejt kalimit kufitar Gusinje në malet që ndajnë Malin e Zi me Shqipërinë. Zyrtari dukej se kënaqej shumë kur aty kalonin udhëtar dhe me kujdes ai shënoi të gjitha të dhënat nga pasaportat dhe plotësoi me dorë formularin e regjistrimit.
Pastaj ai në një hartë na tregoi se ku është hoteli më i mirë në zonë, na tregoi edhe fotografi nga telefoni i tij. Pra, destinacioni ishte në anën tjetër, domethënë Vermosh, lugina veriore e Shqipërisë.
Kjo luginë e gjerë me një lartësi prej rreth 1000 metra është e rrethuar nga male të buta, të cilat shfrytëzohen për kullota. Peizazhi njihet si Perla e Alpeve Shqiptare, dhe për shkak të vendndodhjes së tij të izoluar, Vermosh ka mbetur një vend ende i harruar.
Menjëherë përtej kufirit fillon një rrugë me zhavorr dhe shfaqen bunkerët e parë, kujtimet e përjetshme të diktatorit Enver Hoxha, i cili sundoi vendin me dorë të hekurt. Ai kishte frikë nga sulmet dhe kishte ndërtuar mijëra bunkerë prej betoni, të cilat janë ende në kopshtet e disa shtëpive.
Hapat e parë për turizmin: Shenja që tregon drejtim për në Vermosh është se shkruar me dorë, me shkronja të kuqe. Ne përshëndesim një familje që merrej me rritje e derrave të butë, deleve dhe lopëve, të cilat ecnin lirshëm përgjatë rrugës. Kërkimi për akomodim është i lehtë, sepse përgjatë rrugës ka shenja me informacione për shtëpi dhe ofertat e tyre.
Në anën e djathtë të lumit në Vermosh, në verë kalon një rrjedhje e qetë uji. Banorët që jetoni në anën tjetër të lumit, duhet të kalojnë me anë të një makine tip “Ford” ose të ndërtojnë një urë, sepse shteti nuk ka para për t’u kujdesur për këto ferma të largëta. Në fund të fundit, që nga viti i kaluar nga Shkodra deri në Vermosh, kjo zonë ka qenë në fokus të turisteve.
Thjeshtë, pastër, me WiFi: Leonardo Lumaj kishte ndërtuar një urë, dhe paratë ia kishin dërguar kushërinjtë e tij që jetojnë në SHBA. Pothuajse çdo familje shqiptare ka të afërm në Amerikë, Itali ose Greqi që rregullisht dërgojnë para në shtëpi.
Ekonomia e ulët vendase është gjithashtu një trashëgimi e Enver Hoxhës, korrupsioni mbizotërues nuk i vjen në ndihmë asaj. Për shkak të kësaj ure, mysafirët mund të shkojnë në shtëpinë e vjetër prej gurit të Leonardos. Është e këshillueshme të hani mëngjes dhe darkë në shtëpitë mikpritëse, pasi ka vetëm një minimarket në Luginën e Vermoshit, i cili shet kryesisht pije freskuese.
Por si mund të komunikojmë kur gjyshja e shtëpisë flet vetëm shqip?: Për fat të mirë, një familje lokale që jeton në Itali vjen për pushime në Vermosh, dhe fëmijët me dëshirë përkthejnë, sa në gjuhën angleze e sa në gjuhën italiane. Këto familje marrin 20 euro për person në natë duke përfshirë edhe ushqimin. Dhomat janë të thjeshta dhe të pastra. Ka dy banjo, një për mysafirët e një për familjarët.
Çuditërisht, Wifi kapte në mënyrë të përsosur, sepse ishin vendosur kabllo interneti. Megjithatë, thirrja me telefonat inteligjentë nuk funksionon, kjo Ishte e mundur vetëm me telefona të vjetër, por kush ka një të tillë sot?
Kuzhina, ushqimi i gjithi vendas: Ushqimi na u shërbye në oborr ne një tavolinë prej druri, nën shoqërinë e një maceje të uritur, dhe tre fëmijëve. “Mish?”, Pyet gjyshja. Nëse ajo të shërben mish, ti thjesht provo dhe shijo.
Pastaj ka edhe të zorrëve, nëna na i tregon ato dhe qesh. Përveç kësaj, ka djathë, sallatë, bukë të bërë në shtëpi. Ajo ndoshta është 60 vjeç, shkon poshtë, me një buzëqeshja ne fytyre dhe mundohet të komunikojë me ne me anë të gjuhës së shenjave. Dielli po zhytet prapa maleve dhe koha po ftohet. Nata është e errët, kështu që një qiell i madh magjik mund të duket.
Mënyra është qëllimi: Turne udhëzuese ofrohen në malet shqiptare. Ata që vlerësojnë vetminë dhe duan të rrinë të vetmuar mund të ecin për orë të tëra pa u takuar me asnjë shpirt njerëzor. Me çdo ngjitje duhet të merrni disa litra ujë, sepse nuk ka kasolle ku mund t’u shërbehet. Në shumë itinerare, “malësorët zviceranë” kanë pikturuar shenja mbi gurë, pemë, por ka shenja udhëzuese për rrugë dhe destinacione.
Shenjat e vendosura nëpër gurë dhe penë, të dërgojnë nëpër kullota piktoreske, mbi shkëmbinjtë e çarçafëve që formojnë forma të çuditshme, dhe përmes shkurreve të shtrira të dëllinjave, ku një fermer korr barë. “Gjermania?”, pyet ai. “Austria” është përgjigja. Ai qesh dhe tregon bimët medicinale që përdoren për “mjekësi”. Për shkak të largësisë së luginës, dhjetëra bimë medicinale kanë mbijetuar në kullota malore, dhe ka edhe një çaj të shijshëm të barit të maleve.
Ngjitja e madhe ishte nga Vermosh në luginën e Lëpushës. Deri atje ju mund të shkoni me makinë, ose pronarin Leonardo, iu dërgon me një linjë autobus dhe shkon çdo ditë në Shkodër në rrethinat e saj. Ngjitja e pjerrët është e ëmbël, pasi mund të ushqeheni me boronica, ndërsa pjesa e sipërme ofron një pamje të gjerë të maleve të larta. Më pas duhet të shkoni poshtë në greminë, atje ku gjendet lugina e Lepushës. Nuk ka shenja udhëzuese përgjatë rrugës, mund të merrni edhe drejtimin e gabuar. Asnjë telefon nuk ka valë, dhe një litër ujë e konsumon për 1 deri në 4 orë. Pastaj bie errësira, dhe duhet të kthehesh përmes shkurreve të dendura.
Ju jeni të mirëpritur: Së fundi pamë një shtëpi, para saj ishte e ulur një grua e vjetër që thahet boronica. Ajo gjithashtu flet vetëm gjuhën shqipe, por na la pa fjalë me traditën e mikpritjes. Ajo vendos dy mbulesa tavoline para kasolles të saj të shtrembër, dhe pastaj sjell gjithçka që ajo ka: kanaçe me birrë, kola dhe lëng boronice, që ajo e kishte prodhuar vetë. Natyrisht, zgjedhja bie mbi të fundit, dhe ka shije aq të mirë sa nuk ka lëng që krahasohet me të. Pastaj na sjell një skicë për orientimin: Vermosh, Lepushe… gruaja e fermerit buzëqesh miqësish, por nuk mund të lexoj..? Pra, prapa në gjuhën e shenjave papritmas ajo thotë: “Asfalt!” Fjalë magjike, po, kjo është rruga e ndërtuar rishtazi. Në veri shpesh përdorej fjala “Faleminderit”, që është falënderim. Gruaja e vjetër na jep përsëri lëng boronice, pastaj tregon rrugën.
Pas tetë orësh në malet e vetmuara përsëri duhej të ecnim në këmbë. Pak minuta më vonë, makina e parë vjen, dhe është linja e autobusit të Leonardos. Në ishim aq të lodhur. Por kishte edhe një ndjenjë më të fortë të përjetimit të bujarisë së tillë të njerëzve në një nga shtetet më të varfra në Evropë.
Burimi: diepresse.com
TIRANA TODAY
