Largimi i trupave amerikane nga Iraku, të cilin Irani e ka dëshiruar prej kohësh dhe parlamenti irakian po e kërkon tani, mund t’i vijë si bumerang Teheranit, thonë disa analistë, veçanërisht nëse iranianët përpiqen të nxisin trazirat politike në Irak me qëllim që të largojnë forcat amerikane prej andej brenda këtij viti.
“Rreziku është një kthim në luftë civile,” thotë Niall Ferguson, analist në Institucionin Hoover, një grup kërkimor me qendër në SHBA.
Në klimën e tensioneve sektare, një konflikt mes sunitëve dhe shiitëve do të ishte një nga rezultatet e mundshme të vrasjes së gjeneralit iranian Kasem Sulejmani në sulmin amerikan me dron.
Soleimani ishte mjeshtër i lojrave të Iranit në Lindjen e Mesme dhe komandant i forcës Kuds, e njohur si krahu elitë i trupave të Gardës Revolucionare Islamike të Iranit.
Teherani prej kohësh përpiqet ta shndërrojë Irakun fqinj në një “shtet vasal”. Por nëse në Irak shpërthen një luftë civile, kjo për Iranin do të ishte një skenar i frikshëm, sepse rrezikon ta gëlltisë Teheranin në një vorbull të madhe trazirash. Kjo do të thithte burimet ekonomike të Iranit, të cilat qysh tani janë në gjendje të mjerueshme për shkak të sanksioneve amerikane, ndërkohë që vendi përballet me një konflikt të paparashikueshëm me SHBA.
“Udhëheqësit iranianë e shohin kontrollin mbi Irakun si thelbësor për mbijetesën e tyre politike, si një mushkëri ekonomike për të lehtësuar sanksionet ekonomike dhe si një rrugë të rëndësishme furnizmi logjistik për regjimin sirian dhe Hezbollahun libanez,” thotë Emma Sky, akademike e Universitetit Yale dhe ish këshilltare politik për forcat amerikane në Irak.
Irani është aktori i jashtëm më me ndikim në Irak pas shumë vitesh gjatë të cilave ai ka ushqyer lidhje të thella me politikanët irakianë dhe militantët shiitë të grupuar së bashku dhe të njohur si Forcat Popullore të Mobilizimit. Arabët shiitë në Irak numërohen në 15 milion, krahasuar me 8 milion që përbëjnë sunitët. Nëse llogariten edhe kurdët, sunitët përbëjnë gjithsej 17 milion. Javët e fundit, ndikimi i Iranit në Irak është sfiduar nga një vërshim i nacionalizmit anti-iranian dhe pro-reformist.
Që nga tetori, protestat e sunitëve kundër qeverisë së kontrolluar nga shiitët janë shtuar. Protestuesit, kryesisht të rinj, kanë kërkuar një reformim të sistemit politik pas vitit 2003 që ka institucionalizuar sektarizmin. Ata gjithashtu duan ndjekjen penale të politikanëve të korruptuar dhe që t’i jepet fund dominimit të perceptuar të Iranit mbi Irakun.
Protestat janë përhapur nga Bagdadi në qytete të tjera në Irakun e Jugut. Afro 500 njerëz kanë vdekur deri tani në protesta, gati 30,000 janë plagosur, sipas grupeve të të drejtave të njeriut. Në dhjetor, protestuesit shkatërruan konsullatën iraniane në qytetin e shenjtë shiit Najaf dhe përdhosën faltoren e Ajatollah Muhamed Baqir al-Hakim-it, një klerik pro Teheranit, i cili u vra në 2003 kur u kthye në Irak pas dy dekadash mërgimi në Iran.
Milicitë e mbështetura nga Irani kanë përdorur dhunë kundër protestuesve, duke shkallëzuar fushatën kundër aktivistëve dhe organizatorëve pro-reformës në Bagdad dhe në të gjithë Irakun jugor, në përpjekje për kanalizimin e veprimeve politike në favor të Teheranit. Në dhjetor, gazetat irakiane raportuan se milicitë po identifikonin protestuesit duke përdorur kamera sigurie dhe duke hyrë në bazën e të dhënave të qeverisë. Vetëm në Bagdad raportohet se ende mungojnë Qindra protestues pas rrëmbimeve.
Dhuna që përfshin milicitë pro-iraniane kundër protestave ka ecur paralelisht me sulmet e këtyre milicive ndaj forcave të koalicionit të udhëhequr nga SHBA dhe ndaj kontraktorëve perëndimorë. Në shënjestër është vënë edhe kleriku shiit me ndikim, Muqtada al-Sadr, i cili, ndërsa e kundërshton praninë e SHBA, ka kritikuar ndikimin e Iranit në Irak dhe është afruar me protestuesit sunitë. Analistët dhe zyrtarët perëndimorë thonë se dhuna e milicisë është e orkestruar nga Teherani, dhe e ideuar nga Kasem Soleimani.
Qeveria irakiane është treguar e pafuqishme – ose pa dëshirë – për të ndalur milicitë e drejtuara nga iranianët dhe forcat e veta të sigurisë, të cilat kanë shfaqur tërbim ndaj protestuesve që shprehim zhgënjimin për korrupsionin, shërbimet e dobëta publike, papunësinë dhe ndërhyrjen iraniane.
Se si do të reagojnë milicitë iraniane në ditët në vijim mbetet e paqartë. Disa analistë besojnë se Teherani mund t’i urdhërojë militantët të ushtrojnë përmbajtje, nga frika e veprimeve të mëtejshme të SHBA. Të tjerë thonë se me zemërimin sektar që ka arritur kulmin, Teherani mund të ketë pak kontroll mbi ngjarjet ndërkohë që nga situata mund të përfitojë grupi terrorist Shteti Islamik, për të cilin shumë analistë mendojnë se është gati për t’u rigjallëruar./VOA
