Kriza e Raketave Kubane, ishte padyshim ngjarja me dramatike e Luftës së Ftohtë, midis Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Sovjetik. E shkaktuar nga vendosja e raketave bërthamore sovjetike në Kubën komuniste, dy javët e tetorit të vitit 1962, mund të ishin momentet ku mund të kishte marrë fund bota që njohim sot, pikërisht për shkak të rrezikut të shpërthimit të një lufte bërthamore në shkallë të plotë. Ja çfarë nuk dini mbi atë ngjarje:
Shkaku kryesor i krizës, ishte pushtimi i dështuar i Gjirit të Derrave
Në prillin e vitit 1961, u tentua një pushtim ushtarak i Kubës, nga një grup emigrantësh kubanë i sponsorizuar nga CIA amerikane. I njohur si Pushtimi i Gjirit të Derrave, në jug të ishullit, operacioni dështoi për shkak të rezistencës së forcave të armatosura kubane të Fidel Kastros. Ai dështim, i forcoi pozitat e Kastros në krye të vendit, dhe ishte një moment poshtërues për qeverinë amerikane të drejtuar nga Xhon Kenedi. Pas asaj ngjarje, Kastro i forcoi shumë lidhjet me Bashkimin Sovjetik.
Vendosja e raketave bërthamore në Kubë, u krye në kuadër të operacionit “Anadyr”
Deri në vitin 1962, SHBA-ja i kishte vendosur raketat e saj bërthamore në Itali dhe Turqi, prej nga ku mund të godiste çdo qytet në Bashkimin Sovjetik, përfshirë kryeqytetin Moskë. Hrushovi i frikësohej një pushtimi amerikan të Kubës, që nëse do ishte i suksesshëm, do përbënte një goditje të madhe për kauzën komuniste. Ndaj ai ra dakord me Kastron për të vendosur fshehurazi në Kubë raketat bërthamore sovjetike. Operacioni u kodua me emrin “Anadyr”.
Për atë operacion Moska përdori strategjinë “Maskirovka”
Sovjetikët përdorën në atë operacion strategjinë Maskirovka (që në rusisht do të thotë “mohim dhe mashtrim”). Ushtarëve iu tha se po shkonin drejt një rajoni të ftohtë. Ata u pajisën madje me veshje dimërore, çizme dhe ski. KGB-ja mblodhi informacione pjesërisht të sakta mbi organizatat kubane të emigrantëve.
Ajo e dinte se inteligjenca amerikane nuk kishte shumë besim tek ato, ndaj do t’i shpërfillte si gënjeshtra paralajmërimet e tyre. Përveç armëve, sovjetikët transferuan fshehurazi në Kubë edhe 40.000 ushtarë. Ndërkohë vlerësimi fillestar i CIA-s ishte për 6.000-8.000 trupa.
SHBA-ja i siguroi provat nga fotot ajrore, përmes avionit spiun U-2
E shqetësuar se Kuba do të rrëzonte një avion U-2, që përdorej nga CIA, duke shkaktuar kësisoj një tjetër incident të rëndë ndërkombëtar, SHBA i kufizoi për plot 5 javë fluturimet e U-2 mbi hapësirën ajrore kubane. Pastaj, më 14 tetor 1962, fotot e marra nga piloti Riçard Hejser, ofruan prova të qarta të ekzistencës së raketave balistike sovjetike, me rreze të mesme dhe të ndërmjetme.
Kenedi po përgatitej për pushtimin e Kubës
Pasi u informua mbi raketat më 16 tetor, presidenti amerikan Xhon Kenedi mblodhi në një takim këshilltarët kryesorë. Ai e quajti grupin Komiteti Ekzekutiv i Këshillit të Sigurisë Kombëtare (EXCOMM). EXCOMM, mori në shqyrtim skenarë të ndryshme, përfshirë pushtimin e plotë të Kubës, një sulm ajror mbi bazat e raketave, dhe bllokadën detare për të parandaluar hyrjen e raketave të tjera në ishull.
Deri më 19 tetor, opsioni i bllokadës mbështetej nga shumica. Ndërkohë, po merrej në konsideratë një veprim i forte ushtarak, por i kufizuar, që të mos kishte gjasa të provokonte një sulm sovjetik. Mbrëmjen e 22 tetorit, Kenedi e informoi kombin amerikan mbi zbulimin e raketave bërthamore sovjetike në Kubë, dhe reagimin e SHBA-së përmes një bllokade detare ndaj ishullit.
Kulmi i krizës ishte më 24 tetor, kur anijet sovjetike iu afruan Kubës, por në fund u arrit të shmangej përplasja ushtarake. Në kushtet kur Moska nuk po tregonte shenja të uljes së tensioneve, më 26 tetor, Uashingtoni nisi të përgatitej për pushtimin e Kubës, por edhe për një sulm të mundshëm bërthamor ndaj Bashkimit Sovjetik. Kjo pasi SHBA, supozonte se sovjetikët do të hakmerreshin ushtarakisht ndaj pushtimit Kuban.
Kriza mori fund kur palët gjetën gjuhën e përbashkët me 28 tetor 1962
Pas një periudhe negociatash të tensionuara, të nisura fillimisht nga një mesazh i udhëheqësit sovjetik Nikita Hrushov për Kenedin më 26 tetor, kriza mori fund më 28 tetor 1962. Bashkimi Sovjetik ra dakord të çmontonte armët nga Kuba, ndërsa Shtetet e Bashkuara të mos e pushtonin Kubën pa qenë e provokuar. Ndërkohë, u ra dakord në fshehtësi që SHBA-ja të hiqte raketat e saj bërthamore nga Turqia dhe Italia. Por kjo nuk u bë asnjëherë publike.
Kriza çoi në rrëzimin nga pushteti të Nikita Hrushovit
Mënyra e mbylljes së krizës, çoi 2 vjet më vonë në kritika të forta ndaj Nikita Hrushovit. Edhe pse Kuba u mbrojt nga një pushtim i mundshëm, Kastro u mërzit me Hrushovin, për shkak se nuk u këshillua me të para vendimit për zhvendosjen e raketave. Kjo çoi në një ftohje të marrëdhënieve Kubë-Bashkimi Sovjetik.
Ndërkohë, Kriza e Raketave Kubane çoi në vitin 1963 në vendosjen e një linje direkte telefonike Moskë-Uashington. Ajo synonte të parandalonte kriza të ngjashme në të ardhmen. Më vonë, një seri marrëveshjesh ulën për disa vjet tensionet mes SHBA-së dhe Bashkimit Sovjetik./ TIRANA TODAY
