Megjithëse shkaqet e shumë tipeve të kancereve nuk janë plotësisht të qarta, kërkimet kanë bërë një progres real në përcaktimin e faktorëve që shkatërrojnë ADN-në e qelizave të stomakut dhe se si këto dëmtime çojnë në kancer.
Çfarë e shkakton?
Sipas Organizatës Botërore të Shendetësisë, gjysma e rasteve të reja vjetore të kancerit të stomakut i atribohet infeksionit nga Helikobakter Pylori (H P). Rreth dy të tretat e popullsisë në botë është e infektuar me një bakter të tillë, që jeton thellë në palat mukoze të stomakut. Mendohet se ky bakter përhapet nga personi në person, nëpërmjet rrugës fekal-orale, ose nëpërmjet ujit të kontaminuar. Infeksioni nga HP shpesh shfaqet në fëmijëri dhe mund të zgjasë gjatë gjithë jetës në qoftë se nuk trajtohet.
Infeksioni nga HP është i njohur edhe si shkaku kryesor i ulceres së stomakut, në rreth 80% të rasteve, por mund të jetë shkaku kryesor edhe i kancerit të stomakut. Por të kesh ulcer nuk je domosdoshmërisht para një rrisku të lartë për kancer stomaku, por të kesh infeksion me Helikobakter Pylori, është krejt ndryshe. Kjo ndodh sepse, një infeksion i zgjatur shkakton inflamacion qelizor i cili çon në ndryshime prekanceroze të stomakut. Një nga këto ndryshime është dhe gastriti atrofik, një konditë në të cilën qelizat acid-prodhuese janë të shkatërruara. Mendohet që nivelet e ulta të acidit parandalojnë toksinat kancer-shkaktuese nëpërmjet shkatërrimit të tyre ose nxjerrjes jashtë stomakut.
Ndërkaq, faktorët e dytë që shihen si shkaktarë janë nitratet dhe nitritet. Këto janë përbërje kimike natyrale që shfaqen atëherë kur bakteriet shkatërrojnë nitrogenin. Nitratet përdoren në shumë proçese të përpunimit të mishrave. Në stomakun tonë shumë baktere, duke përfshirë edhe HP, konvertojnë nitratet në nitrite, një tjetër bazë kimike e nitrogenit. Nitritet përdoren në disa ushqime me përmbajtje mishi si hamburger, beikon. Nitritet kombinohen me substanca të tjera që përmbajnë nitrogen duke formuar në stomak N-nitrozo-komponimet, që janë karcinogenë të fuqishëm dhe që njihen si shkaktarë të kancerit të stomakut.
Duhani dhe abuzimi me alkool shihen si faktorë të tjerë për këtë sëmundje. Të gërshetuara alkooli dhe duhani irritojnë stomakun dhe mund të shkaktojnë kancer të pjesës së sipërme të stomakut deri në ezofag.
Shkak tjetër mund të jenë ushqimet e tymosura, të regjura dhe mishi i kuq. Para shpikjes së frigoriferit ushqimet konsevoheshin nëpërmjet tymosjes, kriposjes ose regjies dhe skuqjes. Ushqimet e konservuara përmbajnë sasi të mëdha nitritesh dhe nitratesh, të cilat në stomakun tonë konvertohen në komponime kancer-shkaktuese. Vëndet ku konsumohet shumë mishi apo peshku i regjur si Japonia, kanë një rrisk të lartë për kancer stomaku. Po kështu një diete me përmbajtje të lartë mishi të kuq (mishi i vicit, lopës, gjingjit) sidomos i përdorurr si barbecue, ka një lidhje me kancerin e stomakut.
Mjelët këshillojnë rritjen e nivelit të higjienës pasi higjiena jo e mirë ndikon në përhapjen e infeksionit me HP në vëndet në zhvillim.
Shenjat që jep kanceri i stomakut
Shenja e përbashkët dhe më e hershme e tumoreve malinje dhe beninje të stomakut është hemoragjia e brëndëshme mikroskopike, e cila zbulohet vetëm nga testi i feçeve për gjak okult. Në qoftë se hemoragjia vazhdon, me humbje të qelizave të kuqe të gjakut, kjo çon në anemi dhe në shfaqjen e lodhjes. Kur kanceri është shumë i avancuar mund të shfaqen shenja dhe simptoma të tilla si:
Shqetësime dhe dhimbje në pjesën e sipërme dhe të mesme të barkut, që nuk mund të përmirësohet nga ushqimet ose antiacidet. Shqetësim abdominal që agravohet nga ngrënia. Jashtëqitje me ngjyrë të zezë. Të vjella me gjak. Të vjella pas ushqimit. Dobësi, këputje dhe humbje peshe. Ndjenjë ngopje pas vakteve, megjithëse ngrënia mund të jetë më e pakët se normalisht.
Megjithatë, mjekët thonë se po të kesh një ose disa nga këto shenja nuk do të thotë se ke kancer stomaku. Ndaj është i rëndësishëm kontrolli pasi edhe ulçera peptike mund të shkaktojnë shenja të tilla.
Faktorët e rriskut
Të kesh infeksion me HP na ekspozon 2-6 herë më shumë ndaj kancerit në krahasim me ata që nuk e kanë këtë infeksion. Por në shumë njerëz me infeksion nga HP nuk është gjetur kancer stomaku dhe kërkimet tregojnë se faktorët genetikë luajnë një rol të rëndësishëm. Të kesh HP së bashku me një formë geni që shkakton aciditet të ulet në stomak rrit rriskun për kancer të stomakut. Meshkujt janë dy herë të rriskuar më shumë se femrat. Mosha ku evidentohet më shpesh kanceri i stomakut është nga 50-60 vjec. Por mund të haset edhe nën moshën 40 vjec.
Dieta ka një rol të rëndësishëm. Konsumimi i ushqimeve të konservuara, të tymosura , të regjura, i ushqimeve me përmbajtje të nitriteve dhe nitrateve, sidomos në mishrat e përpunuar, përben një faktor rrisku që nuk duhet neglizhuar. Nga ana tjetër përdorimi i frutave, zarzavateve, sidomos ato me ngjyre të kuqe ose të verdhe si domatja, karrota, patatja e embël, ndihmojnë në mbrojtjen e organizmit nga kanceri i stomakut.
Alkoli dhe duhani janë të implikuar në kancerin e stomakut. Pirja në mënyrë të moderuar e alkolit, që është përcaktuar jo më shume se nje pije për gratë në ditë, dhe dy pije për burrat mund të ketë rezultat pozitiv në shëndet. Por të pish më shumë, mund të shkaktosh një numër problemesh që përfshijnë irritimin e stomakut dhe të ezofagut të cilat mund të cojnë në kancer.
Kur duhet t’i drejtohemi mjekut?
Kanceri i stomakut është i trajtueshëm në qoftë se ai kapet herët. Fatkeqësisht rrallë simptomat fillojnë në stadet e hershme. Kur shfaqen simptomat, shpesh janë vagale, dhe lehtësisht mund të gabohet për një problem më pak serioz si një virus,ose një refluks acid.
Në qoftë se pacienti ndjen një shqetësim të vazhdueshëm në zonën e sipërme ose të mesme të barkut, sidomos kur ka lidhje me humbje peshe ose me një dobësi të përgjithshme, duhet t’i drejtohet mjekut. Po kështu duhet të ushtrohen kontrolle nëse pacienti ka të vjella pas vakteve, ose jashtëqitje me ngjyrë të zezë. Por jo gjithmonë shenja të tilla janë rezultat i kancerit.
Testet që rekomandohen
Feçe për gjak okult
Endoskopia e sipërme ose gastroskopia
Ekzaminimi radiologjik i traktit të sipërm gastro- intestinal
Endoskopia me ultrasound ose EUS
Tomografia e kompjuterizuar ose skaner
Rezonanca manjetike
Ekzaminimi radiologjik i kraharorit
