Një karikaturë franceze e vitit 1913 kërkon ta paraqesë Shqipërinë si “një roman dashurie dhe vetëm kaq” .
Vendi mund të ngjajë me një parajsë, por në të vërtetë ka qenë një ferr. Përvoja komuniste e Shqipërisë ishte një nga më të ashprat që kombet evropiane kanë kaluar, pasi udhëheqësi i saj stalinist, Enver Hoxha i prishi marrëdhëniet me Jugosllavinë dhe Bashkimin Sovjetik duke e lënë vendin politikisht të izoluar: ‘‘Koreja e Veriut e Evropës’’.
Duke dalë nga komunizmi, Shqipëria ishte vendi më i varfër në Evropë dhe mbetet më pak i zhvilluar se sa fqinjët e Ballkanit. Megjithatë, një histori e errët e kohëve të fundit nuk duhet ta errësojë të kaluarën e lashtë dhe mesjetare të Shqipërisë si një palimpsest i historisë mesdhetare, duke pritur grekët, romakët, venecianët, normanët dhe osmanët.
“Troja e vogël”
Porti jugor i Butrintit është përshkruar si një mikrokozmos i historisë së Mesdheut. Te “Eneida” e Virgjilit, Enea viziton Butrintin dhe i duket atij si një Trojë në miniaturë, e themeluar pas luftës së tyre me grekët nga emigrantët e Trojës (përfshirë vejushën e Hektorit, Andromarkën) dhe e ndërtuar në imazhin e qytetit të tyre. Sot ajo është një park kombëtar.
Albanoi i Albanopolis
Fisi Albanoi për herë të parë përmendet nga Ptolemeu në shekullin e dytë pas Krishtit, me banim në një qytet të quajtur Albanopolis, që besohet të jetë qyteti bashkëkohor Zgërdhesh pranë Krujës. Në shekullin e 12-të rajoni rreth Krujës në pjesën veri-qendrore të Shqipërisë ishte vendi i principatës së parë autonome shqiptare, Arbanon.
Iliriku dhe përtej saj
Pas rënies së Romës, midis shekujve të katërt dhe të shtatë, Shqipëria u bë pjesë e prefekturës bizantine të Ilirikut. Në epokën mesjetare, pjesë të ndryshme të territorit u pushtuan nga forcat veneciane, normane, serbe dhe bullgare, përpara se të bëheshin pjesë e Perandorisë Osmane në shekullin e 15-të.
Mbërritja e otomanizmit
Sundimi osman zgjati nga 1431 deri në pavarësinë e Shqipërisë më 1912, duke përhapur islamin brenda Shqipërisë. Në shekullin e 18-të, ajo ishte feja kryesore. Ashtu si gjetkë në Ballkan, sundimi otoman i lejoi prijësve vendas të ruanin pozicionet e tyre në këmbim të mbështetjes ushtarake dhe haraçeve.
“Zot i Shqipërisë”
Osmanët kërkonin që komandantët shqiptarë t’i dërgonin djemtë e tyre në oborrin mbretëror turk si pengje. Midis tyre ishte Gjergj Kastriot Skënderbeu (1405-1468), i cili u kthye në Shqipëri, u konvertua i krishterë dhe udhëhoqi një luftë kundër osmanëve. Një hero kombëtar, biografia e tij ishte filmi i parë i bërë nga Kinostudioja komuniste.
“Zgjimi i kombit”
Grupi i parë nacionalist i Shqipërisë, Lidhja e Prizrenit, u themelua më 5 janar 1877. Me osmanët e përfshirë në Luftën e Parë Ballkanike, vendi shpalli pavarësinë më 28 nëntor 1912, por u bë protektorat italian më 23 qershor 1917, financiarisht i varur nga Italia .
Kthimi i fesë
Një vend me shumicë myslimane; feja u bë e paligjshme në vitin 1967, duke e bërë Shqipërinë vendin e parë ateist në botë. Feja u kthye në dhjetor të vitit 1990. Në vitin 2013 filloi ndërtimi në një megaxhamie të re pranë parlamentit në Tiranë. Kur të përfundojë, do të jetë xhamia më e madhe në Ballkan.
Në hijen e Hoxhës
Bir i një imami, Enver Hoxha (1908-85) u bashkua me Partinë Komuniste Shqiptare në vitin 1941, mori pushtetin në vitin 1944 dhe e mbajti atë deri në vdekjen e tij në vitin 1985. Një imitim i ashpër stalinist, sundimi i Hoxhës rezultoi me mijëra shqiptarë të ekzekutuar dhe shumë më shumë të dërguar në kampet e burgjeve.
Kolapsi
Në kohën kur Hoxha vdiq, Shqipëria ishte vendi më i varfër në Evropë. Marrëdhëniet diplomatike u rivendosën me Bashkimin Sovjetik (1990) dhe Shtetet e Bashkuara (1991), por në vitin 1992 ekonomia u shkatërrua, me një nivel papunësie në 70 për qind dhe me inflacionin në 150 për qind. U kërkuan donacione të huaja për të ushqyer popullatën.
“Në dispozicionin tuaj për t’u eksploruar”
Shqipëria shpesh përshkruhet nëpër blogje turistike si “sekreti më i bukur i Evropës”; bukuria e saj natyrore kompenson infrastrukturën e saj të dobët. Më parë një bazë ushtarake e ndaluar për civilët, ishulli i Sazanit u hap për turistët në korrik 2015.
History Today
Përshtati nga anglishtja për Tirana Today, Gili Sulaj
