Nga Valerie Hopkins “Financial Times”/ Ballkani Perëndimor, kishte një zonë të tregtisë së lirë përpara BE-së:Jugosllavinë. Shembja e saj çoi në qindra mijëra të vrarë, miliona të shpërngulur dhe në kufijtë, që tani janë bërë pengesë për zhvillimin ekonomik të rajonit. Koha është flori:shpesh kamionët presin ndërmjet 7- 48 orë në kufij për shkak të procedurave doganore.
“Çdo vit, kamionët e rajonit shpenzojnë 28-30 milionë orë në kufi”- thotë Rasim Ljajiç, ministri serb i Tregtisë, Turizmit dhe Telekomunikacioneve. Ai thotë se kostot e këtyre vonesave për bizneset e Ballkanit, janë pothuajse 2-fishi i mesatares së Bashkimit Evropian.
“Si mund të jeni konkurrues si një furnizues në BE, me këto statistika?”- ankohet Marko Kadez, kryetar i Dhomës së Tregtisë të Serbisë. “Ne kemi nevojë për 5 herë më shumë kamionë”. Kadez po udhëheq një përpjekje për të integruar ekonomitë e ish-republikave jugosllave që nuk kanë hyrë në BE, duke shtuar edhe Shqipërinë.
Në një studim të kohëve të fundit, FMN zbuloi se nëse autoritetet mund të përmirësojnë bashkërendimin ndërkufitar, dhe të arrijnë standardin mesatar të BE-së, do të kursenin mbi 800 milionë euro në vit, ose rreth 1 për qind të Produktit të Brendshëm Bruto të rajonit.
Çështjet më të mprehta, rrjedhin nga statusi i pazgjidhur i Kosovës pas luftës së viteve 1998-1999. Serbia refuzon të njohë pavarësinë e Kosovës, një dekadë pas shkëputjes së krahinës, por dy vendet bëjnë tregti me njëri-tjetrin. Bosnja dhe Hercegovina, imponoi një regjim të vizave për Kosovën, e cila u hakmor në të njëjtën mënyrë, duke vështirësuar tregtinë dhe udhëtimin mes dy vendeve.
Ndërsa presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi, dhe homologu i tij serb Aleksandar Vuçiç takohen në mënyrë sporadike për dialog politik nën kujdesin e BE, Marko Kadez dhe Safet Gerxhaliu, që më herët ka drejtuar Odën Ekonomike të Kosovës, filluan të diskutonim që më 2013.
Takimet e tyre, janë mbajtur nën kujdesin e shoqatës europiane të biznesit, “Eurochambres”, për të rënë dakord mbi sipërmarrjet e përbashkëta, që mund të konkurrojnë me kompanitë e BE, dhe për të arritur një plan për thellimin e integrimit ekonomik.
Ajo nismë, çoi në krijimin e një forumi rajonal të investimeve të përbërë nga vendet e njohura si 6 vendet e Ballkanit Perëndimor – Bosnja dhe Hercegovina, Serbia, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi dhe Shqipëria. Së bashku, ato kanë më shumë se 17 milionë banorë, një treg me madhësinë e Holandës, por ekonomitë e tyre prodhojnë vetëm rreth 77 miliardë euro PBB, më pak sesa Sllovakia që është anëtare aktuale e BE-së, dhe popullsia e të cilës është vetëm sa një e treta në madhësi.
Kadez dhe Gerxhaliu, lobuan që qeveritë e tyre të angazhohen në një plan, që do të mundësojë qarkullimin e lirë të mallrave, shërbimeve dhe njerëzve, dhe hartuan një platformë që synon investitorët e huaj, dhe e trajton rajonin si një zonë të përbashkët ekonomike. Në Trieste në korrikun e vitit 2017, udhëheqësit nënshkruan një plan veprimi për të bërë pikërisht këtë.
Si një lloj karameleje, Brukseli u zotua të japë deri në 1 miliardë euro për investime në infrastrukturë.
Avokatët e kësaj ideje, thonë se zona ekonomike rajonale ka potencialin për të nxjerrë nga varfëria të gjashta vendet e rajonit, si dhe për të tërhequr investime të huaja direkte thelbësore. Që nga viti 2006, të gjashta vendet kanë qenë anëtare të një Marrëveshjeje të Tregtisë së Lirë të BE-së jo të BE-së (CEFTA).
Një pjesë e planit të veprimit, është të zbatojë plotësisht kushtet e saj. Megjithatë, bizneset thonë se për të konkurruar me tregjet e tjera, duhet bërë më shumë për të eliminuar pengesat administrative:harmonizimin e procedurave doganore, certifikatave dhe politikave të investimeve.
Por kjo është e ndërlikuar, pasi secili vend ndodhet në një fazë të ndryshme të përshtatjes ndaj standardeve të BE. Sipas një studimi të fundit të Bankës Botërore, nëse do të hiqen barrierat tregtare, rritja rajonale do të ishte rreth 3.84 përqind në vit nga viti 2018 deri në vitin 2022.
Ka ndërkohë ende shpresë, që shoqëruar me një rritje të standardeve të jetesës, një zonë e integruar rajonale plotësisht e integruar, do të ndihmonte në frenimin e emigrimit të punëtorëve të kualifikuar drejt vendeve të BE-së.
Ideja e një unioni, që nga rënia e Jugosllavisë, ka fituar vrull tani kur në BE ka një lodhje nga zgjerimi, por është rritur ndërkaq edhe ndikimi i aktorëve të tjerë në rajon, si Rusia, Turqia
dhe Kina. Grindjet politike dhe konfliktet e vjetra, mbeten barrierat më të mëdha.
Serbia mban nën kontroll infrastrukturës energjetike të Kosovës, duke e penguar atë që të integrojë tregun e saj energjitik me Shqipërinë. Në shenjë hakmarrje, qeveria e Kosovës, vendosi këtë muaj një taksë prej 10 përqind për mallrat e prodhuara në Serbi dhe Bosnjë, me një përjashtim për produktet e markave ndërkombëtare, duke injoruar kushtet e CEFTA-s.
Më 21 nëntor, Prishtina njoftoi se do ta rriste këtë taksë në 100 përqind.
Zoti Kadez tha se angazhimi në letër, ka nevojë për vullnet politik për t’u jetësuar në realitet.
“Udhëheqësit rajonalë, janë zotuar për planin rajonal, por çdo politikan kujdeset që të ri-zgjidhet në shtetet e tyre të veçanta”- thotë zoti Kadez. “Realisht, zhvillimi ekonomik mund të hapë rrugën për zgjidhjen e problemeve të ndjeshme politike të së shkuarës, sepse në kokat e shumë njerëzve në Ballkan, luftërat nuk kanë përfunduar ende”- theksoi ai.
Përashtati për Tirana Today, Alket Goce
