Vendet e Evropës Veri-Perëndimore kanë potencialin më të lartë për qëndrueshmëri ndaj ndikimit të lajmit të rremë për shkak të cilësisë së arsimit, medias së lirë dhe besimit të lartë në mesin e njerëzve. Në ekstremin tjetër janë vendet e Ballkanit, të cilat do të ishin më të rrezikuara nga ndikimi negativ i lajmit të rremë dhe fenomenit “pas të vërtetës”, kryesisht për shkak të mediave të kontrolluara, mangësive në arsim dhe nivelit të ulët të besimit në mesin e njerëzve, shkruan Tirana Today.
Këtu bën pjesë edhe Shqipëria, ku Literacy Media nga Iniciativa e Politikave Evropiane (EuPI) të Institutit të Shoqërisë së Hapur – Sofje, e drejtuar nga Gerge Sorros, i ka dhënë një shuplakë të mirë politikanëve në vendin tonë. Nga të dhënat rezulton se Shqipëria renditet të vendin e 33, nga 35 vende të marrë në studim.
Indeksi vlerëson potencialin e elasticitetit të lajmit të rremë në 35 vende evropiane, duke përdorur tregues për lirinë e medias, arsimimin dhe besimin tek njerëzit. Ndërsa treguesit kanë rëndësi të ndryshme, atyre u jepet një peshë e ndryshme në model.
Sipas gjetjeve të Indeksit 2018, vendet që janë më të pajisura për t’u marrë me ndikimin e lajmit të së vërtetës dhe jo lajmit të rremë janë vendet nga Evropa Veri-Perëndimore – shtetet skandinave, si dhe Holanda, Estonia dhe Irlanda. Kjo përputhet me konkluzionet e sondazheve të tjera dhe opinioneve të ekspertëve, të cilat i veçojnë këto vende në lidhje me kapacitetin e tyre për të trajtuar lajmet e rreme.
Vendet me rezultate më të ulta janë në Evropën Juglindore – nga Kroacia në Turqi – së bashku me fqinjët e tyre si Hungaria dhe Qipro. Si rregull, arsyet për këto rezultate janë performanca e dobët ose mediokër në arsim, si dhe mediat e kontrolluara (jo të lira). Vende të tilla kanë më shumë gjasa të jenë të ndjeshme ndaj lajmit të rremë dhe efekteve negative që vijnë.
Analiza e grupeve të të dhënave për vitin 2018 tregon diferencimin e pesë grupeve të vendeve me karakteristika të ngjashme. Vendet në grupet me performancë më të mirë janë në pjesën veriore dhe veri-perëndimore të Evropës dhe në anën tjetër të hartës dhe renditjes janë vendet në Evropën Juglindore me një klaster mesatar dhe të përkohshëm, duke përfshirë vende si Hungaria, Italia dhe Greqia.
Harta tregon rezultatet e një analize të klasterit, bazuar në rezultatet e 35 vendeve evropiane në Indeksin e Literacy Media 2018. Analiza e klasterit i rendit vendet në grupe, ku secili vend është më i ngjashëm me ato në grupin e tij.
Bullgaria është e 30-ta mes 35 vendeve në renditje dhe është në grupin e dytë dhe të fundit, së bashku me Serbinë, Malin e Zi, Bosnje dhe Herzegovinën dhe Shqipërinë. Pozicioni i saj është i pandryshuar në krahasim me vitin e kaluar. Maqedonia dhe Turqia zënë dy pozicionet e fundit në renditje. Estonia ka performancën më të mirë midis shteteve të reja anëtare dhe është e pestë nga rezultati i përgjithshëm. Rezultati i Estonisë është kryesisht për shkak të rezultateve shumë të larta në arsimin dhe lirinë e medias. Polonia shënon rënien më të madhe në krahasim me vitin e kaluar, me tre pozicione, kryesisht për shkak të përkeqësimit të rezultatit të lirisë së mediave.
Sipas autorit të raportit Marin Lessenski, ka qasje të ndryshme në trajtimin e lajmit të rremë dhe post-të vërtetës, ku rregullimi është një prej tyre. Por, ndërsa një rregullim është i nevojshëm, arsimi duket të jetë zgjidhja më e mirë gjithëpërfshirëse për lajme të falsifikuara dhe fenomenin pas të vërtetës me më pak të meta dhe më shumë mundësi për ta përshtatur atë në situata të ndryshme. Ka më pak efekte anësore dhe më shumë mundësi për përshtatje në situata të ndryshme. Rezultatet e Indeksit të Literacy Media tregojnë se arsimimi me cilësi të lartë dhe që kanë më shumë njerëz më të arsimuar është një parakusht për të trajtuar efektet negative të lajmit të rremë dhe post-rregullave. Përveç kësaj, duket se ka lidhje midis cilësisë së arsimit dhe lirisë së medias kur krahasohen dy indikatorët e indeksit. Vendet me arsim më të mirë kanë më shumë liri të medias dhe anasjelltas. Ndërsa indeksi nuk mund të nxjerrë në pah shkakun dhe efektin, vëzhgimi i një marrëdhënieje është tregues.
Kjo është zbuluar nga Indeksi i raportit Media Literacy 2018 të Institutit të Shoqërisë së Hapur në Sofje George Soros që llogarit potencialin e “rezistencës” për të ashtu-quajtur “lajm i rreme” nga 35 vendet evropiane që përdorin tregues të ndryshme duke përfshirë, natyrisht, nivelin e arsimit, liria e shtypit dhe opinionit dhe besimi reciprok.
Në Ballkan, për këtë arsye, popullsia do të ishte më e ndjeshme ndaj “thashethemeve, falsifikimeve, gënjeshtrave të hapura dhe dezinformatave që vijnë nga qeveritë e huaja apo entitetet armiqësore”.
Treguesit janë më të larta se janë gjetur në vendet skandinave, por edhe në Holandë, Suedi dhe Estonia.
Rezultatet më të ulëta janë në Evropën Jugore – nga Kroacia në Turqi. IRJM, Turqia dhe Shqipëria janë në fund të listës. Hungaria, Greqia dhe Italia janë një grup në mes.
Qytetarët e Maqedonisë, duke përfshirë edhe ato të 35 vendeve të analizuara, kanë nivele të ulëta të aftësive të leximit (352), shumë më poshtë rezultatin e rekomanduar e 500.
Ish republika jugosllave gjithashtu ka rezultatin e dytë më të ulët për lirinë e shtypit sipas Freedom House dhe Reporterëve pa Frontiere. Në bankën e të akuzuarve arrestimi dhe burgosja e gazetarëve dhe krijimi i trupave rregullatorë, së bashku me një televizion shtetëror gjykuan tepër pro-qeverisës.
Turqia ka rezultatin më të ulët (0) për sa i përket lirisë së shtypit – sidomos pas reagimit ndaj grushtit të dështuar ushtarak të vitit 2016. Në krye të renditjen në Figurën media Finlandës, me një rezultat të përgjithshëm prej 76 nga 100 “Sistemi i fortë i edukimit publik” dhe “aftësitë e përgjithshme të mendimit kritik” të kombit konsiderohen si çelësi i rezistencës pozitive ndaj përhapjes së lajmit të rremë. Danimarka është interpretuesi i dytë më i madh evropian. TIRANA TODAY
