Tirana Today
  • Fillimi
  • Kryesore
  • Aktualitet
  • Politikë
  • Ekonomi
  • Opinion
  • Rajoni
  • Bota
  • Showbizz
  • Sport
  • Kulturë
  • Kuriozitete
  • Teknologji
  • Vox Pop
  • Media Marketing
No Result
View All Result
  • Fillimi
  • Kryesore
  • Aktualitet
  • Politikë
  • Ekonomi
  • Opinion
  • Rajoni
  • Bota
  • Showbizz
  • Sport
  • Kulturë
  • Kuriozitete
  • Teknologji
  • Vox Pop
  • Media Marketing
No Result
View All Result
Tirana Today
No Result
View All Result
Home Të Gjitha

“Kutia e Pandorës” në epokën dixhitale  

8 vjet ago
in Të Gjitha
“Kutia e Pandorës” në epokën dixhitale   

Nga Carl Bildt,  “Project Syndicate”

Stockholm – A është bota duke rrëshqitur në mënyrë të rrezikshme drejt një Armagedoni kibernetik? Le të shpresojmë që jo; por le të kuptojmë gjithashtu kërcënimin, dhe të përqendrohemi tek ajo që duhet të bëjmë për ta shmangur atë. Vendet kanë filluar të eksplorojnë njëri pas tjetrit mundësitë për forcimin e aftësive të tyre sulmuese në hapësirën kibernetike, dhe shumë vende të tjera e kanë bërë tashmë diçka të tillë.

Ky është një përshkallëzim i rrezikshëm. Në fakt, pak prirje të tjera përbëjnë një kërcënim më të madh për stabilitetin global. Pothuajse të gjitha shoqëritë janë bërë shumë të ndërvarura nga interneti, pjesa më e rëndësishme e infrastrukturës në botë – dhe gjithashtu edhe infrastruktura mbi të cilën mbështeten të gjitha infrastrukturat e tjera.

I ashtuquajturi “Interneti i Gjërave” është një emërtim i gabuar; së shpejti do të jetë “Interneti i Gjithçkaje”. Dhe epoka jonë aktuale nuk është një Revolucion i Katërt industrial; është fillimi i epokës dixhitale dhe fundi i asaj industriale. Epoka dixhitale ka krijuar dobësi të reja që hakerët, kriminelët në internet dhe aktorët e tjerë të ligj, po i shfrytëzojnë tashmë në mënyrë rutinore.

Por edhe më alarmues, është padurimi i qeverive kombëtare për të kryer operacione luftarake kibernetike kundër njëra-tjetrës. Ne kemi arritur tanimë në fazën, në të cilën çdo konflikt ka një dimension kibernetik.

Shtetet e Bashkuara dhe Izraeli e kaluan Rubikonin në 2010, duke nisur sulmin “Stuxnet” kundër objekteve bërthamore të Iranit. Tani, s’ka asnjë tregues se ku sulmet e vazhdueshme por të fshehura në internet, kanë nisur dhe kur përfundojnë ato.

Gjërat ishin ndryshe në botën e vjetër të armëve bërthamore, kur pajisjet qenë të komplikuara dhe të shtrenjta të bazuara në teknologji që zotëroheshin vetëm disa specialistë me arsim të lartë.

Nga ana tjetër armët kibernetike, janë në përgjithësi lira për t’u zhvilluar apo marrë nga të tjerët, dhe më të lehta për t’u përdorur. Për rrjedhojë, edhe shtetet e dobëta e të brishta, mund të bëhen fuqi kibernetike të konsiderueshme.

Më keq akoma, teknologjitë e luftës kibernetike, po përhapen me një ritëm alarmues. Përderisa ekzistojnë masa të gjera mbrojtëse, për të kontrolluar aksesin ndaj teknologjive dhe materialeve bërthamore të ndjeshme, pothuajse asgjë nuk mund të parandalojë shpërndarjen e kodeve softuerikë të dëmshëm.

Për të kuptuar shkallën e kërcënimit me të cilën përballemi, mos kërkoni më tej sesa virusi “WannaCry”, që ndër të tjera thuajse nxorri jashtë funksionit Shërbimin Shëndetësor Kombëtar Britanik majin që shkroi. Virusi shfrytëzonte një dobësi në sistemin operativ Microsoft Windows që e kishtë zbuluar tashmë Agjencia Kombëtare e Sigurisë në SHBA (NSA), por që nuk raportoi te Microsoft.

Pasi ky informacion u zbulua ose u vodh nga NSA, Koreja e Veriut vuri shpejt në përdorim “ransomware”, çka nuk duhet të vijë si një befasi. Gjatë viteve të fundit, Koreja e Veriut ka nisur sulme të shumta kibernetike në të gjithë botën, veçanërisht kundër kompanisë së njohur kinematografike “Sony Pictures”, por edhe kundër shumë institucioneve financiare.

Dhe, sigurisht, Koreja e Veriut vështirë se përbën një përjashtim. Rusia, Kina dhe Izraeli kanë zhvilluar gjithashtu armë kibernetike, të cilat përpiqen t’i ndërfutin në sistemet në anembanë botës. Ky kërcënim në rritje, është arsyeja se përse vendet e tjera kanë filluar të flasin për blerjen e aftësive sulmuese kibernetike: ato duan të kenë në dorë një pengesë për të shmangur sulmet nga fuqitë e tjera kibernetike.

Siguria kibernetike konsiderohet e komplikuar dhe e kushtueshme; por sulmi kibernetik shihet si i lirë dhe joshës. Problemi është se ndërsa parandalimi funksionon në botën bërthamore, ai nuk është veçanërisht i efektshëm në botën kibernetike. Aktorët batakçinj- dhe Koreja e Veriut nuk është shembulli i vetëm – janë shumë më pak të prekshëm sesa vendet e zhvilluara ndaj kundërvënies kibernetike. Ata mund të sulmojnë vazhdimisht, pa rrezikuar pasoja të rënda.

Sulmet kibernetike shpesh herë me origjinë të paqartë, e bëjnë më të vështirë aplikimin e një teorie racionale të parandalimit në botën kibernetike. Identifikimi i palës përgjegjëse, nëse është i mundur, kërkon kohë; dhe rreziku i fajësimit të gabuar është gjithmonë aty. Unë dyshoj se ne do të shohim ndonjëherë prova të qarta se Izraeli është duke kryer operacione sulmuese kibernetike; por kjo sigurisht nuk do të thotë se po e bën diçka të tillë.

Në errësirën e hapësirës kibernetike, aktorët e sofistikuar mund të fshihen pas palëve të treta të pavetëdijshme, të cilët pastaj i ekspozohen kundërgoditjes nga pala që ndodhet nën sulm. Dhe në konfliktin në vazhdim midis vendeve të Gjirit, të paktën një qeveri mund të ketë kontraktuar hakera me banim në vende të tjera, për të kryer operacione kundër një kundërshtari.

Kjo metodë e shmangies së zbulimit, do të shndërrohet thuajse me siguri një normë. Në një botë të copëtuar nga rivalitetet gjeopolitike të mëdha dhe të vogla, një dykuptimësi e tillë në fushën kibernetike, mund të ketë rezultate katastrofike. Armët bërthamore në përgjithësi i nënshtrohen sistemeve të qarta, të rrepta dhe të përpunuara të komandimit dhe kontrollit. Por, kush mund të kontrollojë legjionet e luftëtarëve kibernetikë në rrjetin e errët?

Duke qenë se gjendemi ende në fazat e hershme të epokës dixhitale, hamëndësimi i secilit është se çfarë do të vijë më pas. Qeveritë mund të fillojnë të zhvillojnë sisteme autonome të kundërpërgjigjeve, që do të jenë jetike në një botë të prekshme ndaj pasojave të panumërta.

Më e dukshme, armët kibernetike do të bëhen pjesë kryesore në luftërat e hapura. Karta e Kombeve të Bashkuara, afirmon të drejtën e të gjithë shteteve anëtare për vetëmbrojtje – një e drejtë që pa dyshim, është gjithnjë e më e hapur për interpretim në një botë kinetike dhe të dixhitalizuar. Karta prek edhe çështjet e së drejtës ndërkombëtare, veçanërisht në lidhje me jo-luftëtarët dhe infrastrukturën civile në zonat e konfliktit.

Po për konfliktet e panumërta, që nuk arrijnë pragun e nje lufte gjithëpërfshirëse? Deri më tani, përpjekjet për të vendosur rregulla dhe norma universale, që rregullojnë sjelljen e shtetit në hapësirën kibernetike, kanë dështuar. Është e qartë, se disa vende duan të ruajnë lirinë e plotë të veprimit në këtë fushë. Por kjo paraqet një rrezik të dukshëm.

Siç e kanë treguar edhe rrjedhjet e NSA-së, nuk ekziston asnjë mënyrë për të kufizuar qasjen tek armët destruktive kibernetike, dhe s’ka arsye të shpresojmë që rregullat e frenimit që qeverisnin epokën bërthamore, do të funksiononin në epokën kibernetike.

Mjerisht, një marrëveshje e detyrueshme ndërkombëtare, për të kufizuar zhvillimin dhe përdorimin e armëve kibernetike sulmuese në situata të paqëndrueshme, është ndoshta një rrugë e gjatë. Ndërkohë, duhet t’i kushtojmë vëmendje më të madhe rreziqevetë përhapjes së armëve kibernetike, dhe t’u bëjmë thirrje qeverive të zhvillojnë aftësi mbrojtëse dhe jo ofesinve. Një garë armësh në hapësirën kibernetike, nuk ka fitues.

Shënim: Carl Bildt, ish-ministri i Jashtëm i Suedisë në vitet 2006-2014 dhe kryeministër në vitet 1991-1994. Aktualisht është Kryetar i Komisionit Global për Qeverisjen e Internetit.

Përshtati për Tirana Today, Alket Goce 

Tags: “Kutia e Pandorës”Carl BildtdixhitaleepokëshakeretinternetiIzraelikoreja e veriutshtetet e bashkuara

TË LIDHURA

Balluku nën hetim nga SPAK për tenderin e Llogarasë, lidhje me biznesmenin turk në Stamboll
Politikë

Balluku nën hetim nga SPAK për tenderin e Llogarasë, lidhje me biznesmenin turk në Stamboll

10:47 | 30/06/2025
Dështon seanca për dëshminë e Erjon Alibej në GJKKO, munguan tre avokatë
Të Gjitha

Dështon seanca për dëshminë e Erjon Alibej në GJKKO, munguan tre avokatë

12:49 | 03/06/2025
Parlamenti u mbyll pas 15 minutash, Berisha: Bodrum i mafias! Seancë ndër më të turpshmet
Politikë

Parlamenti u mbyll pas 15 minutash, Berisha: Bodrum i mafias! Seancë ndër më të turpshmet

12:33 | 29/05/2025
Next Post
Nesër Atl.Madrid-Real Madrid/ Gjithçka që duhet të dini për këtë derbi

Nesër Atl.Madrid-Real Madrid/ Gjithçka që duhet të dini për këtë derbi

Dezertimi i 4 komandove, ish-deputeti i PD-së: Nuk është hata, shqetësuese është fakti se…

Dezertimi i 4 komandove, ish-deputeti i PD-së: Nuk është hata, shqetësuese është fakti se...

Ministrja Manastirliu si Beqaj: Do japim me koncesion një rrjet të gjerë laboratorësh

Ministrja Manastirliu si Beqaj: Do japim me koncesion një rrjet të gjerë laboratorësh

JU REKOMANDOJMË

Valeri i Big Brother vjen plot surpriza, firmos kontratë me spektaklin e njohur

Valeri i Big Brother vjen plot surpriza, firmos kontratë me spektaklin e njohur

15:27 | 21/06/2019
Kryen parakalim të gabuar në aksin Librazhd-Qafë Thanë, policia gjobit me 100 mijë lek 2 drejtuesit

Kryen parakalim të gabuar në aksin Librazhd-Qafë Thanë, policia gjobit me 100 mijë lek 2 drejtuesit

15:49 | 18/07/2025
Veshja e Eglit në koncert duke kënduar ‘Mora Fjalë’ shkakton polemika, reagimi i Albinës ndez debatet (FOTO)

Veshja e Eglit në koncert duke kënduar ‘Mora Fjalë’ shkakton polemika, reagimi i Albinës ndez debatet (FOTO)

16:45 | 21/07/2025
Shëngjin, Shpërthen bombola e gazit në banesë, plagoset një 64-vjeçare

E rëndë në Shëngjin/ Ra në kontakt me rrymën elektrike dhe u rrëzua nga skela, humb jetën 32-vjeçari

18:44 | 19/07/2025




TË FUNDIT

Shëngjin, Shpërthen bombola e gazit në banesë, plagoset një 64-vjeçare
Aktualitet

Sarandë: Citroeni përplaset me motor, 27-vjeçari dërgohet me helikopter në Tiranë

by mirseda
18:43 | 25/07/2025
0

Një aksident i rëndë është shënuar në qytetin e Sarandës. Ngjarja ka ndodhur në rrugën “Janaq Kumi”,...

Shefi i komisariatit të Delvinës pësoi djegie gjatë shuarjes së zjarrit në Senicë dhe u nis me helikopter drejt Tiranës

Shefi i komisariatit të Delvinës pësoi djegie gjatë shuarjes së zjarrit në Senicë dhe u nis me helikopter drejt Tiranës

18:32 | 25/07/2025
Makina luksoze Maserati përfshihet nga flakët në aksin Sarandë-Gjirokastër, shpëton shoferi

Makina luksoze Maserati përfshihet nga flakët në aksin Sarandë-Gjirokastër, shpëton shoferi

15:38 | 25/07/2025
Maratona Kombëtare dhe Ndërkombëtare në Pogradec, bllokohen disa rrugë

Maratona Kombëtare dhe Ndërkombëtare në Pogradec, bllokohen disa rrugë

15:30 | 25/07/2025
Gjendet nga polumbarët trupi i pajetë i 16-vjeçarit të mbytur në Lagunën e Patokut, adoleshenti tjetër në gjendje të rëndë

Gjendet nga polumbarët trupi i pajetë i 16-vjeçarit të mbytur në Lagunën e Patokut, adoleshenti tjetër në gjendje të rëndë

19:28 | 24/07/2025

Tirana Today


© 2024 TiranaToday Dev By: Techzero1.com


© TIrana Today. All rights reserved.

Kontakt

EMAIL : redaksia@tiranatoday.com

Cel: +355694040005

Follow Us

Tirana Today

© TIrana Today. All rights reserved.

EMAIL : redaksia@tiranatoday.com

Cel: +355694040005

© 2022 TiranaToday Dev By: wearedope.com

Follow Us

No Result
View All Result
  • Fillimi
  • Kryesore
  • Aktualitet
  • Politikë
  • Ekonomi
  • Opinion
  • Rajoni
  • Bota
  • Showbizz
  • Sport
  • Kulturë
  • Kuriozitete
  • Teknologji
  • Vox Pop
  • Media Marketing

© 2024TiranaToday Dev by : Techzero1.com