Vendimet për rastet gjyqësore në Shqipëri, kanë patur krisje të vazhdueshme, ndërsa nuk kanë munguar edhe vendime që shtresëzojnë njëra tjetrën. Një rast i pazakontë, që përligj gjendjen dhe kushtet në të cilën vepron sistemi gjyqësor në Shqipëri është lirimi i një vrasësi të dyfishtë të kryer në bashkëpunim.
Pas një eksperimenti hetimor të kryer më shumë se 15 vjet pas krimit, ai ka fituar lirinë . Ngjarja e rëndë është shënuar në Cakran të Fierit në vitin 1999, por hetimet në një kohë të mëvonshme nga koha kur ndodhi ngjarja, kanë “shpëtuar” vrasësin e dyfishtë. Gjykata e Rrethit Gjyqësor Fier dhe Apeli i Vlorës i dhanë lirinë një të dënuari me 23 vjet burg për vrasje të dyfishtë në bashkëpunim, por gjykata e Lartë i ka hedhur poshtë me pretendimin se nuk kanë koherencë logjike.
“Eksperimenti hetimor i urdhëruar nga Gjykata e Shkallës së Parë në Fier në vitin 2013, duhej të verifikonte nëse një dëshmitare e vrasjes së dyfishtë të Shkëlqim e Gramoz Llanajt, kishte pasur fushëpamje të lirë ditën e krimit në shtator 1999. Por siç vëren Gjykata e Lartë në vendimin e saj të 10 majit 2017, i cili rikthen çështjen për gjykim, gjykatësit që urdhëruan dhe më pas morën për bazë këtë eksperiment, nuk kishin marrë në konsideratë as faktin që pemët ishin rritur”-shkruan Reporter.al
Ilirjan Zeqaj është dënuar së bashku me kushëririn e tij Jetnor Zeqajn, në shtator të vitit 2002 me 23 vjet burg për vrasjen, që sipas gjykatës kishin kryer për t’u hakmarrë pasi një i afërm i viktimave i kishte vrarë Jetnorit të birin.
Gjykata e Rrethit Gjyqësor Fier dhe Apeli i Vlorës i dhanë lirinë një të dënuari me 23 vjet burg për vrasje të dyfishtë në bashkëpunim, pas një eksperimenti hetimor të kryer më shumë se15 vjet pas krimit, në dy vendime, që sipas Gjykatës së Lartë e cila urdhëroi prishjen e tyre, “nuk ka koherencë logjike”.
Dinamika dhe “saga” e hetimeve për ngjarjen e rëndë
Një eksperiment hetimor për të vlerësuar fushëpamjen e dëshmitares kyç në një vrasje të dyfishtë të vitit 1999 në Cakran të Fierit, i kryer 15 vjet pas ngjarjes, i dha pafajësi në dy shkallë gjyqësore një të dënuari me 23 vjet burg – por vendimi i Shkallës së Parë dhe i Apelit u prish nga Gjykata e Lartë e cila ka rikthyer çështjen për rigjykim.
Gjykata e Rrethit Gjyqësor Fier dhe Apeli i Vlorës i dhanë lirinë një të dënuari me 23 vjet burg për vrasje të dyfishtë në bashkëpunim, pas një eksperimenti hetimor të kryer më shumë se15 vjet pas krimit, në dy vendime, që sipas Gjykatës së Lartë e cila urdhëroi prishjen e tyre, “nuk ka koherencë logjike”.
Eksperimenti hetimor i urdhëruar nga Gjykata e Shkallës së Parë në Fier në vitin 2013, duhej të verifikonte nëse një dëshmitare e vrasjes së dyfishtë të Shkëlqim e Gramoz Llanajt, kishte pasur fushëpamje të lirë ditën e krimit në shtator 1999. Por siç vëren Gjykata e Lartë në vendimin e saj të 10 majit 2017, i cili rikthen çështjen për gjykim, gjykatësit që urdhëruan dhe më pas morën për bazë këtë eksperiment, nuk kishin marrë në konsideratë as faktin që pemët ishin rritur.
“Në terren ishte rritur nga pikëpamja e lartësisë dhe dendësisë bimësia dhe pemët në përgjithësi”, thuhet në vendimin e Gjykatës së Lartë.
Ilirjan Zeqaj ishte dënuar së bashku me kushëririn e tij Jetnor Zeqajn, në shtator të vitit 2002 me 23 vjet burg për vrasjen, që sipas gjykatës kishin kryer për t’u hakmarrë pasi një i afërm i viktimave i kishte vrarë Jetnorit të birin.
Jetnori u arrestua pas ngjarjes dhe vijon të vuajë dënimin, ndërsa Ilirjani ia doli të“arratisej” dhe u dënua në mungesë. Ai u arrestua në Britani dhe u ekstradua vetëm pas 11 vitesh për llogari të drejtësisë shqiptare.
Çështja që ishte mbyllur me vendim fajësie nga Gjykata e Fierit në vitin 2002, e cila i kishte dënuar dy kushërinjtë me nga 23 vjet burg, u rihap me kërkesë të Ilirjanit i cili kërkoi rigjykim.Eksperimenti hetimor që në vitin 2002 nuk ishte pranuar si provë po nga Gjykata e Fierit, u pranua në rishqyrtim dhe përcaktoi fatin e gjyqit. Një trupë tjetër gjykuese nga e njëjta gjykatë vlerësoi se, sipas eksperimentit 15 vjet pas vrasjes, nga vendi ku kishte qenë dëshmitarja, mbesa e viktimave, ajo nuk mund të dallonte të akuzuarit për vrasje pasi nuk e lejonte terreni, pemët dhe një ndërtim.
Gjykata e shpalli të pafajshëm Ilirjan Zeqajn, ndërsa la në fuqi vendimin e dënimit me 23 vite burg për kushëririn e tij për të cilin sipas gjykatës kishte edhe prova të tjera.
Vendimi u la në fuqi edhe nga Gjykata e Apelit në Vlorë, por u prish në maj 2017, nga Gjykata e Lartë, e cila ka rikthyer pas 18 vjetësh çështjen në rigjykim po në Fier, duke vlerësuar se i njëjti eksperiment hetimor 15 vjet pas ngjarjes, “nuk mund të sillte asnjë gjë të re” dhe “nuk kishte asnjë mundësi që eksperimenti hetimor të realizohej në të njëjtat kushte”.
Avokati i Zeqajt Genci Gjokutaj, nëpërmjet një komunikimi telefonik i tha BIRN se vendimi i Gjykatës së Lartë është i pakuptueshëm dhe se lidhur me Ilirjan Zeqajn “kemi të bëjmë me një pafajësi të pastër”.
Nga ana tjetër burime të policisë, në kushtet e anonimatit, i thanë BIRN, se 45-vjeçari Zeqaj, i cili i ishte shmangur më herët drejtësisë për 11 vjet, pasi u shpall i pafajshëm është larguar sërish jashtë vendit, pa pritur rigjykimin e çështjes.
Vrasja e dyfishtë
Gjykata e Fierit do të shqyrtojë tani për herë të tretë dosjen e vrasjes së vëllezërve Llanaj. Ajo deri tani ka dhënë dy vendime krejt të kundërta me njëri-tjetrin, të cilat disponohen nga BIRN, mbi të njëjtën dosje dhe gati të njëjtat materiale e dëshmi. Ndërkohë që rishqyrtimi do të bëhet pasi kanë kaluar 18 vjet nga ngjarja.
Sipas vendimit të Gjykatës së Lartë, vrasja e shtatorit 1999, kishte si shkak hakmarrjen për vrasjen e Engjëllush Zeqajt, djalit të Jetnorit, nga Santiliano Llanaj nipi i viktimave, i cili është dënuar për këtë vrasje.
“Si pasojë e vrasjes së të miturit, të dy familjet, të cilat banonin jo shumë larg njëra-tjetrës në fshatin Cakran të Fierit kanë hyrë në hasmëri, rrethanë kjo që kishte krijuar një situatë tensioni në fshat, duke bërë që anëtarët e dy familjeve të shmangnin përballjet me njëra-tjetrën”, shkruhet në vendimin e Gjykatës së Lartë.
Sipas të njëjtit vendim, mëngjesin e 26 shtatorit 1999, viktimat Gramoz dhe Shkëlqim Llanaj kanë dalë nga banesa e tyre për të shkuar tek posta e fshatit. Në merak për ta, i ati Neki Llanaj, mbesa e viktimave Daniela Llanaj dhe bashkëshortja e Shkëlqimit kanë dalë në ballkonin e banesës për të parë lëvizjen e tyre.
Në vendim thuhet se, në një moment ata dëgjuan krismat dhe nga vendi ku ata ndodheshin, panë Ilirjan Zeqajn me një mitraloz të lehtë në dorë, i cili menjëherë pas krismave është larguar në drejtim të shtëpisë së tij. Po ashtu ata dëshmuan se panë edhe Jetnor Zeqajn, me një automatik në dorë duke u larguar me shpejtësi në drejtim të rrugës. Pas ndërprerjes së krismave ata gjetën në vendin e ngjarjes të vrarë, Gramozin dhe Shkëlqimin.
Bazuar kryesisht në dëshminë e tyre dhe të dhëna të tjera të siguruara nga hetimi, më 6 Shtator 2002, trupa gjykuese e përbërë nga gjyqtarët Margarita Buhali, Marsida Xhafellari dhe Piro Sota vendosi të deklarojnë fajtor dhe të dënojnë Jetnor dhe Ilirjan Zeqajn me nga 23 vjet burg për vrasjen në bashkëpunim të Shkëlqim e Gramoz Llanajt.
Gjykata e Apelit Vlorë, më 19 nëntor 2002 vendosi “mospranim apeli”, duke bërë që vendimi të marrë formë të prerë. Vendimi u ekzekutua vetëm për Jetnor Zeqajn, pasi Ilirjani u larguar nga vendi dhe u arrestua në Britaninë e Madhe, 11 vjet pas këtij dënimi.
Me kërkesë të tij, pas ekstradimit, Gjykata e Rrethit Gjyqësor Fier në korrik 2013 rivendosi në afat të drejtën e tij për të kërkuar apelim. Këtë herë apeli u pranua dhe madje Gjykata e Apelit Vlorë vendosi prishjen e vendimit të vitit 2002 dhe e riktheu çështjen për gjykim në Fier. Avokati i Zeqajt, Genc Gjokutaj, i tha BIRN se Apeli kishte gjetur edhe shkelje proceduriale në vendimin e vitit 2002.
I njëjti eksperiment, vendime të ndryshme
Vendimi i Gjykatës së Lartë zbulon se trupa gjykuese me gjyqtarë Matilda Shalla, Taulant Banushi dhe Roland Hysi, ndoqi në vitin 2013 gati të njëjtën rrugë si ajo 11 vjet më herët.
Shqyrtoi dëshmitë dhe urdhëroi kryerjen e të njëjtit eksperiment hetimor në vendin e ngjarjes, me kërkesë të mbrojtjes. Eksperimenti duhej të përcaktonte nëse nga ballkoni i banesës së Neki Llanajt, dukej vendi ku u vranë djemtë e tij Gramoz dhe Shkëlqim Llanaj.
Të njëjtën gjë kishte bërë edhe trupa gjykuese në vitin 2002. Atëherë sipas vendimit të Gjykatës së Lartë me “kërkesën e mbrojtjes të të pandehurit Jetnor Zeqaj, gjykata tentoi të riprodhonte situatën reale, për të provuar nëse dëshmitë ishin të vlefshme”. Atëherë gjykata arriti në përfundimin se ishte “e pamundur të realizohej riprodhimi i gjendjes reale të datës 26.09.1999, për shkak të ndryshimeve të rëndësishme të relievit natyror nga viti 1999 deri në vitin 2002” .
Nga procesverbali i kryerjes së eksperimentit hetimor në vitin 2002 gjykatës i ka rezultuar se “relievi dhe kushtet e terrenit kishin ndryshuar, pasi ishte vendosur një mur rrethues dhe një portë para pikës ku ndodheshin dëshmitarët okularë si dhe, bimësia dhe pemët para kësaj banese ishin rritur në përmasa, ç’ka ndikonte në fushëpamje”.
Në vitin 2002 gjykata vendosi që eksperimenti nuk kishte vlerë për gjykimin dhe i cilësoi të vlefshme dëshmitë e familjarëve të viktimave.
Por, nëse pas tre vjetësh ndryshimet kishin qenë të tilla sa e bënin të pamundur riprodhimin e skenës,më 17 tetor 2014, 15 vjet nga ngjarja, Gjykata e Fierit vendosi se i njëjti eksperiment kishte vlerë prove dhe mund të realizohej “në përputhje me procesverbalin e këqyrjes së vendit të ngjarjes”.
Gjatë eksperimentit të ri, rezultoi ashtu si edhe në vitin 2002 se “nga ballkoni i banesës së shtetasit Neki Llanaj nuk ka fushëpamje për shkak të pemëve ndërmjet dy banesave dhe nuk shikohen as oborri dhe as dera e oborrit të banesës së shtetasit Nuri Zeqaj”. Po ashtu nga eksperimenti ka rezultuar se “nga piketa nr.1, ballkoni i banesës së shtetasit Neki Llanaj në drejtim të piketës 2 dhe 5, vendndodhjeve të viktimave nuk ka fushëpamje për shkak të pemëve frutorë të cilat kanë lartësi 3-6.5 m dhe pengojnë shikueshmërinë”.
Bazuar në këtë eksperiment,Gjykata e Fierit dhe më pas Apeli në Vlorë vendosën pafajësi për Ilirjan Zeqajn, por lanë me të njëjtin dënim Jetnor Zeqajn, i cili siç rezulton në vendim ka pranuar kryerjen e krimit.Në vendimin e Gjykatës së Fierit, i cili sipas Gjykatës së Lartë, nuk merr në konsideratë as rritjen e bimësisë dhe as ndërtimet, dëshmia e mbesës së viktimave Daniela Llanaj që deklaronte se kishte parë Ilirjan Zeqajn në vendin e ngjarjes duke qëlluar, çmohej “e pabesueshme”, pasi ajo nuk kishte fushëpamje.
Këto vendime u ankimuan nga prokurori i çështjes Petrit Vukaj i Prokurorisë së Fierit dhe nga ai i Apelit Vlorë.
Rigjykimi për të tretën herë
Gjykata e Fierit doli e bindur se, Jetnor Zeqaj, i cili ka kryer një pjesë të mirë të dënimit dhe që sipas vendimit të gjykatës e ka pranuar vrasjen, nuk ka qenë i vetëm në kryerjen e krimit, por ajo thotë se nuk provohet që Ilirjan Zeqaj të ketë qenë bashkëpunëtori.Por, për Gjykatën e Lartë, vendimet e vitit 2014, të Gjykatës së Fierit dhe të Apelit, “janë rrjedhojë e zbatimit të gabuar të ligjit procedural penal”.
Për këtë arsye Kolegji Penal, ka vendosur prishjen e vendimeve dhe rikthimin e çështjes për një gjykim të tretë. Ky kolegj vëren se, si Gjykata e Rrethit Gjyqësor Fier ashtu dhe Gjykata e Apelit Vlorë, në rigjykim, nuk kanë mbështetur arsyetimin e vendimeve respektive, “duke i dhënë vlerë të paracaktuar disa provave, ndërkohë që kanë anashkaluar vlerën dhe provueshmërinë e provave të tjera të administruara në këtë proces penal”.
Gjykata e Lartë po ashtu thotë se eksperimenti hetimor nuk kishte vlerë prove dhe se nuk duhej të ishte ndërmarrë. “Është e qartë se urdhërimi i kryerjes të të njëjtit eksperiment hetimor 15 vjet pas ngjarjes kriminale, për të vlerësuar ‘nëse kishin apo jo fushëpamje të qartë dëshmitarët okularë nga vendi ku panë ngjarjen’, nuk mund të sillte asnjë gjë të re në rigjykimin e çështjes, kjo pasi nuk kishte asnjë mundësi që eksperimenti hetimor të realizohej në të njëjtat kushte siç kërkonte ligji procedural penal”, thuhet në vendim.
Gjykata thotë se ishte po ashtu e qartë që terreni kishte ndryshuar, pemët ishin rritur, madje edhe dendësia e tyre ishte shtuar dhe se kishte pasur ndërtime të reja.
Por avokati i Ilirjan Zeqajt, Genci Gjokutaj, thotë se eksperimenti ishte i saktë, ndërsa shton se mbrojtja kishte siguruar edhe harta të Google që tregonin se aty kishte qenë një grumbull dheu që po ashtu pengonte pamjen. “Në këtë gjykim u krye edhe një eksperiment në terren dhe u konkludua se nuk dukej asgjë nga vendi ku pretendohej prej dëshmitares se qëndronte Ilirjani me vendin ku u vra viktima. Duke mos pasur fushë pamje rezulton se është e pamundur dhe nuk ka asnjë provë”, tha ai për BIRN.
Por Gjykata e Lartë vlerëson se para se të pranonin si të mirëqenë eksperimentin, dy shkallët e tjera të gjyqësorit duhej të kishin konsideruar se dëshmitë e mbesës së viktimave kishin qenë koherente në të dy gjykimet, pavarësisht kohës së kaluar.
Duke i gjetur në shkelje proceduriale dhe po ashtu të pa arsyetura mirë, Gjykata e Lartë, në maj të vitit 2017, prishi të dy vendimet dhe riktheu çështjen për gjykim nga e para pas 18 vjetësh.
