Diktatura komuniste rumune, ishte e përgjakshme. Ndaj fundi i përgjakshëm i diktatorit të saj Nikolae Çaushesku dhe bashkëshortes së tij Elena më 25 dhjetor 1989, u duk i natyrshëm për shumëkënd. Gati gjysma e Evropës, vuajti për gati gjysmë shekulli pasojat e rregjimeve moniste.
Por ai rumun ishte tepër i egër. Kur Çaushesku u ngjit në pushtet në vitin 1965, forcat rumune të sigurisë (Sekuritate), kishin vetëm një qendër kombëtare të përgjimit të ngritur nga KGB-ja sovjetike, dhe 11 degë rajonale. Në vitin 1978, ajo kishte 10 qendra kombëtare përgjimi, 24 qendra rajonale dhe zotëronte 1000 njësi të lëvizshme përgjimi.
Gruaja e Çausheskut, Elena porositi shërbimin sekret që edhe e bija, Zoja, që e kishte kritikuar kultin e individit dhe situatën e rëndë ekonomike të rumunëve të zakonshem, të survejohej çdo minutë të jetës së saj. Apartamenti i saj u mbush me mikrofona në të gjitha dhomat, deri në banjo.
Disa agjentë u ngarkuan ta ndiqnin ditë natë. Madje në një rast e shoqja e diktatorit në prani të shefit të sigurimit, ndiqte përgjimin e momenteve intime të së bijës me të dashurin e saj gazetar. Gruaja e diktatorit vendosi ta çojë gazetarin në Afrikë, për të mundësuar eleminimin pa zhurmë të tij në ndonjë aksident të rastësishëm të sajuar, që s’mund të vërtetohej si vrasje.
Nën sundimin e Çausheskut, në Rumani përdoreshin 10 milionë mikrofona përgjimi, për të gjithë popullatën. Sipas të dhënave zyrtare, mbi 300 mijë rumunë vdiqën gjatë diktaturës rumune, dhe mbi 650 mijë të tjerë u burgosën. Çaushesku lindi më 26 janar 1918 në Skorniceshti, në një familje fshatarësh.
Kur ishte 11-vjeç u transferua në Bukuresht për t’u bërë këpucar. Ai u anëtarësua 3 vjet më vonë në Partinë Komuniste, duke u arrestuars disa herë. Në vitin 1943 internohet në kampin e përqendrimit Targu Jiu, ku njihet me George Dej që do të bëhej udhëheqës i vendit pas luftës, deri në vdekjen e tij në vitin 1965-ën, kur në krye u ngjit Çaushesku.
Ai ruajti një kurs stalinist, ndonëse pati marrëdhënie me vendet perëndimore, përfshirë SHBA-në. Çaushesku ishte i fiksuar të linte gjurmën e vet tek Rumania. Ndaj në vitet 1970, nisi zbatimin e një projekti gjigant të rindërtimit të vendit, në fshatra dhe qytete.
Në kryeqytet ndërtoi atë që njihet si “Shtëpia e Popullit”, godina më e madhe në Evropë, ku aktualisht ndodhet selia e parlamentit rumun. Por pavarësisht veprave madhore, varfëria në vend mbeti e madhe. Politikat e tij kundër abortit, përfshirë edhe taksën deri 20 për qind mbi pagën për të gjithë rumunët mbi 25 vjeç që nuk ishin bërë ende prindër, shtuan ndjeshëm popullsinë, duke e thelluar më tej varfërinë.
Mijëra fëmijë u braktisën në jetimore, si pasojë e pamundësisë për t’i rritur. Investimet pa përfitime të mëdha, e zhytën vendin në borxhe të mëdha, mbi 13 miliardë dollarë, duke e bërë të pashmangshme rënin e regjimit. Ndaj në dimrin e vitit 1989, nisën protestat fillimisht në qytetin e Timishoarës.
Policia ndërhyri në mënyrë brutale, duke vrarë dhjetëra protestues. Kjo sjellje, vetëm sa e ndezi më tej revoltën. Më 21 dhjetor, Çaushesku organizoi një tubim të madh në Bukuresht, për të treguar se popullin e donte. Por sapo nisi të flasë, turma filloi ta fishkëllejë. Ajo skenë nuk ishte parë asnjëherë në 24 vitet e sundimit më dorë të hekurt.
Ai dhe bashkëshortja e tij, u larguan prej andej me helikopter. Protestat u përhapën në mbarë vendin. Një nga arsyet kryesore, ishte tradhtia e gjeneralëve të ushtrisë, që u bashkuan me manifestuesit. Dikatori rumun u kap në qytetin e Tërgovishtes. Pas një procesi gjyqësor që zgjati vetëm 1 orë, ai u shpall fajtor për krimet ndaj popullit, dhe u dënua me vdekje.
Ngjarjet në Rumani bënë xhiron e botës. Ato konstrastonin dukshëm me rënien paqësore të Murit të Berlinit, dhe bashkë me të edhe të regjimit komunist në Gjermaninë Lindore. Por edhe me Revolucionet e Kadifenjta në vendet e tjera të Lindjes si në Poloni, Çekosllovaki apo Hungari.
Ndërkohë ngjarja u prit me entuziazëm në Shqipëri nga populli, dhe me frikë nga udhëheqja e lartë komuniste. Të frymëzuar nga rumunët, shqiptarët nisën të ndëmerrnin aktet e para të rebelimit ndaj regjimit. Më 14 janar 1990, në Shkodër u mbajt demonstrata e parë antikomuniste në Shqipëri.
Mijëra shkodranë, dolën në qendër të qytetit, duke u përpjekur të rrëzojnë bustin e Stalinit. Policia dhe ushtria arritën ta shpërndajnë turmën. Dhjetëra protestues u arrestuan, dhe u dhunuan në burgje. Ndërkohë më 26 mars 1990, shpërtheu një tjetër demonstratë antikomuniste në qytetin e Kavajës.
Rebelimi nisi që në stadiumin e qytetit, ku po luhej një ndeshje e kampionatit të futbollit. Sërish forca të shumta policore e shtypën me egërsi demonstratën. Por frika tashmë ishte vrarë. Më 2 korrik 1990, mijëra njerëz mësynë në selitë e ambasadave në Tiranë.
Njëkohësisht, mijëra të tjerë nisën të arratisen në rrugë tokësore në Greqi dhe ish-Jugosllavi, ku për fat të keq dhjetëra prej tyre mbetën të vrarë nga rojet kufitare. Ngjarjet kulmuan në dhjetor 1990, me lëvizjen studentore që çoi në shpalljen e pluralizimit partik pas 45 vitesh.
Në disa intervista më vonë, Ramiz Alia e pranoi se udhëheqja politike u trondit nga ngjarjet në Rumani, dhe i druhej një skenari të ngjashëm në Shqipëri, që mund të degradonte në një luftë civile. Veç kërkesës popullore për ndryshimin e regjimit, ai kishte edhe presionin e zyrtarëve më radikalë komunistë, që kërkonin mbajtjen e pushtetit me çdo kusht.
Alia deklaroi publikisht se Shqipëria nuk ishte “as lindje as perëndim”, se ajo ishte një rast i veçantë, që nuk kishte lidhje me zhvillimet në vendet e tjera. Gjatë vitit 1990, ai tentoi të ndërmerrte disa reforma ekonomike, brenda suazës së ekonomisë së centralizuar.
Por ishte tepër vonë. Shqipëria ishte zhytur në një krizë të gjithanshme, nga e cila nuk mund të dilej ndryshe veçse përmes ndarjes me regjimin monist. Shembja relativisht paqësore e një diktature që në 46 vite kishte derdhur shumë gjak shqiptarësh, i detyrohet shumë revolucionit rumun. Por ndryshe nga Rumania, Shqipëria është ende sot shumë prapa me hapjen e dosjeve, zbardhjen e plotë të krimeve të diktaturës, dhe distancimin e shoqërisë prej tyre.
TIRANA TODAY
