Përfaqësuesi kryesor i komunitetit ndërkombëtar në Bosnje, ka paralajmëruar se vendi është në rrezik të menjëhershëm për t’u shpërbërë, dhe se ekziston një perspektivë “shumë reale” e një rikthimi në konflikt.
Në një raport për OKB-në parë nga ‘Guardian’, Christian Schmidt, përfaqësuesi i lartë për Bosnjë dhe Hercegovinën, tha se nëse separatistët serbë zbatojnë kërcënimin e tyre për të rikrijuar ushtrinë e tyre, duke ndarë forcat e armatosura kombëtare në dysh, më shumë paqeruajtës ndërkombëtarë do të kishin për t’u dërguar përsëri për të ndaluar rrëshqitjen drejt një lufte të re.
Detyrat paqeruajtëse ndërkombëtare në Bosnje janë aktualisht detyrë e një force të mbetur të BE-së që është 700 trupa. NATO-ja ruan një qëndrim zyrtar me një seli në Sarajevë. Mandati një-vjeçar për të dy do të rinovohet këtë javë në Këshillin e Sigurimit të OKB-së, por Rusia ka kërcënuar të bllokojë një rezolutë nëse të gjitha referencat ndaj përfaqësuesit të lartë nuk hiqen, duke minuar potencialisht autoritetin e Schmidt si mbikëqyrës i marrëveshjes së paqes të Dejtonit të vitit 1995.
Në raportin e tij të parë që nga marrja e postit në gusht, Schmidt, një ish-ministër i qeverisë gjermane, paralajmëroi se Bosnja po përballej me “kërcënimin më të madh ekzistencial të periudhës së pasluftës”.
Udhëheqësi serb i Bosnjës, Milorad Dodik, po kërcënon të tërhiqet nga institucionet e nivelit shtetëror, përfshirë ushtrinë kombëtare të ndërtuar me ndihmën ndërkombëtare gjatë çerek shekullit të kaluar, dhe të rindërtojë një forcë serbe. Më 14 tetor, Dodik tha se do të detyronte ushtrinë boshnjake të tërhiqej nga Republika Srpska (gjysma serbe e Bosnjës) duke rrethuar kazermat e saj, dhe se nëse perëndimi do të përpiqej të ndërhynte ushtarakisht, ai kishte “miq” që kishin premtuar të mbështesin kauza serbe, një referencë e supozuar për Serbinë dhe Rusinë.
Policia serbe e Bosnjës kreu stërvitje “kundër-terroriste” muajin e kaluar në malin Jahorina, nga ku forcat serbe bombarduan Sarajevën gjatë një rrethimi të viteve 1992-95.
“Kjo është e barabartë me shkëputjen pa e shpallur atë”, shkroi Schmidt në një raport të dorëzuar sekretarit të përgjithshëm të OKB-së, António Guterres, të premten. Ai tha se veprimet e Dodik “rrezikojnë jo vetëm paqen dhe stabilitetin e vendit dhe rajonit, por – nëse nuk përgjigjen nga komuniteti ndërkombëtar – mund të çojnë në prishjen e vetë marrëveshjes [paqes së Dejtonit]”.
Përfaqësuesi i lartë tha se ishte e mundur që të kishte përleshje midis agjencive kombëtare të zbatimit të ligjit boshnjak dhe policisë serbe të Bosnjës.
“Nëse forca e armatosur e Bosnje dhe Hercegovinës ndahet në dy ose më shumë ushtri, niveli i pranisë ushtarake ndërkombëtare do të kërkonte rivlerësim”, paralajmëroi Schmidt.
“Mungesa e përgjigjes ndaj situatës aktuale do të rrezikonte [marrëveshjen e Dejtonit], ndërsa paqëndrueshmëria në BiH do të kishte implikime më të gjera rajonale”, tha ai. “Perspektivat për ndarje dhe konflikt të mëtejshëm janë shumë reale”.
Paralajmërimet e Schmidt-it u dorëzuan, ndërsa Këshilli i Sigurisë i OKB-së po përgatiste rezolutën e tij vjetore për rinovimin e mandatit të paqeruajtjes për Eufor-in dhe selinë e NATO-s, me një votim qysh të mërkurën. Moska po kërcënon të bllokojë rezolutën, nëse nuk hiqen të gjitha referencat për përfaqësuesin e lartë.
Kremlini kundërshtoi emërimin e Schmidt nga një Këshill për Implikimin e Paqes, një organ ad hoc shumëkombësh i krijuar për të zbatuar marrëveshjen e paqes të Dejtonit dhe refuzon të njohë autoritetin e tij.
“Unë dyshoj se ajo që Rusia dëshiron në të vërtetë është të heqë dorë nga autoriteti i zyrës së përfaqësuesit të lartë, duke e ndaluar atë të informojë këshillin”, tha një diplomat i afërt me diskutimet.
Kurt Bassuener, bashkëthemelues dhe bashkëpunëtor i lartë i Këshillit të Politikës së Demokratizimit, një institut me qendër në Berlin, tha: “Duket sikur amerikanët, britanikët dhe francezët në mënyrë efektive kanë rënë dakord të heqin vërtet referencat për përfaqësuesin e lartë që ishin boilerplate, gjuha standarde e çështjes në të gjitha rezolutat e mëparshme”. Ai shtoi: “Dhe, ndërsa ligjërisht kjo nuk e nënvlerëson përfaqësuesin e lartë, politikisht është e sigurt”.
Edhe nëse mandati i Eufor-it rinovohet, ka pak oreks në BE për të rritur forcën e vogël të mbetur në Bosnje. Disa shtete anëtare, veçanërisht Hungaria, e mbështesin Dodikun.
“Unë mendoj se ai është i gatshëm të luajë kumar mbi mundësinë që sado e pamundur që të jetë, ai mund të ikë me të duke krijuar në thelb fakte të reja në terren me shpejtësi dhe duke llogaritur në idenë se konfuzioni dhe vonesa do të kaplojë si Sarajevën, ashtu edhe komunitetin ndërkombëtar. Dhe përfundimisht nuk do të kishte pasoja domethënëse ndërkombëtare”, tha Jasmin Mujanović, një shkencëtar politik boshnjak.
Zëvendës ndihmës sekretari amerikan i shtetit, Gabriel Escobar, i tha Kongresit javën e kaluar se SHBA-ja po punon me BE-në për të “siguruar që të ketë pasoja për çdo veprim të paligjshëm ose destabilizues” në Bosnje. Por është e paqartë nëse administrata Biden do të mbështeste një kthim në paqeruajtjen e NATO-s.
Alida Vraçiç, kryetarja i një instituti kërkimor me bazë në Bosnje, tha se ndjenja e përhershme dhe përkeqësimi i krizës, u lejon udhëheqësve të vendit të mashtrojnë.
Burimi i lajmit: The Guardian. Përshtatur nga Tirana Today
