Nga Zaki Laidi “Project Syndicate”/ Presidenti francez, Emanuel Makron, po i konsideron zgjedhjet për në Parlamentin Europian në majin e vitit 2019, jo si një betejë midis të djathtës dhe majtës tradicionale, por midis populistëve dhe progresistëve pro-evropianë si ai. Kryeministri grek, Aleksis Cipras, përdori së fundmi një retorikë të ngjashme, duke deklaruar se “të gjitha forcat progresive, demokratike dhe pro-evropiane, kanë për detyrë të qëndrojnë krah për krah në anën e njëjtë të historisë”.
A është e mundu të ndodhë një ndryshim i tillë politik në Europë, si ai që në Francë solli në pushtet Makronin vitin e kaluar? Partia Popullore Evropiane (PPE) në të djathtë, dhe Aleanca Progresive e Socialistëve dhe Demokratëve (S&D) në të majtë, kanë pasur nën kontroll prej një kohe të gjatë Parlamentin Europian, ku ata kanë qeverisur nëpërmjet kompromisit.
Por, me kalimin e kohës, kjo ka prodhuar një lloj homogjenizimi politik në Evropë, duke çuar në një abstenim masiv. Ata që votojnë, zgjedhin gjithnjë e më shumë partitë anti-establishment, që shpesh përkrahin pikëpamjet ekstreme. Për rrjedhojë, ndërsa PPE dhe S&D kontrollonin 61 për qind të Parlamentit Evropian në vitin 2009, fituan vetëm 54 për qind të votave në vitin 2014, çka do të thotë se procesi ishte tejet i dominuar nga partitë ekstremiste.
Zgjedhjet e vitit 2019, kanë gjasa të prodhojnë edhe më shumë humbje për partitë establishment, të cilat pritet të fitojnë vetëm 45 për qind të vendeve. Në këtë fazë, është e dyshimtë nëse dikush do të merrte parasysh drejtimin e një fushate në bazë të ndarjeve ‘e majtë-e djathtë’, jo më pak për shkak të përçarjeve të thella brenda vetë partive.
Në të djathtë, PPE ndahet midis liberalëve pro-evropianë dhe euroskeptikëve konservatorë, pavarësisht zgjedhjes së Manfred Veberit të Unionit Kristiandemokrat të Gjermanisë si kandidati i PPE për president të KE. Në Kongresin e fundit të PPE në Helsinki, presidenti i Këshillit Europian Donald Tusk ishte i qartë:shkelja e sundimit të ligjit, nuk është në përputhje me përkatësinë e familjes së kristiandemokratëve – një mesazh që shënjestronte padyshim kryeministrin hungarez Viktor Orban.
Në Parlamentin Evropian, PPE madje votoi në favor të thirrjes së nenit 7 të Traktatit të Lisbonës kundër Hungarisë, një masë që do të vendoste sanksione, në përgjigje të shkeljeve sistematike nga ana e qeverisë së Orbanit ndaj pavarësisë së gjyqësorit, lirisë së fjalës, dhe të drejtave të pakicave dhe emigrantëve.
Por vota e PPE-së, ishte kryesisht e motivuar nga dëshira e saj për të ruajtur shanset e veta, për të mbetur partia më e madhe e BE-së, dhe për të siguruar që Veber të bëhet kreu i ardhshëm i Komisionit Evropian. Më gjerësisht, presioni i fortë politik detyroi ngritjen e zërit nga PPE.
Në rrethana të tjera, partia ndoshta do të kishte qenë e lumtur ta lejonte Orbanin të vazhdojë të shkelë normat demokratike, me qëllim ruajtjen e hegjemonisë së saj në Parlamentin e BE.
Por me refuzimin për të sqaruar qëndrimin e saj ndaj Orban ose për ta dëbuar atë, PPE po merr përsipër një rrezik të madh. Nëse Këshilli Europian zgjedh Veberin si presidentin e ardhshëm të Komisionit Europian, si socialdemokratët ashtu edhe liberalët në Parlamentin Evropian, mund të refuzojnë të votojnë për një kandidat nga një parti që mban Orbanin në radhët e saj.
Kjo është arsyeja se pse Makron, i cili ka një interes në përçarjen e PPE-së dhe joshjen e krahut të tij liberal për t’u bashkuar me të, e kundërshton sistemin e Spitzenkandidat. Ka tre alternativa. Së pari, Këshilli Evropian mund të zgjidhte një kandidat të PPE-së i cili është më pak i paqartë në raport me Hungarinë. Kryenegociatori i Brexit, Mishel Barnier, mund të ishte një zëvendësues serioz për Veberin – ndoshta i vetmi në kuadër të PPE-së.
Alternativa e dytë, do të ishte miratimi i kandidaturës së Frans Timermans i Partisë Laburiste holandeze, i cili mori një qëndrim shumë të fortë kundër Orbanit, dhe është i pranueshëm për kancelaren gjermane Angela Merkel, dhe për liberalët e PPE-së.
Sigurisht, Merkeli mund të preferonte Veberin. Por nëse Këshilli Europian është i bllokuar dhe Parlamenti Evropian kundërshton zgjedhjen e tij, ajo mund të mbështesë një kandidat tjetër. Ndërkohë, rënia e socialdemokratëve, e bën të pamundur që Veberi të mund të marrë mbështetjen e tyre.
Mundësia e tretë, mund të jetë një kandidat i miratuar nga Aleanca e Liberalëve dhe Demokratëve për Europën (ALDE), siç është Margret Vestager, komisionerja e BE-së për konkurrencën. Disa analistë, argumentojnë se qeveria daneze nuk do të propozojë kurrë Vestager si kandidaten e vet.
Por Macron, i cili e mbështet fuqishëm Vestager, mund ta mbështesë atë si kandidate të Francës – një masë e paprecedentë, që do të përshpejtonte evropianizimin e politikës kontinentale. Në përgjithësi, forcat populiste mund të siguronin një shumicë në Parlamentin Europian, megjithëse nuk do të funksiononin dot si një forcë e bashkuar nën një flamur të vetëm politik.
Në një skenar të tillë, Makron do të duhej të ndërtonte koalicione politike ose me EPP ose me Socialdemokratët, pikëpamjet e të cilëve përputheshin kryesisht me vizionin e tij për reformën
në BE, dhe më të rëndësishmen në eurozonë. Në fakt, ashtu si sundimi i ligjit, edhe reforma e eurozonës është një vijë axhendë kryesore, gjatë së cilës do të krijohen aleanca politike.
Makron ka fituar tashmë mbështetës në mesin e drejtuesve të qendrës së djathtë në Spanjë dhe Holandë, të cilët kanë më shumë simpati ndaj vizionit të tij për integrimin evropian. Ai ka krijuar një raport të mirë me kryeministrin holandez Mark Rute, edhe pse ky i fundit kundërshton reformat e eurozonës që mbështet Makron.
Dy çështje të tjera, do të mund të formësojnë rezultatin e zgjedhjeve të Parlamentit Europian. Së pari, udhëheqësit e Evropës do të duhet të adresojnë nevojën për të përforcuar kufijtë e jashtëm të BE-së, veçanërisht nëpërmjet vendosjes së një patrulle kufitare evropiane. Një propozim i tillë padyshim që do ngjallë reagimin e populistëve nacionaliste, të cilët do të kundërshtojnë vendosjen e një forme evropiane të sigurisë kufitare, madje edhe kur bëhet fjalë për kontrollin e emigracionit.
Së dyti, liderët e Evropës do të duhet të angazhohen për të luftuar evazionin fiskal nga kompanitë e mëdha, veçanërisht nga kompanitë e mëdha të teknologjisë. Kjo është një çështje e rëndësishme, pasi do të përcaktojë kapacitetin e shteteve për të mbetur fiskale, në ekonomitë gjithnjë e më digjitale.
Disa përparime, janë bërë tashmë në këtë front, falë kryesisht Vestager. Por nevojiten veprime më të forta, jo më pak sepse vendet e BE-së vazhdojnë t’i japin lehtësime fiskale korporatave. Dhe me Gjermaninë që po rishikon mbështetjen për një plan të mbështetur nga francezët për të tatuar të ardhurat e kompanive të teknologjisë së madhe në nivel të BE-së, përparimi i mëtejshëm nuk është i garantuar.
Ndoshta riorganizimi i vazhdueshëm politik i Evropës, do të mundësojë realizimin e vizionit të Makron për një Evropë më të fortë dhe më të integruar. Ndërsa sfidat e fundit – jo më pak beteja e buxhetit të Italisë me Komisionin Evropian – tregojnë se një rezultat i tillë është larg sigurimit, ajo mbetet kundërpesha më e besueshme ndaj rritjes së populizmit.
Shënim: Zaki Laidi, profesor i marrëdhënieve ndërkombëtare, i ish-këshilltar i kryeministrit francez Manuel Vals.
Përashtati për Tirana Today, Alket Goce
