Nga: Steve Hanke “National Riview”
Indeksi im i Mjerimit Hanke, tregon se cilat vende po bëhen më pak të mjerueshme, dhe cilat po bëhen më shumë. Në aspektin ekonomik, mjerimi ka tendencë të thellohet nga inflacioni i lartë, kostot e borxheve dhe papunësia. Mënyra më e sigurt për të zbutur këtë mjerim, është përmes rritjes ekonomike.
Lumturia ka tendencë të lulëzojë aty ku rritja ekonomike është e madhe, ku inflacioni dhe normat e interesit janë të ulëta, dhe ku vendet e punës janë të bollshme. Shumë vende, i matin dhe i raportojnë rregullisht këto parametra ekonomike. Krahasimi i tyre, vend për vend, mund të na thotë shumë se ku në botë njerëzit janë të trishtuar, dhe ku më të lumtur.
A është për shembull Japonia, më pak e mjerueshme se vendet e tjera? Për t’iu përgjigjur kësaj pyetje, unë përditësova matjet për Indeksin Vjetor të Mjerimit Hanke (HAMI). Indeksi i parë i Mjerimit u ndërtua nga ekonomisti Artur Okun në vitet 1960, për t’i dhënë presidentit amerikan të kohës Lindon Xhonson, një panoramë sa më të prekshme të gjendjes së ekonomisë amerikane.
Indeksi i Mjerimit, ishte në atë kohë një shumë e thjeshtë e nivelit vjetor të inflacionit të një vendi, dhe shkallës së tij të papunësisë.
Indeksi në fjalë u modifikua disa herë, në fillim nga ekonomisti i Universitetit të Harvardit, Robert Barro dhe pastaj nga unë. Indeksi im i modifikuar i Mjerimit, është shuma e papunësisë, inflacionit dhe niveleve të huadhënies bankare, minus ndryshimit të përqindjes në PBB reale për frymë.
Leximet më të larta për 3 elementët e parë janë “të këqija”, dhe i bëjnë njerëzit më të mjerë. Ato kompensohen nga një e dhënë “e mirë” (rritja e PBB-së për frymë), e cila zbritet nga shuma e të dhënave të “keqija”. Një rezultat më i lartë i Indeksit të Mjerimit, pasqyron një nivel më të lartë të “mjerimit”.
Është një metrikë mjaft e thjeshtë, e cila mund të kuptohet që me shikimin e parë. Në tabelë, renditet Indeksi i Mjerimit për 95 vendet që raportojnë të dhënat përkatëse. Le t’ja fillojmë 3 nga vendet më pak të mjerueshme në botë.
Japonia, rezulton vendi më pak i mjerueshëm në botë, duke u rritur nga vendi i tretë më pak i mjerueshëm në vitin 2018. Nuk është për t’u habitur që kryeministri Shinzo Abe, mbetet në pozita të forta. Edhe Hungaria të habit me renditjen e saj. Ajo renditet si vendi i dytë më pak i mjerueshëm në botë.
Ndërsa Bashkimi Evropian dhe elitat ndërkombëtare, kanë sulmuar me ç’të mundin kryeministrin Viktor Orban, është e lehtë të shihet pse ai ka një popullaritet të madh në vend. Tajlanda ka kaluar nga vendi më pak i mjerueshëm në botë në vitin 2018, në vendin e tretë më të mjerë në vitin 2019.
Në anën më pozitive të renditjes janë 2 vende, që e kanë zvogëluan më shumë mjerimin: Mauritius dhe Papua Guinea e Re. Për shkak të rënies së normës vjetore të inflacionit në vitin 2019, Mauritius u zhvendos nga vendi i 31-të, në të 51-të më pak të mjerueshëm.
Shqipëria renditet në vendin e 50, pra në mesin e tabelës me një indeks prej 121 pikësh. Nga të dhënat, del se normat e larta të interesit të kredive bankare, përbëjnë shqetësimin madhor për shqiptarët. Ndërkohë vendin e parë në indektin e mjerimit e mban aktualisht Venezuela, ashtu siç ka qenë edhe në vitet 2018, 2017, 2016 dhe 2015.
Problemet e mëdha ekonomike të këtij shteti të pasur me naftë, dhe sundimi autoritar i presidentit Nikolas Maduro, janë mirë-dokumentuar gjatë vitit të shkuar. Sidoqoftë, një ndryshim i madh ndodhi në parametrat HAMI në vitin 2019. Inflacioni në Venezuelë, edhe pse ishte ende më i larti në botë ra.
Nga ana tjetër, shkalla e papunësisë u rrit në 24 nga 14.9 përqind në 2018, ndërsa PBB-ja për frymë ra nga -16.5 përqind në vit në -32.2 për qind në vit. Argjentina, zë vendin e dytë si më i mjera në botë pas një tjetër krize ekonomike që ka mbërthyer vendin.
Që nga themelimi i saj, Argjentina është përballur me shumë kriza ekonomike. Shumica i detyrohen keqmenaxhimit të brendshëm, dhe problemeve me monedhën kombëtare. Kriza të tilla kanë ndodhur në vitet 1876, 1890, 1914, 1930, 1952, 1958, 1967, 1975, 1985, 1989, 2001, 2018 dhe 2019, vetëm sa për të përmendur disa.
Në vendin e tretë renditet Irani, që ashtu si Argjentina ka një një banke qendrore jo të besueshme, dhe një monedhë në zhvlerësim e sipër. Pas tij renditet Brazili. Siç më thoshte dikur miku im i ngushtë Roberto Kampos: Kushtetuta e Brazilit është po aq e trashë sa libri telefonik i qytetit të Nju Jorkut, dhe përmban më shumë detyrime sesa të drejta.
Dy ndryshimet më të mëdha negative në vitin 2019, i përkasin Pakistanit dhe Moldavisë, me Pakistanin që ka rrëshqitur nga vendi 34 më i mjerueshëm në vitin 2018 në të 11-in në vitin 2019. Nga ana e saj, Moldavia është zhvendosur nga vendi i 66-të në të 35-in vitin e kaluar.
Shënim: Steve Hanke është profesor i ekonomisë në Universitetin Xhon Hopkins në Baltimorë, SHBA.
TIRANA TODAY
