Falë teknologjisë moderne, por edhe përgatitjes gjithnjë e me të madhe profesionale të mjekëve, sot nuk ekziston më frika e të varrosurit për së gjalli. Në pjesën më të madhe të historisë, madje deri disa dekada më parë, hipoteza e frikshme qe në fakt një shqetësim legjitim, sidomos për ata që kishin vuajtur realisht nga episodet apo “sulmet” e një gjendjeje të quajtur katalepsi, e quajtur edhe si “vdekja e dukshme”.
E ngjashme me narkolepsinë, katalepsia (nuk duhet të ngatërrohet me katapleksinë), është një gjendje e ngurtësimit të pakontrolluar muskulor, shpesh e lidhur me episode të katatonisë. E ndeshur shpesh tek pacientët që vuajnë nga skizofrenia, gjendjet katatonike kanë qenë pjesë e gjendjes njerëzore për shekuj me radhë, por vetëm kohët e fundit, shkenca mjekësore ka arritur t’i identifikojë ato, duke i dalluar nga vdekja klinike.
Në këto kushte, është e kuptueshme pse mundësia e varrosjes për së gjalli, qe një shqetësim tepër i madh. Shkrimtari i njohur amerikan, Edgar Alan Po, mjeshtër i romanit gotik, ndihmoi jo pak në rrënjosjen e një ankthi të thellë shoqëror, në lidhje me perspektivën e të varrosurit të gjallë. Kur kjo hipotezë e tmerrshme nuk ishte dhe aq e panatyrshme, pati një lloj gare për të zbuluar çdo mjet që mund të shmangte një gabim të këtij lloji.
Një zgjidhje e çuditshme, ishte edhe krijimi i “spitaleve për të vdekurit”, ku trupat mbaheshin nën vëzhgim për disa ditë, për të siguruar që pacienti kishte vdekur vërtetë. “Arkivolet në pritje”, sikurse quheshin, furnizoheshin mirë me ushqime, verë dhe puro, nëse një person do të zgjohej vërtet, ndoshta duke bërtitur “Unë s’kam vdekur ende!”. Kjo qe padyshim një zgjidhje kreative, por që nuk qe në gjendje t’i jepte zgjidhje problemit të vërtetë:njohuritë mjekësore dhe teknologjia nuk kishin përparuar mjaftueshëm për të kuptuar se si funksiononte katalepsia, e cila nuk kishte asnjë edhe një shenjë të një vdekje të padyshimtë.
Mjekët, fotografonin shpesh individët që dyshoheshin se kishin rënë në gjendjen katatonike. Katalepsia shkakton ndërkohë pandjeshmëri ndaj dhimbjes, e cila mund të zgjasë gjatë gjithë gjendjes, çka do të thotë se masat e marra gjatë shekullit XIX, me “testin e pandjeshmërisë”, ishin po aq i paefektshme.
Njerëzve që besohej se kishin vdekur u thyheshin gishtat, ose iu përcëlloheshin me cigare. Hamendësohej se nëse fatkeqi nuk do të zgjohej gjatë këtyre trajtimeve, kishte pak ose asnjë rrezik për ta varrosur atë të gjallë. Megjithatë për raste ekstreme, shpikësit planifikuan “arkivolet e sigurisë”, të pajisura me brirë ose këmbana të vogla, të cilat ishin të destinuara për të paralajmëruar njerëzit mbi tokë, se i varrosuri në fakt nuk kishte vdekur.
Do të duhej të kalonin shumë vite para se të njihej dukuria katonike, gjatë seancave të hipnozës. Kuptimi modern i fenomenit, garanton një siguri thuajse të plotë për të shmangur varrosjen e njerëzve të gjallë. Sot ne e dimë se katalepsia është relativisht e zakonshme, dhe kategorizohet tek çrregullimet REM të gjumit, ashtu si edhe narkolepsia.
Njerëzit që përjetojnë këtë gjendje, për shkak të përdorimit të drogës, vuajtjes nga skizofrenia apo çrregullime të tjera, mund të marrin medikamente dhe të praktikojnë teknikat e qetësimit, të cilat do t’i ndihmojnë të jetojnë një jetë tejet normale, pa pasur frikën e një vdekje tragjike nga të varrosurit për së gjalli.
Përshtati për Tirana Today, Alket Goce
