Nga Dmitry Chernobrov
“London School of Economics”
Kur qeveritë dhe mediat perëndimore e akuzuan Rusinë për ndërhyrje në zgjedhjet presidenciale amerikane të vitit 2016, Moska reagoi me humor. Televizioni rus “Russia Today”transmetoi një spot ironik ku thuhej “Keni humbur trenin? Keni humbur një votë?
Na fajësoni neve!”, apo “Ndiqni RT dhe zbuloni se cilin po planifikojmë që të godasim me sulme kibernetike”. Gjatë fushatës zgjedhore presidenciale në SHBA vitin e kaluar, “Russia Today”i ofroi me shaka Donald Trump një vend pune në redaksinë e saj. Zyrtarët dhe media shtetërore ruse janë tallur në mënyrë të përsëritur me politikanët perëndimorë, se gjoja ata ishin vënë në lojë nga mashtrues pro-Kremlinit.
Ambasadat ruse postojnë shpesh mesazhe ironike në rrjetet sociale për t’u përballur me kritikat e vendeve të ndryshme, për të sfiduar pretendimet e kundërshtarëve të Rusisë, dhe për t’i kthyer në një shaka akuzat për propagandë.
Por Rusia nuk është e vetme në përdorimin e humorit në përpjekje për të testuar dhe formësuar opinionin e brendshëm dhe ndërkombëtar mbi ngjarjet e diskutueshme ndërkombëtare.
Edhe Izraeli e ka përdorur shpesh humorin në fushatat e diplomacisë publike, për të mbrojtur veten nga kritikat e jashtme. Ndërkohë Polonia e përdori humorin për t’u tallur me pozicionin e Britanisë pas Brexit, teksa ambasadat kanadeze dhe ato amerikane kanë prodhuar meme virale që tallen me veprimet e Rusisë në Ukrainë.
Në të gjitha këto raste, mesazhet arritën tek një publik më i gjerë dhe më të larmishëm. Ato u morën nga mediat e lajmeve dhe ndihmuan në promovimin e narrativave shtetërore në një mënyrë që nuk arrijnë ta bëjnë deklaratat e thata zyrtare.
Humor strategjik
Humori ka një histori të gjatë përdorimi në politikë dhe propagandë. Por me shfaqjen e mediave sociale, diplomacia publike ka ndryshuar. Mesazhet e shkurtra sarkastike, që vlejnë të bëhen lajm, të paharrueshme, që mund të ndahen lehtësisht, janë bërë një mënyrë gjithnjë e më popullore e komunikimit të politikës së jashtme me qytetarët dhe e luftës së narrativave.
Humori merret rrallë seriozisht. Por paradoksalisht, kjo e bën atë një instrument të dobishëm për testimin apo dërgimin e mesazheve serioze. Historitë e rrëfyera përmes humorit – nga batutat për politikanët dhe kombet, tek memet virale – janë ndër ato që qarkullojnë më shumë në rrjet dhe që kujtohen më shumë.
Studimet tregojnë se komeditë politike kujtohet më mirë nga audiencat sesa lajmet, dhe ato përfaqësojnë gjithnjë e më shumë një burim lajmi. Saktësia dhe vërtetësia e deklaratave të bëra me humor nuk shqyrtohet aq në imtësi (në fund të fundit, ato janë thjesht shakara), duke i bërë ato më të lehta për t’u riprodhuar dhe më të vështira për t’u sfiduar.
Humori mund të sigurojë një terren të frytshëm për të shprehur ide të diskutueshme, për të mbështetur stereotipet, për të ushqyer konspiracione, për të pohuar kufijtë e identitetit, për të “zvogëluar” kundërshtarët dhe për të krijuar hierarki.
Në një studim të fundit, unë flas mbi konceptin e humorit strategjik, pra përdorimin e humorit nga aktorët dhe përfaqësuesit shtetërorë për të promovuar interpretime instrumentale të ngjarjeve të kontestuara ndërkombëtare për audiencat vendase dhe të huaja.
Koncepti nxjerr në pah dy aspekte kryesore:përdorimin e humorit si një strategji e komunikimit dhe inkuadrimit të çështjeve të kontestuara ndërkombëtare në avantazh të një aktori të veçantë, dhe përzgjedhjen e humorit si një mjet për shkak të aftësisë së tij për të maksimizuar përhapjen e mesazhit,dhe për të përfshirë në një mënyrë emocionale audiencat.
Më e rëndësishmja:humori bën më shumë sesa thjesht përshkruan një ngjarje të izoluar.Shumë shpesh ai e ndërthur atë në një skenar më të gjerë politik, dhe e lidh perceptimin e tij me simbolet kulturore popullore dhe të njohura. Përmes humorit, shtetet i kornizojnë ngjarjet në mënyra që çojnë përpara interesat e tyre, shmangin kritikat, legjitimojnë politikën dhe sfidojnë narrativat e të tjerëve për të arritur qëllimet e politikës së jashtme.
Edhe pse shtetet e fuqishme ose të respektuara e përdorin gjithashtu humorin, ai mund të jetë një mjet asimetrik i ndikimit, në rastet kur kanë qenë të kufizuara burimet tradicionale të energjisë. Për shembull, Rusia ka përdorur humorin për të kundruar disa nga çështjet më problematike në marrëdhëniet e saj me Perëndimin, ku ajo e gjen veten të izoluar politikisht, të pabesueshme nga të tjerët, nën sanksione, të portretizuar në mënyrë të pafavorshme nga media të huaja dhe e konsideruar si një fuqi revizioniste.
Në kultura të ndryshme, humori ka qenë prej kohësh arma e të shtypurve, një mjet për t’i rezistuar diktatorëve apo hegjemonisë. Sot, disa shtete e përdorin humorin në mënyrë strategjike, për të pretenduar një pozicion të ngjashëm simbolik, për t’i rezistuar diskurseve politike mbizotëruese ndërkombëtare. Humori strategjik drejton diplomacinë publike në epokën e post së vërtetës. Ai karakterizohet nga mesazhet emocionale, nga ndërtimi dhe shfrytëzimi i pasigurive dhe nga ndjekja e popullaritetit si mekanizëm i pohimit të pretendimeve të së vërtetës.
Megjithatë, ai nuk krijon domosdoshmërisht gënjeshtra. Tallja e kundërshtarëve e fton audiencën të dyshojë në besueshmërinë e tyre, të ekspozojë motivet e tyre të fshehura, duke ushqyer më tej pasigurinë rreth ngjarjeve të kontestuara.
Një humor i tillë u jep mundësi shteteve që të nënvizojnë kontrastin në lidhje meinterpretimet e zakonshme ndërkombëtare dhe “të vërtetën” e tyre, të cilën ato e pohojnë më shumë përmes stilit humoristik popullor sesa provave faktike. Së fundmi, humori në diplomacinë publike synon një audiencë të gjerë dhe të paqartë.
Dallimi midis publikut vendas dhe atij të huaj, tradicionalisht thelbësor në strategjitë e ndikimit dhe bindjes, po i lë vendin qasjes online/offline. Përmes përdorimit aktiv të mjeteve dixhitale, shtetet e përdorin humorin për të formësuar opinionin publik vendas dhe të huaj. Dhe ndonëse mund të diskutohet fuqia bindëse e humorit (dhe më gjerësisht propaganda), humori e maksimizon sasinë, në mos edhe cilësinë e shtrirjes së diplomacisë publike.
(Shënim: Dmitry Chernobrov, është lektor mbi median dhe politikën ndërkombëtare në Universitetin e Shefilld, Britani, dhe bashkë-drejtues i Rrjetit të Shoqërisë Dixhitale)/ bota.al
