Gjeopolitika dhe rendi kapitalist shpesh ka krijuar tensione mes vendeve dhe rrjedhimisht kanë treguar forma të cilat kanë “nxehur” situatën politike dhe retotikën mes vendeve që kontrollojnë tregjet kombëtare.
Lind pyetja cfarë kanë të përbashkët Donald Trump, Rexhep Erdogan, Vladimit Putin dhe nacionalistët e rinj?
E përbashkëta e tyre ka të bëjë më mënyrën se si fajësojnë forcat e huaja armiqësore për humbjen e terrenit dhe rënin kombëtare, reale apo të përceptuar. Fjalët e tyre shoqërohen me premtime se “do të marrin nën kontroll gjithçka, që vendi që ata përfaqësojnë te bëhët më i madh se sa është në këto momente.
Kemi rastin e Presidentit Donald Trump ne lidhje me fushatën e ti që kërkojë ta bëjë Amerikën përsëri të madhe, pra një lloj nacionalizmi që komentohet si një trend i frikshëm.
Ashtu si rënia e Bashkimit Sovjetik, vala e fundit e nacionalizmit dhe populizmit la shumë ekspertë në befasi. Shumë shpjegime janë përqendruar në rritjen sekulare të pabarazisë, elasticitetin e autoritarizmit, këmbënguljen e racizmit dhe ksenofobisë, prishjen e sferës publike në epokën dixhitale dhe rënien afatgjatë të besimit në qeveritë dhe elitat.
Këto trende janë faktorë të rëndësishëm. Por pse kanë dinamika të ngjashme mbërthyer kaq shumë sisteme të ndryshme ekonomike dhe politike në të njëjtën kohë? Në mënyrë tipike, përgjigja është “globalizimi”. Por ky fenomen kompleks kërkon unpacking. Sigurisht që përfitimet nga rendi liberal i pasluftës, edhe pse të konsiderueshme, nuk janë ndarë në mënyrë të barabartë. Pasojat për punëtorët në demokracitë e industrializuara, të ekspozuara ndaj të ashtuquajturit “efekt të Kinës”, mund të kenë qenë veçanërisht dislokuese.
Por pse ndodh tani reagimi anti-global?
Aftësia jonë e ngushtimit për të menaxhuar globalizimin është e rëndësishme. Rendi i pasluftës përfitoi nga një rreth shumë i virtytshëm në të cilin globalizimi në rritje kërkonte më shumë bashkëpunim global, gjë që mundësonte ndërvarësi të mëtejshme. Numri i institucioneve ndërkombëtare dhe degët e tyre u rritën nga disa qindra në 1950 në më shumë se 7,000 sot. Duke “përfshirë” ekonominë globale në një sistem të lidhur me rregullimin e brendshëm dhe qeverisjen globale, bota e industrializuar ishte në gjendje të mbante një mrekulli ekonomike, siç ka argumentuar John Ruggie.
Në disa mënyra, ky sistem ka punuar shumë mirë. Ndërsa më shumë, dhe më të ndryshme, vendet u bashkuan me ekonominë globale, konsensusi u bë më i vështirë. Ndërsa problemet globale u rritën më komplekse dhe depërtuan thellë në shoqëritë e brendshme, ndërvarësia kërkoi rregullime më të mprehta. Si përgjigje, institucionet u stinuan dhe u fragmentuan dhe qeverisja globale u bë e mbyllur.
Pasojat kanë qenë të rënda. Paaftësia jonë për të përmbajtur krizën financiare 2008-2009 kushton trilionë në pasuri familjare dhe miliona vende pune në mbarë botën. Ne ende nuk kemi vënë masa mbrojtëse adekuate për të parandaluar një krizë tjetër. Dështimi ynë për të ndaluar, për më tepër të ndalemi, luftërat në Lindjen e Mesme kanë shkaktuar qindra mijëra vdekje. Sistemi i dobët ndërkombëtar i refugjatëve ka dështuar të lehtësojë vuajtjet e miliona të zhvendosurve nga konflikti. Ndërkohë që ka pasur disa përparime në përpjekjet për të zbutur ndryshimet klimatike globale, një vit i thatësirës së dhunshme, përmbytjeve, stuhive dhe zjarreve në mbarë botën nxjerr në pah se sa larg duhet të shkojmë.
Më keq, dështimi ynë për të menaxhuar problemet globale ka nxitur një reagim anti-global. Kjo e dobëson sistemin edhe më shumë, duke sulmuar bazat e brendshme të rendit global. Kjo është një bllokim vetë-përforcues.
Gridlock minon aftësinë tonë për të menaxhuar globalizimin dhe për t’u marrë me çështjet globale. Si rezultat i kësaj, segmente të rëndësishme të popullsisë botërore. Të ekspozuar ndaj vijave të vështira të lidhjeve globale, popullsitë reagojnë natyrshëm dhe kërkojnë të rivendosin kontrollin kombëtar. Këto kushte politike u japin udhëheqësve nacionalistë dhe populistë sukses. Qeveritë e mençura mund të përdorin këtë mundësi për të rregulluar më mirë globalizimin, siç kanë argumentuar Dani Rodrik dhe të tjerët. Por në vend të kalibrimit të zgjidhjeve të nuancuara dhe produktive, udhëheqësit e tillë priren të kundërshtojnë bashkëpunimin global dhe hapjen krejtësisht. Kjo shpesh përkeqëson shumë problemet që i solli në pushtet.
Ndërsa nacionalistët e rinj janë, pjesërisht, simptoma të problemit, ata gjithashtu e përbëjnë atë. Sa gjasa do të kishte Brexit pa krizën e refugjatëve në Evropë? Si do të ndryshonin perspektivat zgjedhore të
Presidentit Donald Trump nëse punëtorët në rripin e ndryshkut nuk kishin humbur punët e tyre dhe hipotekat e tyre?
Shtrirja globale e nacionalizmit të ri tregon se ne nuk mund ta kuptojmë këtë prirje duke shikuar vetëm në vende të veçanta. Në mënyrë të ngjashme, lidhja ndërmjet qeverisjes globale të skajshme dhe nacionalizmit të ri tregon se ne nuk mund të zhvillojmë zgjidhjet në izolim. Në një botë të ndërvarur, menaxhimi më i mirë i globalizimit në çdo shkallë është i nevojshëm për të “marrë mbrapa kontrollin”. TIRANA TODAY
