Prej vitesh disa mijëra qytetarë shqiptarë përfitonin nga mundësia e lëvizjes në hapësirën Shengen për t’u punësuar për disa muaj në Greqi, pa pasur nevojë të përballeshin me burokracitë e migrimit në shtetin helen. Hyrja në Greqi si vizitorë dhe qëndrimi i tyre i lejuar për një periudhë tremujore rrallë pengohej nga autoritetet kufitare greke që më së shumti kontrollonin formalisht garancitë dhe vlerat monetare për të provuar qëndrimin si vizitor.
Megjithatë edhe në këtë periudhë të artë për punonjësit sezonalë disa mijëra prej tyre u ndaluan dhe u dëbuan nga policia pasi u kapën në shkelje të rregullave të hapësirës Shengen apo në punë në të zezë. Sipas të dhënave të policisë greke rreth 11 mijë shqiptarë u dëbuan në vitin 2018, pasi ishin ilegalisht në Greqi. Në 2019 numri ra në 10 mijë të dëbuar.
Gjatë vitit 2020, viti i parë i pandemisë së COVID-19 që detyroi mbylljen të kufijve dhe kufizim të lëvizjes edhe brenda vendit, pati një rënie drastike të këtyre numrave. Gjatë vitit 2020 vëtëm 2909 shtetas shqiptarë u dëbuan nga Greqia duke u riatdhesuar si emigrantë të paligjshëm.
Emigrantët pa dokumente nuk qenë të vetmit që ranë në numra. Pandemia kufizoi edhe lëvizjen e ligjshme dhe prej disa muajsh qarkullimi mes Shqipërisë dhe Greqisë është i kufizuar në numra fiks.
Prej mesit të qershorit 2150 veta lejohet të udhëtojnë në ditë nga Shqipëria në Greqi – 1500 në Kakavijë, 400 në Kashticë dhe 250 në Qafë Botë. Kjo pavarësisht rënies së numrit të infektimeve në vend nga COVID-19, e cila për momentin po regjistron një mesatare javore prej 7 të infektuarish të rinj.
Pandemia “zbehu” punësimin sezonal
Qamil Yzeiri, nga Fieri, i cili prej mbi një dekade udhëton të punojë disa muaj për çdo vit në bujqësi në vendin fqinj thotë se pandemia e kishte vështirësuar shumë udhëtimin dhe ka zvogëluar ditët e punës.
“Ca vite, që kur u liberalizuan vizat ramë rehat se hynim pa shumë dokumente, por kjo pandemia na i bëri gjërat më vështirë,” tha Qamili.
Ai tregon se dokumentet dhe aplikimi bëhet prej punëdhënësit në Greqi, por këtë vit ishte me vonesë dhe dy javë ishin vonuar vetëm dokumentet. Nga gati tre muaj që është zakonisht puna sezonale, këtë vit Yzeiri nuk pret të punojë më shumë se 60 ditë dhe është i pasigurt nëse të ardhurat do i mjaftojnë.
Në shtëpi ku ka lënë gruan dhe fëmijët ai thotë se nuk arrin të sigurojë të ardhura.
“Kemi vetëm dy lopë dhe disa pula dhe në rrypin e vogël të tokës kultivojmë perime vetëm për nevojat tona,” tha Qamili.
Bllokimi nga Greqia i Pikave kufitare me Shqipërinë dhe shtimi i procedurave për punësimin sezonal nga autoritetet greke penguan disa mijëra shqiptarë që udhëtonin në Greqi çdo vit për punët e pranverës në bijqësi. Lëshimi “me pikatore” i kuotave ditore të hyrjes në anën greke, si fillim vetëm në Kakavijë dhe më pas në Kapshticë dhe Qafë Botë, ishte këtë vit i pafavorshëm për punëtorët sezonalë shqiptarë, ndërkohë që vështirësive iu shtuan edhe vonesat e punëdhënësve grekë për kontratat, si dhe testet për COVID-19 në kufi.
Për shumë prej tyre të ardhurat e dy-tre muajve punë në Greqi janë të domosdoshme për të mbajtur familjen. Yzeiri thotë se me paratë që fiton mbështet studimet e të bijës për sociologji në Universitetin e Tiranës dhe shkollimin e dy fëmijëve të tjerë që janë më të vegjël.
“Po mbeti për mua dhe për gruan,” shtoi ai duke qeshur, i lumtur që oficeri shqiptar i kufirit në Kakavijë i ka vulosur më në fund pasaportën.
Komandanti i pikës kufitare të Kakavijës, Vilson Dine shprehet se punëtorët sezonalë nuk kanë hasur probleme edhe pse radhët kanë qenë të gjata.
“Këtë vit në anë tonë puna ka vijuar pa problem,” tha Dine. “Tani që u hap edhe Kapshtica në juglindje, ka më pak lëvizje,” shtoi ai.
Në krahun tjetër të kufirit burokracitë janë më të shumta. Një menaxher kompanie udhëtimi, që nuk pranoi të jepte emrin, tha se duheshin plotësuar një mori dokumentesh, që përfshinin një kod të lejes së punës nga punëdhënësi grek dhe që sigurohet tek shërbimi i Emigracionit të Administratës Vendore.
“Më pas Agjensia e Transportit siguron kohën e udhëtimit dhe përmbushjen e detyrimeve për testin për COVID-19 që duhet të jetë kryer 72 orët e fundit në Shqipëri dhe që duhet të rezultojë negativ, si dhe formularin e hyrjes në Greqi që është i detyrueshëm,” shpjegoi menaxheri i agjencisë së transportit.
Krahas këtyre në krahun tjetër pala greke kryen përmes shërbimit epidemiologjik të instaluar prej kohësh në kufi edhe teste PCR (tampon) ose teste të shpejta.
Hall në të dy krahët
Qeveria greke premtoi që fillimin e këtij viti të rregullojë mbi baza më të mira ligjore punësimin sezonal të shtetasve të huaj nga Ballkani, ku pjesën dërrmuese e përbëjnë puntorët nga Shqipëria. Sipas një vendimi të njoftuar në fletoren zyrtare, qeveria greke miratoi dhënien e lejes së qëndrimit për 65 mijë punëtorë sezonalë në bujqësi dhe rreth 10 mijë në blegtori.
Sipas parashikimit të autoriteteve greke për vitin 2021, ishin rreth 18 mijë vende të reja pune në bujqësi dhe 10 mijë të tjera në blegtori. Qeveria greke parashikoi krijimin e një regjistri të punonjësve sezonalë me qëndrim të ligjshëm e të përkohshëm ne Greqi.
Por situata prej pandemisë dhe masat për parandalimin e saj i mbajtën të bllokuar kufijtë, ndërsa për periudha të gjatë pati bllokim total të lëvizjes së brendshme edhe në Greqi.
Marrëveshja mes qeverisë greke dhe asaj shqiptare, nënshkruar një vit më parë solli pak efekte në lehtësimin e lëvizjes së punëtorëve sezonalë shqiptarë. Numri i punonjësve sezonalë shqiptarë është dukshëm më i ulët këtë vit dhe fermerët në vendin fqinj – punëdhënësit kryesorë të punëtorëve sezonalë, nuk janë të kënaqur.
Në një letër drejtuar Ministrisë së Emigracionit në Greqi në 21 maj, Christos Giannakakis, president i organizatës së Kultivuesve të Frutave, i quajti rregullat “teka burokratike” që nuk mund të zbatoheshin. Giannakakis thotë se rregullat, që përcaktonin se për 25 hektarë pjeshkë mund të punësojë vetëm një punëtor nga jashtë, ishin të padrejta dhe po aplikoheshin vetëm për fermerët dhe jo për turizmin e sektorë të tjerë të ekonomisë.
Në mes të qershorit dhe pas vendimit të Bashkimit Europian për hapjen e kufijëve, rregullat e lëvizjes edhe u lehtësuan edhe për shqiptarët, duke lejuar kalimin edhe pa pasur leje pune. Megjithatë, lehtësimi i lëvizjes nuk i ka shmangur masat që synojnë parandalimin e përhapjes së COVID-19 në Greqi./BIRN
