I arratisuri më i kërkuar në Kroaci, Ivica Todoriç, nuk do të ketë më luksin të jetojë në kështjellën e tij, e cila është me pamje nga kryeqyteti i Kroacisë. Ai nuk do të udhëtojë më me helikopterin e tij në vilat luksoze bregdetare apo të marrë jahtin e tij luksoz për të bërë udhëtime në brigjet e Adriatikut, shkruan Dusan Stojanoviç, për gazetën prestigjioze Associated Press.
Ivica Todoriç rezulton të jetë personi më i kërkuar në Kroaci, ndërsa nga opinioni i gjerë publik njihet me nofkën “Bosi”. Ai është dorëzuar në policinë e Londrës pas akuzave në lidhje me keqmenaxhimin e rrjeti të tregtisë të ushqimeve me pakicë duke përfituar miliona. Një veprim i tillë shkaktoi falimentimin e rrjeteve në fjalë. Ky problem mori përmasa të një çështje kombëtare në disa prej vendeve të Evropës Juglindore duke shkaktuar një klimë frike dhe mosbesuese në nivelin e afaristëve dhe më gjerë.
Kompania e të shumëkërkuarit në Todoreviç e njohur me emrin “Agrokor” ka pësuar një kolaps të madh financiar në vlerën e 7 miliardë dollarësh, një shumë e tillë nëse do të paguhej mund të çonte në falimentimin e shtetit të Kroacisë. Nëse kompania do të mbyllej do të linte të papunë rreth kërcënonte 60,000 punonjës dhe mijëra vende të reja të punës përmes një zinxhiri furnizimi, që përfshin fermerët në të gjithë rajonin. Kjo situatë ka shqetësuar jo pak kreditorët kryesor, ndërsa bankat ruse po përpiqen që të nxjerrin një vlerë sado të vogël nga kjo gjendje ku është përfshirë ky rrjet i tregtisë më pakicë.
“Kroacia përballet me një cunami ekonomik dhe financiar që është përtej imagjinatës”, tha kryeministri Andrej Plenkoviç gjatë një debati të fundit parlamentar mbi trajtimin e krizës si dhe thirrjeve për dorëheqjen e tij, shkruan Monitor.al.
Kompania e Todoriçit, përbën rreth 15 për qind të PPB-së së Kroacisë. Ai ka studiuar mënyrën se si funksiononte kapitalizmi, privatizimet duke i shmangur rregulloreve të parashikuara sipas kuadrit ligjor. Gjithashtu ka vëzhguar mundësinë e lidhjes së politikës dhe biznesit në vendet e Ballkanit. Aktualisht Todoriçit është në moshën 66-vjeçare dhe veprimet e tij në fushën e korrupsionit duke rrezikuar shumë ekonominë kroate dhe të bashkëpunëtorëve të tjerë.
Si e filloi aktivitetin e bizneseve Ivica Todoriç:
Së bashku me babanë e tij Ante, Todoriç ndërtoi një serë në 1976 duke shitur lule në të gjithë ish-Jugosllavinë, kur regjimi komunist i vendit nisi të fuste reformat e tregut. Biznesi shkoi mirë, duke bërë që familja të krijonte Agrokor si një shoqëri aksionare më 1989.
Ashtu si shumë biznesmenë kroatë me lidhje të mira politike, Todoriç shfrytëzoi përparësitë e viteve të luftës në vitet 1990 për të marrë pjesë në procesin e privatizimit të ndërmarrjeve shtetërore, të cilat u shitën lirë përmes marrëveshjeve të dyshimta dhe të parregullta.
Me lidhje të mira me elitën qeverisëse, Todoriç në vitin 1993 bleu disa kompani, duke përfshirë supermarketet më të mëdhenj në kryeqytet.
“Privatizimi që u ndërmor në vitet ’90 shkaktoi kaq shumë probleme në Kroaci”, tha Orsat Miljenic, kreu i një komisioni parlamentar të caktuar për t’u marrë me aspektet politike të krizës. “Shumë fabrika të mira u zhdukën. Ndërsa shumë njerëz që nuk kishin para, tani janë shumë të pasur “.
Agrokor “u bë një fuqi më e madhe se vetë shteti”, tha Miljeniç.
Duke drejtuar kompaninë me dy djemtë dhe vajzën e tij, Todoric vazhdoi të zgjerohej në mënyrë agresive, duke blerë gjithçka, nga toka bujqësore deri te firmat e shisheve të ujit, fermat e përpunimit të mishit deri te kompanitë e akulloreve dhe qendrat e gazetave.
Agrokor gjithashtu u zgjerua jashtë Kroacisë, me pasuri në Serbinë fqinje, Bosnjën dhe republikat e tjera ish-Jugosllave.
Rënia
Analistët thonë se zelli i Todoric për zgjerim shkaktoi rënien financiare të Agrokor. Në 2014, Todoric bleu 53 për qind të shitësit me pakicë slloven Mercator për 550 milionë euro, duke përdorur kredi nga banka shtetërore ruse Sberbank që kishte një normë të lartë interesi.
Analistët thonë se blerja e Mercator ishte goditja e vdekjes për financat e Agrokorit pasi borxhi ishte i paqëndrueshëm.
Hyrja e Kroacisë në Bashkimin Evropian në vitin 2013 gjithashtu dëmtonte kompaninë, pasi supermarketet e saj papritmas u përballën me konkurrencë të fortë nga zinxhirët e mëdhenj gjermanë dhe të huaj të tregtisë me pakicë që u lejuan të hapeshin në vend.
Rënia financiare e Agrokor-it është një “kombinim i zgjerimit të shpejtë, mbiinvestimit, përfitimit të ulët dhe huamarrjes me kosto të lartë, gjë që rezultoi në mungesë të mjaftueshme të rrjedhës së parasë për të shërbyer detyrimet e saj të kreditit”, tha konsulenti financiar Andrej Grubisic.
Lidhjet ruse dhe politike
Paratë ruse luajtën një rol të madh në financimin e Agrokor, duke nxitur frikën në Kroaci se Kremlini po përpiqet strategjikisht të rrisë ndikimin e saj politik në anëtarin më të ri të BE.
Sberbank është kreditorja më e madhe e Agrokorit me 1.1 miliardë euro. Një tjetër bankë ruse pranë Kremlinit, VTB, kontribuoi me kredi qarkulluese me vlerë rreth 300 milionë euro. Kreditorët e tjerë kryesorë përfshijnë Erste Group të Austrisë dhe Raiffeisenbank dhe UniCredit dhe Intesa Sanpaolo të Italisë.
“Sa herë që ka para të mëdha, ka politikë pas saj,” tha Miljeniç, i cili ishte dikur ministër i drejtësisë i Kroacisë dhe tani është në opozitë. “Nëse bankat janë në pronësi të një shteti, logjikisht, duhet të ketë edhe më shumë politikë”.
Kujdestari i qeverisë i Agrokor ka pranuar pretendime për kreditorët me vlerë rreth 6.3 miliardë dollarë, por kredia e Sberbank nuk është përfshirë, zyrtarisht për shkak se banka ka nisur kërkesa ligjore kundër kompanive Agrokor në vende të tjera, përfshirë Britaninë.
Kjo ka shkaktuar reagim të ashpër nga Sberbank, i cili tha në një deklaratë se ishte “habitur ” me qëndrimin e qeverisë kroate.
“Gjithkush, duke përfshirë Sberbank, mund të përdorë çdo masë ligjore të lejuar, në Kroaci apo në vende të tjera, për të mbrojtur interesat e saj dhe nuk duhet të diskriminohet për shkak të kësaj”, tha deklarata, duke shtuar se banka do të apelojë vendimin.
Teodoriç mbetet i pamposhtur
Todoriç zyrtarisht zotëron ende Agrokor, por qeveria kroate ka marrë përsipër menaxhimin e saj deri në verën e ardhshme për të shpëtuar atë që mundet nga kompania.
Todoriç iku në Londër mes akuzave për shpërdorim, të cilat autoritetet kroate i përdorën për të filluar marrjen e pronës së tij private për të ndihmuar në pagimin e borxheve të Agrokor.
Pasi u përfshi në listën e të kërkuarve të policisë evropiane, Todoriç shkroi në blogun e tij se ndërgjegjja e tij ishte e qartë.
“Si një njeri, të drejtat njerëzore të të cilit janë shkelur thellë, kam të drejtën të kundërshtoj persekutimin politik”, shkroi Todoriç.
Todoriç pretendon se qeveria ka marrë në mënyrë të paligjshme kompaninë e tij dhe ka treguar se do të luftojë ekstradimin e tij nga Britania me arsyetimin se ai është viktimë e ndjekjes politike. Ai ka bërë të ditur se do të paraqesë një padi kundër të ashtuquajturit “Lex-Agrokor” – një ligj i miratuar nga parlamenti që lejoi marrjen në dorëzim të kompanisë.
