Kur mjeku Kristofer Kerr nisi studimin e tij në ”Hospice & Palliative Care Buffalo” në vitin 1999, duke dëgjuar ëndrrat dhe vizionet e fuqishme që shihnin pacientët në prag të vdekjes të tyre, u trondit jo pak. Por nuk kaloi shumë kohë, dhe Kerr e kuptoi këto përvoja të brendshme mund të ishin shumë terapeutike,- jo vetëm për pacientët, por edhe për familjet e tyre.
Për t’i kuptuar më mirë këto përvoja të fundit të jetës (ELEs), Kerr ka intervistuar më shumë se 1.400 pacientë afër fundit të jetës së tyre. Historitë që ai mblodhi pranë shtretërve të tyre, janë prezantuar në librin e tij të vitit 2020 “Vdekja ekziston, por vetëm si një ëndërr”.
Si i përkufizoni përvojat e momenteve të fundit të jetës?
Përvoja subjektive në prag të fundit të jetës ekzistojnë vërtet. Ato janë përvoja të brendshme. E vetmja pikë referimi na nxit t’i quajmë ëndrra. Por, vetë pacientët e mohojnë këtë:”Jo, jo, unë nuk shoh ëndrra normale!”. Pra, ato përshkruhen më shumë sesa ëndrra.
Në studimet tona ne përdorim termin vizione, pasi njerëzit thonë se janë zgjuar ku i përjetojnë ato. Unë mendoj se ajo që po ndodh është se ata ndoshta po ëndërrojnë duke qenë të shumë të kthjellët. Procesi i vdekjes ka dy të përbashkëta:ju hani më pak, dhe ndryshon mënyra juaj e gjumit. Pra, jeni edhe brenda dhe jashtë gjendjeve të gjumit.
A janë pacientët të kthjellët kur i përjetojnë këto përvoja?
Duhet të bëjmë një dallim shumë të rëndësishëm:ne nuk po flasim për momentet dhe orët para vdekjes, kur kemi një njeri me një tru të de-oksigjenuar. Por po flasim për analizimin e gjendjes së tyre disa ditë, javë dhe madje edhe muajve para vdekjes.
Disa nga këta njerëz janë duke ngarë makinën, duke paguar taksat, dhe duke jetuar vetëm. Ata nuk kanë funksione neurologjike të komprometuara. Pra janë multifunksionalë. E rëndësishme ishte që vëzhgimin ta kryenim çdo ditë. Sepse e dinim që ka një ndryshim të dukshëm kur njerëzit janë afër vdekjes.
Dhe thelbi është se gati 90 për qind e njerëzve, brenda disa ditëve dhe javëve para vdekjes, përjetojnë të paktën një nga këto ngjarje që përcaktohen si jashtëzakonisht reale dhe shumë kuptimplota. Ato shtohen në frekuencë kur njerëzit i afrohen akoma më shumë vdekjes. Interesante në këtë rast, është fakti se ndryshon tema dhe përmbajtja e këtyre vizioneve. Sa më afër vdekjes, aq më shumë ka të ngjarë të shihni njerëz që kanë vdekur, dhe që i keni dashur shumë.
Na tregoni pak më shumë rreth këtyre ëndrrave dhe vizioneve…
Shohim një proces gradual ku njerëzit gati e pranojnë se kanë jetuar sa duhet, dhe kjo zvogëlon frikën nga vdekja. Historitë janë të jashtëzakonshme. Edhe ato negative janë ndoshta më transformuese apo kuptimplota.
Për shembull dikush që vuante nga Sindroma e Stresit Post-Traumatik (PTSD), u ngushëllua në ëndrrat e tij duke parë ushtarët, ndaj të cilëve ai ndihej në faj pse ai kishte mbijetuar, dhe ata jo. Dhe pastaj ai mundi të flinte, dhe gjeti paqen.
Çfarë ndryshimesh vutë re nga pacienti në pacient?
Njerëzit kishin prirjen të vdisnin ashtu siç kishin jetuar. Nëse do të kishit elementë torturues, pikëllues dhe tragjikë në jetën tuaj, këto procese nuk i mohonin ato. Dhe ato nuk e mohojnë vdekjen; ato gati e kapërcejnë atë. Do t’ju jap një shembull:Një nënë kishte një djalë me probleme me varësinë nga droga dhe përfundoi në burg. Vetë ajo e vuri në dyshim identitetin e saj si nënë. Por në përvojën e saj në fund të jetës, prindërit e saj erdhën tek ajo, dhe i thanë se ishte një nënë e mirë.
Ju keni botuar një studim mbi ELES dhe rritjen shpirtërore post-traumatike. Si është trauma për njerëzit që po vdesin?
Ajo bazohet në presupozimin se vdekja është një ngjarje e pafavorshme. Dhe nëse po e pranoni se do të vdisni, sigurisht që ka keqardhje në formën e humbjes dhe pikëllimit. Nuk mendoj se është e gabuar analogjia dhe të folurit mbi të si një ngjarje traumatike.
Njerëzit që kishin përvoja të tilla, shfaqën përfitime të rëndësishme në rritjen e tyre të përgjithshme shpirtërore, veçanërisht në reflektimin dhe përshtatjen me atë që do të ndodhë. Dhe kjo e përmbys idenë tonë mbi vdekjen, që është ajo e një humbjeje.
A e ndryshon hulumtimi juaj mënyrën se si njerëzit mund të kujdesen më mirë, dhe të lidhen me njerëzit e dashurit që po vdesin?
Vdekja është në vetvete izoluese. Dhe ne e kemi dehumanizuar atë në shumë mënyra. Por ky studim shërben si një mekanizëm, me të cilin ne mund të humanizojmë atë që është një përvojë njerëzore. Shpresoj që ky studim t’i bëjë njerëzit të shkojnë përtej kuptimit të vdekjes, thjesht si një dështim i organeve deri në mbylljen e një jete. Ne jemi shumë më tepër, sesa pjesët që fizike që dështojnë së funksionuari.
Burimi i lajmit: https://www.discovermagazine.com/mind/what-a-hospice-physician-who-interviewed-1-400-patients-can-tell-us-about
Përshtatur nga TIRANA TODAY