Nga: Matteo Carnieletto “Il Giornale”
Janë të shumtë epitetet për Goli Otok:Ka nga ata që e quajnë “ishulli sekret”, të tjerë “ishulli tullac”. Megjithatë për të gjithë, mbetet ishulli i tmerreve. Në fakt, gjatë viteve 1949-1956, Josip Broz Tito, Marshalli i Jugosllavisë, burgosi aty mbi 30 mijë disidentë (midis tyre edhe 300 italianë të tërhequr nga sirenat e socializmit).
Katër mijë vdiqën pas vuajtjeve të tmerrshme. Cili ishte faji i tyre? I qëndruan besnikë Bashkimit Sovjetik pas përçarjes së madhe midis Beogradit dhe Moskës. Siç shkruan Orieta Moskarda Oblak në librin e saj Kujtesa e Goli Otok, ishullit tullac:“Kundër Kominformistëve, autoritetet jugosllave nisën një spastrim të dhunshëm, qëi la komunistët italianë të rreshtuar përkrah Stalinit, vetëm me opsionin e emigrimit përmes kërkesës për shtetësi italiane të parashikuar nga klauzolat e Traktatit të Paqes, si një shans për t’i shpëtuar gjykimeve, dënimeve, punës së dobishme shoqërore dhe dëbimit në kampin e burgut në ishullin Goli Otok.”
Të shtatë vitet e terrorit ishin qëtë gjitha të vetë-menaxhuara, kujton i mbijetuari Elixhio Zanini:“Më vonë u mësua se midis kampeve të organizuara nga regjime të ndryshme totalitare, tonat ishin larg nga të qenit më të efektshmit, pasi ishin të njëjtët të burgosur që kontrollin, rrihnin apo spiunonin njëri-tjetrin”.
Historitë e të mbijetuarve janë dramatike. Kushdo që guxonte të shprehte edhe një minimum autonomie në lidhje me komunizmin jugosllav arrestohej, dhe pasi ngarkohej në Punat, motobarka që kishte për detyrë të transportonte disidentët në ishullin e tmerreve, rrihej.
Serxho Borme, një nga të mbijetuarit rrëfen:“Kur mbërritëm në Goli Otok nuk e njihnim më njeri-tjetrin. Fytyrat dhe gjymtyrët na ishin enjtur nga goditjet.
Por ai ishte vetëm fillimi i makthit. Sapo zbritëm në ishull përfunduam në një tunel të krijuar nga gardianët të quajtur ‘kroz stroj’, ata na nga godisnin me grushte dhe shkelma, dhe më pas përfunduam në punë rraskapitëse dhe ndëshkime të tmerrshme.”
Silverio Koseto, një tjetër i mbijetuar tregon:“Sapo mbërrita në ishull, edhe pse isha i sëmurë me ethe, u urdhërova të nisja menjëherë transportimin e gurëve me karrocë dore. E gjithë puna duhej të kryhej me nxitim. Ata si unë që nuk ishin mësuar me punë të rënda, po ia kalonin vërtet keq.
Për çdo shkelje më të vogël, ishin gati dënimet më të rënda. Gjithçka ishte krijuar për të të shkatërruar, jo vetëm fizikisht, por mbi të gjitha moralisht, madje edhe ata me personalitetin më të fortë. Për këtë qëllim ishin studiuar të gjitha llojet e masave të përshtatshme, midis të cilave ishte edhe tortura përmes etjes”.
Synimi i atij kampi riedukimi, ishte që t’i sillte disidentët në “rrugën e duhur”. Dhe për këtë arsye, të burgosurve iu bë një shpëlarje e trurit, deri në detyrimin për të rrëfyer faje që nuk i kishin bërë. Në fakt, për të qenë sa më të besueshëm, vetë të burgosurit shpesh shkonin shumë larg imagjinatën e tyre, përtej të gjithë kufijve.
Përndryshe, ekzistonte rreziku i ndëshkimeve edhe më të tmerrshme. NëGoli Otok nuk mund t’i besohej askujt. Dhe ajo ishte pika e fortë e kampit:njerëzit e burgosur në ishull, ishinnë të njëjtën kohë viktima dhe autorë. Borme i përmendur më larg tregon:
“Gjithçka drejtohej nga të besuarit e UDB-së. Kreu i kaparonit shkonte të raportonte çdo ditë në Isljednik, nga ku merrte urdhrin se çfarë duhej të bënte dhe kush duhej të bojkotohej. Nga ana tjetër, të gjithë të tjerët duhej të shkonin tek ky i besuar për të rrëfyer dhe raportuar dikë tjetër.
Përndryshe, herët a vonë, do të bojkotoheshin vetë nga të tjerët dhe do të konsideroheshin bandë. Në një moment nuk mund t’i besoja më askujt. Nëse dikush të thoshte diçka, ti duhej të raportoje menjëherë, përndryshe ata do të shkonin do të raportonin të parët, duke vepruar si agjentë provokatorë”.
Në Goli Otok ishte e vështirë edhe vetëvrasja. Një ditë, një i burgosur i dëshpëruar u përpoq të hidhej nga çatia e një kasolleje, me shpresën se do t’ia dilte mbanë, por ai nuk vdiq. Ishte fundi i tij:në fakt ai u la të pushojë, dhe pasi më në fund u shërua, u rrah deri në gjakosje.
Ai duhet ta ketë kuptuar se kishte bërë një gabim. Ai duhej të paguante. “Në atë kohë pati shumë njerëz që u përpoqën të vetëvriteshin, por mbikëqyrja ishte aq e fortë sa edhe po të doje, nuk mund ta bëje”- thotë ai.
Por nuk ishte vetëm Goli Otok. Për shembull, në San Gregorio, disa dëshmitarë thonë se kishte edhe një krematorium. “Në fakt, njerëzit thoshin se sipas mënyrës se si frynte era, mund të nuhasje erën e mishit të njeriut. Furra ishte e pajisur me dy vatra të mëdha”- kujton Silvano Kurto.
Sot nga Goli Otok ka mbetur pak ose aspak nga e shkuara. Ata që i kishin mbijetuar tmerreve të Titos tani kanë vdekur,dhe kujtesa rrezikon të humbasë. Nga ajo fushë e tmerreve mbeten vetëm disa kasolle të braktisura dhe një grumbull gurësh të pjekur nga dielli përgjatë verës dhe të rrahura nga bora përgjatë dimrave. Megjithatë ato tmerre nuk mund të harrohen.
Përshtatur nga TIRANA TODAY
