Nga Srdjan Cvijic, “Eurobserver”/Komisioni Evropian është vlerësuar rrallë për veprime të guximshme kohët e fundit. Por Strategjia e BE-së për Ballkanin Perëndimor e publikuar të martën, meriton duartrokitje.
Për një kohë të gjatë i shpërfillur nga Perëndimi, rajoni i Ballkanit Perëndimor është një pre e lehtë për fuqitë e tjera gjeopolitike, që e shohin destabilitetin si mundësinë e tyre të artë.
Angazhimi politik i lëkundur i BE-së, për anëtarësimin e ardhshëm të 6 vendeve të Ballkanit, ka bërë që shumë njerëz në rajon të humbasin shpresën. Strategjia e BE-së, synon të ndryshojë këtë prirje, dhe të shtyjë rajonin drejt anëtarësimit në union dhe një transformimi të thellë.
Komisioni ka propozuar masa të guximshme; veçanërisht e rëndësishme është çelja progresive e fondeve të BE-së, përfshirja e 6 qeverive të Ballkanit në proceset e hartimit të politikave të BE-së edhe përpara anëtarësimit, heqja e barrierave të dukshme dhe të padukshme për tregtinë dhe udhëtimet.
Përmendja e vitit 2025, dhe datat e tjera të synuara për progresin në negociata, janë veçanërisht të vlefshme si një stimul i fuqishëm, që politikanët e rajonit të punojnë për të përmbushur kriteret për anëtarësim.
Këto stimuj për reforma, duhet të përputhen tashmë me standarde të qarta për qeveritë e rajonit për të punuar. Komisioni Evropian, duhet ta shoqërojë dokumentin strategjik, me një rishikim të instrumenteve të tij për të monitoruar progresin në rajon.
Përndryshe, vendet anëtare më skeptike, do të kenë të drejtë të frikësohen se përmendja e datave konkrete, do të favorizonte shpejtësinë mbi cilësinë e reformave.
Një ndalesë në proces
Shumë qytetarë në rajon, e shohin gjithashtu anëtarësimin në BE jo si qëllim në vetvete, por si një mundësi për të përmirësuar qeverisjen, në mënyrë që ata të mund të jetojnë në shoqëri normale, të begata dhe të hapura.
Raportet e Komisionit mbi këto vende, nuk do të na çojnë vetvetiu atje. Kjo është veçanërisht e vërtetë për sundimin e ligjit, ku problemet e brendshme u theksuan muajin e kaluar nga vrasja e tmerrshme e politikanit të moderuar serb Oliver Ivanoviç, dhe vazhdimi i luftërave mes bandave mafioze në Serbi dhe Malin e Zi.
Strategjia e re, parashikon instrumente të reja për të monitoruar progresin, siç është raporti i prodhuar nga Reinhard Priebe mbi korrupsionin, dhe uzurpimin e të gjitha institucioneve shtetërore nga një parti e vetme në Maqedoni në vitin 2015. Sidoqoftë, sistemi i propozuar duhet të përcaktohet dhe zbatohet në mënyrë këmbëngulëse.
Mjetet e reja duhet të jenë publike, konkrete dhe lehtësisht të kuptueshme. Gjuha e raportit të Priebe, bëri që ai të mbërrijë tek zemrat dhe mendjet e popullsisë maqedonase.
Komisioni, duhet të jetë më i guximshëm në denoncimin e vonesave dhe reformatorëve të rremë në Ballkan. Korrupsioni dhe krimi i organizuar, përbëjnë kërcënimin më të madh për stabilitetin e rajonit. Strategjia, duhet të përqendrohet pikërisht mbi to.
Mbi 100 vrasje mafioze
Sipas të dhënave të Rrjetit të Raportimit të Krimit dhe Korrupsionit (KRIK), dhe Radios Evropa e Lirë, në Serbi dhe Malin e Zi kanë ndodhur 102 vrasje të organizuara nga krimi i organizuar, që nga viti 2012. Vetëm 5 prej tyre janë zbardhur, ndërsa autorët mbeten të panjohur në 75 raste.
Duke pasur parasysh se shkalla e përgjithshme e fshehjes së krimeve është rreth 80 raste të pazgjidhura nga 100 të tilla, rezulton se ose agjencitë e zbatimi i ligjit janë krejtësisht jokompetente, ose kanë bashkëpunim të fshehtë me krimin. Korrupsioni dhe krimi i organizuar, janë endemike në pjesën tjetër të rajonit.
Shqipëria
Shqipëria po vë në zbatim një reformë ambicioze në sistemin gjyqësor, por ky është vetëm fillimi. Edhe pa hapjen e negociatave për anëtarësim, Komisioni po i kërkon Maqedonisë dhe Shqipërisë të zbatojnë reformat të cilat Serbia dhe Mali i Zi nuk i kanë përfunduar ende.
Kjo është një shenjë e të mësuarit duke vepruar nga ana e Brukselit, por gjithashtu tregon se vendet që nuk kanë nisur ende negociatat, munden në teori të kapërcejnë ato që ndodhen aktualisht më përpara, për t’u bashkuar në union në datën e synuar, vitin 2025, nëse janë të suksesshëm në zbatimin e reformave.
Strategjia, premton një ndryshim të fokusit nga ana e vendeve që miratojnë kornizat ligjore të BE-së, për të respektuar vlerat e saj themelore. Nëse menaxhohen mirë, negociatat e pranimit në BE, janë gjithashtu shansi më i mirë i rajonit për një transformim të pakthyeshëm në një numër fushash të rëndësishme si pajtimi etnik, mosmarrëveshjet dypalëshe, romët dhe të drejtat e tjera të pakicave.
Por, komisioni do të duhet të përdorë mjetet e reja efektive, për t’i detyruar politikanët të ndërpresin lidhjet me oligarkët, dhe nxisin reforma kuptimplota. Presidenti i ardhshëm i Komisionit Evropian, i cili do të fillojë mandatin e tij më 2019, duhet të fillojë me krijimin e një Drejtorie të Përgjithshme të veçantë, që do të merret vetëm me vendet që kanë një perspektivë të besueshme të anëtarësimit.
Kjo drejtori, do të siguronte kapacitetin e brendshëm për të shkuar përtej monitorimit të miratimit të ligjeve, drejt një vlerësimi të besueshëm të ndikimit real të reformave.
Shtetet anëtare, shoqëria civile dhe gazetarët investigativë, duhet të përfshihen në procesin e monitorimit. Ndarja e procesit të zgjerimit nga politika e fqinjësisë, nuk do të përbënte asnjë lloj fyerje për vendet fqinje në Lindje dhe Jug.
Premtimet e pasinqerta për anëtarësim, nuk kanë pasur ndonjë efekt pozitiv. Përparimi i disa vendeve, duhet të shërbejë si inkurajim për pjesën tjetër. Pjesa më e mirë e strategjisë mbi Ballkanin Perëndimor, është se ajo zhvendoset përtej qasjes “stabilitokrate”, të dëshmuar vitet e fundit nga BE, kur favorizonte liderët rajonalë që shfaqin tendenca shqetësuese anti-liberale.
Kjo qasje inkurajoi një krizë të zgjatur politike në Maqedoni, duke rritur euroskepticizmin në Serbi, dhe emigracionin diku tjetër në rajon.
Tani BE, duhet t’i njohë qytetarët e rajonit si partnerët e saj të vërtetë, dhe të nxisë realizimin e reformave që u shërbejnë interesave të tyre afatgjata për qeverisje më të mirë.
Shënim: Srdjan Cvijic është një analist politik në Institutin e Politikave Evropiane të Shoqërisë së Hapur
PËRSHTATI TIRANA TODAY
