Në vitin 1900, Ismail Qemali i bënte thirrje shqiptarëve që të bashkoheshin të gjithë së Bashku. Në një shkrim të botuar në Bruksel, në revistën e Faik Konicës “Albania”, Isamil Qemali i motivonte shqiptarët duke u thënë se janë populli më i vjetër i gadishullit ilirik. Ai shkruan se shqiptarët nuk mund të shikojnë këmbë kryq përmirësimet dhe përparimet e kombeve të tjerë pa u përpjekur edhe ata që të ecë burrërisht dhe me nder në rrugën e arsimit dhe të qytetërimit.
Ismail Qemali i porosit shqiptarët se ata nuk duhet të dëgjojnë qeverinë turke në qoftë se ajo përpiqet me demek të bëjë ndryshime apo edhe në qoftë se ajo mundohet t’i pengojë e tu mbajë hovin.
Pjesë nga shkrimi
“Nuk dëshirojmë turbullira dhe ngatërresa, nuk duam të prishet paqja në mes të kombeve që janë në gadishullin e Ilirisë. Dëshirojmë vetëm dhe kërkojmë me gjithë zemër bashkimin e farës shqiptare, përparimin e saj si në punë të mendjes si në lumturi të jetës dhe në begati, që të jemi mjaft të fortë për t’u kundërshtuar gjithë që mendojnë të na shtypin neve dhe kombet e tjerë që kemi nevojë të rrojnë se jeta e tyre na mban jetën tonë.
Për të shkuar përpara në rrugën e qytetërimit e të përparimit, kemi nevojë për dituri dhe për dituri kemi nevojë për mësime. Pra kemi nevojë të ngrehim në gjithë Shqipërinë shkolla kombëtare për të përhapur dhe për t’u lexuar kudo gjuha shqipe. Kjo nevojë shkollash është më e para e reformave që kemi detyrë të kërkojmë. Kurrë një popull nuk mund të rritet më vehte pa shkolla dhe pa arsim. Shqiptari, populli më i vjetër i gadishullit ilirik nuk mund të shikoj këmbë kryq përmirësimet dhe përparimet e kombeve të tjerë pa u përpjekur edhe ai që të ecë burrërisht dhe me nder në rrugën e arsimit dhe të qytetërimit.
Duhet të jesh i verbër që të mos marrësh vesh nevojën e shkollave kombëtare, duhet të jesh tradhtar që të dëshirosh të ndalësh mësimin e gjuhës shqipe. Ata që duan të ecin duke jetuar në terrin e pa diturisë, pa gjuhë dhe pa komb më vehte, dëshirojnë t’i përgatisin Shqipërisë një vdekje të turpshme. Nuk kemi dyshim se Shqiptarët që nëpër aq rreziqe dhe mundime e kanë mbajtur trimërisht emrin e tyre për qindra e qindra vjet nuk do të humbin kohë, për të marrë në dorë armën e arsimit kombëtar, armë e fortë e cila vetëm mund t’ua shpëtojë jetën dhe ti ndihmojë që t’i bëjnë ballë kujtdo që dëshiron t’ju grabisë kombësinë e tyre. Nuk duhet të dëgjojmë qeverinë turke në qoftë se ajo përpiqet dhe në qoftë se ajo mundohet të na pengojë dhe të na mbajë hovin…
Ismail Qemali
Thirrje drejtuar shqiptarëve
Botuar në Bruksel, në Revistën e Faik Konicës “Albania”, Tetor 1900.”
