Një dhëmb i zbuluar në një shpellë të largët në Laos, po ndihmon për të skicuar një kapitull të panjohur në historinë njerëzore. Studiuesit besojnë se dhëmbi i përkiste një femre të re që ka jetuar të paktën 130.000 vjet më parë, dhe ka të ngjarë të ishte një Denisovan – një grup enigmatik i njerëzve të hershëm i identifikuar për herë të parë në 2010. Molari i poshtëm është prova e parë fosile që vendos Denisovanët në Azinë Juglindore, dhe mund të ndihmojë në zgjidhjen e një enigme që kishte shqetësuar prej kohësh ekspertët e evolucionit njerëzor.
Të vetmet fosile përfundimtare Denisovane janë gjetur në Azinë Veriore, në shpellën me emër Denisova në malet Altai të Siberisë në Rusi. Provat gjenetike, megjithatë, i kanë lidhur njerëzit arkaikë më së shumti me vende shumë më në jug, në atë që tani janë Filipinet, Papua Guinea e Re dhe Australi.
“Kjo tregon se Denisovanët ka të ngjarë të ishin të pranishëm edhe në Azinë Jugore. Dhe mbështet rezultatet e gjenetistëve që thonë se njerëzit modernë dhe denisovanët mund të jenë takuar në Azinë Juglindore”, tha autori i studimit Clément Zanolli, një studiues në paleoantropologji në CNRS. Qendra Kombëtare Franceze për Kërkime Shkencore dhe Universiteti i Bordo.
Arkeologët zbuluan dhëmbin në një vend të njohur si Shpella e Kobrës, 160 milje (260 kilometra) në veri të kryeqytetit të Laosit, Vientiane, ku filluan gërmimet në vitin 2018. Studimi, i cili u botua në revistën Nature Communications të martën, vlerësoi se molari ishte midis 131.000 dhe 164.000 vjet, bazuar në analizën e sedimentit të shpellës, datimin e tre kockave të kafshëve të gjetura në të njëjtën shtresë dhe moshën e shkëmbit mbi fosilin.
“Dhëmbët janë si kutia e zezë e një individi. Ata ruajnë shumë informacione për jetën dhe biologjinë e tyre. Ata janë përdorur gjithmonë nga paleoantropologët, ju e dini, për të përshkruar speciet ose për të dalluar midis specieve. Pra, për ne paleoantropologët (dhëmbët) janë fosile shumë të dobishme”, tha Zanolli.
Krahasimi me dhëmbët arkaikë të njeriut
Studiuesit krahasuan kreshtat dhe zhytjet në dhëmb me dhëmbë të tjerë të fosilizuar që i përkisnin njerëzve arkaikë dhe zbuluan se nuk i ngjanin dhëmbëve që i përkisnin Homo sapiens ose Homo erectus – një njeriu arkaik që ishte i pari që ecte me një ecje të drejtë, mbetjet e të cilit janë gjetur në të gjithë Azinë.
Gjetja e shpellës i ngjante më së shumti një dhëmbi të gjetur në një nofull denisovane të gjetur në pllajën tibetiane në qarkun Xiahe, në provincën Gansu, Kinë. Autorët thanë se ishte e mundur, megjithëse më pak e mundshme, mund t’i përkiste një Neandertali.
“Mendoni për atë (dhëmbin) sikur po udhëtoni në (një) luginë midis maleve. Dhe organizimi i këtyre maleve dhe luginave është shumë tipik për një specie”, shpjegoi Zanolli.
Analiza e disa proteinave në smaltin e dhëmbit sugjeroi se i përkiste një femre. ADN-ja e Denisovës vazhdon te disa njerëz sot, sepse, sapo paraardhësit tanë Homo sapiens takuan Denisovanët, ata bënë seks me ta dhe lindën foshnja. Diçka që gjenetistët e quajnë përzierje. Kjo do të thotë që ne mund të shikojmë prapa në historinë njerëzore duke analizuar të dhënat gjenetike të ditëve të sotme.
“Përzierja” që ndodhi mendohej se kishte ndodhur më shumë se 50.000 vjet më parë, pasi njerëzit modernë u shpërngulën nga Afrika dhe me gjasë u kryqëzuan me Neandertalët dhe Denisovanët. Por gjetja e saktë e vendit ku ndodhi ka rezultuar e vështirë, veçanërisht në rastin e Denisovave.
Definitivisht Denisovan?
Çdo shtesë në të dhënat e pakta fosile të homininëve të Azisë është një lajm emocionues, tha Katerina Douka, një asistente profesore e shkencës arkeologjike në departamentin e antropologjisë evolucionare në Universitetin e Vjenës. Ajo nuk ishte e përfshirë në hulumtim.
Ajo tha se do të kishte dashur të shihte “më shumë prova” se dhëmbi ishte përfundimisht Denisovan.
“Ekziston një zinxhir supozimesh që autorët pranojnë për të konfirmuar se ky është një fosil Denisovan”, tha ajo.
“Realiteti është se ne nuk mund ta dimë nëse ky molar i vetëm dhe i ruajtur keq, i përkiste me të vërtetë një grupi Denisovan, një hibrid apo edhe të një grupi të panjohur hominin. Mund të jetë një Denisovan dhe unë do të doja që të ishte një Denisovan, sepse sa mirë. A do të ishte kështu? Por nevojiten prova më të sigurta”, tha ajo.
Në vlerësimin e dhëmbit Laos Denisovan, studiuesit në këtë studim u mbështetën shumë në një krahasim me kockën e nofullës Xiahe, tha Douka. Megjithatë, kocka e nofullës, megjithëse nga shumë mendohej se ishte Denisovan, nuk ishte një rast i hapur e i mbyllur. Asnjë ADN nuk ishte nxjerrë nga kocka e nofullës së fosilizuar, vetëm prova “të holla” proteinike, shtoi ajo.
“Kushdo që punon në këtë grup hominin, ku ende mbeten shumë pyetje kryesore, dëshiron të shtojë pika të reja në hartë. Vështirësia është në identifikimin e besueshëm të çdo fosili si ai i një Denisovan”, tha ajo. “Kjo mungesë e të dhënave të forta biomolekulare, megjithatë, redukton ndjeshëm ndikimin e këtij zbulimi të ri dhe është një kujtesë se sa e vështirë është të punosh në tropikët”.
Autorët e studimit thanë se planifikonin të provonin të nxirrnin ADN-në e lashtë nga dhëmbi, i cili, nëse është e mundur, do të jepte një përgjigje më përfundimtare. Ekipi hulumtues gjithashtu planifikon të vazhdojë gërmimin e vendit pas një ndërprerjeje të shkaktuar nga pandemia, me shpresën e zbulimeve të tjera të njerëzve të lashtë që jetonin në zonë.
“Në këtë lloj mjedisi, ADN-ja nuk ruhet aspak mirë, por ne do të bëjmë më të mirën”, tha bashkëautori i studimit Fabrice Demeter, një asistent profesor në Qendrën Gjeogjenetike të Fondacionit Lundbeck në Danimarkë.
Burimi i lajmit: CNN. Përshtatur nga Tirana Today
