Nga Nic Cheeseman & Brian Klaas “Foreign Policy”/Në zgjedhjet presidenciale në Ukrainë në 2004, mbështetësit e opozitës në një bastion të opozitës dolën në votime në masë, duke shpresuar të rrëzonin presidentin e atëhershëm, Viktor Janukoviç.
Ata shkuan në qendrat e votimit, votuan kundër regjimit dhe u larguan. Katër minuta më vonë, fletëvotimet e tyre ishin bosh. Votuesit e opozitës nuk e dinin:atyre u ishin dhënë stilolapsa të mbushura me bojë që zhdukej brenda pak minutash.
Kutitë e votimit u mbushën me grumbuj votash të pa shënuara, dhe për pasojë të pavlefshme. Por pavarësisht këtyre mashtrimeve të ulëta, Janukoviç humbi. Vëzhguesit e zgjedhjeve, e zbuluan trukun e bojës që zhdukej – dhe shumë hile të tjera – që çuan në përsëritjen e zgjedhjeve. Por humbja e Janukoviç ishte e pazakontë. Sot kandidatët fitojnë shumicën e zgjedhjeve për dy arsye.
Së pari, ata gëzojnë shumë avantazhe të ligjshme, të tilla si aftësia për të diktuar agjendën politike. Së dyti, një përqindje shumë e lartë votash manipulohen. Shumica e zyrtarëve, kanë mësuar t’i transformojnë zgjedhjet nga një kërcënim për pushtetin e tyre, në diçka që mund të përdoret për ta forcuar atë.
Ata kanë kuptuar se si t’i organizojnë zgjedhjet, duke çuar në paradoksin më të madh politik të kohës sonë: Ka më shumë zgjedhje se kurrë më parë, e megjithatë bota po bëhet gjithnjë e më pak demokratike. Sot, zgjedhjet mbahen thuajse kudo.
Shumica dërrmuese e qeverive, kalojnë të paktën nëpër plebishitet e fushatave zgjedhore, dhe janë të angazhuara në rrafshin retorik për t’i lejuar qytetarët të votojnë për të zgjedhur udhëheqësit që do t’i qeverisin.
Megjithatë, në shumë vende, kjo zgjedhje është pak më shumë se sa një iluzion; gara është që në krye të herës e manipuluar. Gjatë dekadës së fundit, ka pasur një rënie graduale në cilësinë e demokracisë në botë. Në vitin 2017, sipas “Freedom House”, 71 vende pësuan rënie në të drejtat politike dhe liritë civile, me vetëm 35 vende që shënonin rritje.
Bota është bërë më autoritare çdo vit që nga viti 2006, dhe ritmi i rënies demokratike duket se po përshpejtohet. Sot, gati 2 në 3 qytetarë në botë jetojnë nën një sistem qeverish, që nuk është plotësisht demokratik.
Me fjalë të tjera, ne ndodhemi në mesin e një recesioni serioz demokratik. Në studimin tonë, ne zbulojmë një fakt të jashtëzakonshëm: Regjimet autoritare që mbajnë zgjedhje dhe i manipulojnë, rezultojnë të jenë më të qëndrueshme, se ato që nuk mbajnë fare zgjedhje.
Ne kemi udhëtuar në mbarë globin, duke kryer hulumtime në terren në 11 vende të ndryshme të përhapura në Afrikën Sub-Sahariane, Lindjen e Mesme, Azinë Juglindore dhe vendet ish-komuniste të Europës Lindore.
Intervistuam më shumë se 500 personazhe, duke filluar nga kryeministrat dhe presidentët që kanë manipuluar zgjedhjet tek zyrtarët zgjedhorë të nivelit të ulët; nga ambasadorët tek punonjësit e ndihmës lokale; dhe nga kandidatët e opozitës tek rebelët dhe komplotistët e grushtit të shtetit, të zhgënjyer me gjendjen e demokracisë në vendet e tyre.
Sipas tyre mënyra më e mençur për të kandiduar në zgjedhje, është ta bësh këtë përpara se të jenë shtypur fletët e votimit. Nëse tenton të manipulosh procesin me armikun e armatosur dhe kutitë e mbushura, ke dështuar. Sot, autokratët më të efektshëm, i vjedhin zgjedhjet shumë mirë para ditës së votimit.
Manipulimet më të mira janë ato që mund të bëhen lehtë dhe ligjërisht, por megjithatë sigurojnë fitore. Format më të këqija të manipulimit parazgjedhor zbulohen lehtësisht, janë të paligjshme dhe kanë pak ndikim.
Vjedhja efektive, siguron që ju të fitoni dhe pa humbur legjitimitetin. Pavarësisht se është parë si demokracia më e fuqishme në botë, SHBA-ja është vendi ku janë përsosur shumë nga teknikat e manipulimit të zgjedhjeve.
Sondazhet e opinionit tregojnë vazhdimisht se Kongresi Amerikan, shihet me sy të mirë nga vetëm 10-20 për qind e amerikanëve. Dhe pavarësisht kësaj, vetëm 8 nga 435 kongresmenët dështuan të rizgjidheshin në detyrë në vitin 2016.
Kjo është një nga normat më të ulëta të qarkullimit të elitave politike në botë – shumë më e ulët se shifra ekuivalente në parlamentet e vendeve në nën Afrikën Sahariane. Dhe kjo realizohet nëpërmjet hileve me hartat zgjedhore, që synojnë të balancojnë votën rurale me atë urbane.
Pasojat e manipulimit janë shpesh të papërfillshme. Shumë zgjedhje që janë manipuluar haptazi, dhe asnjëherë nuk janë vërejtur apo dënuar nga vëzhguesit ndërkombëtarë. Gjërat do të përkeqësohen, para se të përmirësohen. Shumë vende perëndimore, po i kthejnë shpinën demokracisë jashtë vendit.
Ndërsa Europa ballafaqohet me sfidat e brendshme të Brexit, dhe me rritjen e populizmit autoritar në Hungari dhe Poloni, është më pak në gjendje të mbështesë demokracinë jashtë kufijve të saj në vende si Madagaskari apo Mianmari.
Një nga gjërat kryesore që ka sot demokracia është se, pavarësisht nga kufizimet e saj, mbetet sistemi politik i preferuar i shumicës së njerëzve që jetojnë në Afrikë, Amerikën Latine dhe Evropë postkomuniste, sipas sondazheve të kryera nga organizata të tilla si Afrobarometri dhe Latinobarometri.
Por kjo mbështetje ka kufij. Nëse demokracia vazhdon të gjenerojë paqëndrueshmëri dhe tension, pa pasur llogaridhënie dhe garantuar gjithëpërfshirje, alternativat autoritare do të fillojnë të duken gjithnjë e më tërheqëse.
Shënim: Ky artikull, u përshtat nga libri më i ri i Nic Cheeseman dhe Brian Klaas “Si të vjedhësh zgjedhjet”
PËRSHTATI TIRANA TODAY
