Ndoshta për shkak të klisheve, filmave dhe serialeve televizive, shumë njerëz mund të mendojnë se mbytja është diçka që ndodh në mënyrë të hapur, e dallueshme nga britmat dhe përpëlitjet e viktimës mbi ujë. Por italiani Marko Vitone, që ka një eksperiencë të gjatë si roje bregdetare, thotë se kjo nuk ndodh thuajse asnjëherë: të mund ta kuptosh në kohë, mund jetë jetike nëse rasti të jesh pranë dikujt që po rrezikon të mbytet.
Sipas të dhënave të fundit zyrtare në Itali, një në dhjetë raste, një i rritur sheh një fëmijë që mbytet duke mos e vërejtur në të vërtetë aspask se çfarë po ndodh. Vitone shprehet se “për të patur një ide se sa në dukje e qetë, dhe pak dramatike mund të jetë një mbytje, mjafton vetëm një fakt: është shkaku i dytë kryesor i vdekjeve aksidentale në mesin e të rinjve nën 15 vjeç, vetëm pas aksidenteve rrugore”, dhe rreth një në dy mbytje ndodhin në rrezen e 20 metrave larg një të rrituri.
Vitone citon një studim të publikuar në vitin 2006, në revistën e rojeve bregdetare amerikane, që e shpjegon në pesë pika situatën e atij që po mbytet, duke folur mbi Instinctive Drowing Response, reagimin instiktiv ndaj mbytjes:
Duke përjashtuar disa rrethana të rralla, njerëzit që po mbyten janë fiziologjikisht të paaftë të kërkojnë ndihmë. Sistemi i frymëmarrjes është bërë për të marrë dhe nxjerrë frymë. E folura është një funksion dytësor. Duhet të arrish të marrësh frymë, para se të flasësh.
Goja e dikujt që po mbytet shkon lart e poshtë në sipërfaqen e ujit. Goja e tij nuk qëndron mjaftueshëm gjatë në sipërfaqe për të thithur dhe nxjerrë ajër apo kërkuar ndihmë. Njerëzit që janë duke u mbytur, nuk munden as të tundin krahët e tyre për ndihmë.
Instinkti i çon ata të hapin krahët në përpjekje për të qëndruar mbi det. Kjo është ajo që i ndihmon të nxjerrin gojën nga uji, në përpjekje për të marrë frymë. Gjatë reagimit instinktiv ndaj mbytjes, njerëzit nuk kontrollojnë mirë as lëvizjet e krahëve të tyre.
Ata nuk arrijnë të bëjnë asgjë tjetër, përveçse të përpiqen të qëndrojnë mbi ujë, të kërkojnë ndihmë apo të notojnë drejt dikujt.
Në momentet e para të mbytjes, trupat qëndrojnë në ujë në një pozicion vertikal masatarisht 20- 60 sekonda para se të mbyten. E gjitha kjo sigurisht nuk do të thotë se një person që tund krahët dhe kërkon ndihmë, nuk ka realisht nevojë për ndihmë, vetëm se gjendet në një fazë të ndryshme – dhe më të hershme – në raport me mbytjen e vërtetë. Por jo të gjithë njerëzit që mbyten, kalojnë detyrimisht nga kjo fazë. Vitone jep edhe një numër elementësh që duhen vënë re nëse dikush është duke u mbytur:
Koka e futur në ujë, me gojën në nivelin e ujit
Koka e përkulur nga mbrapa, me gojën e hapur të personit
Sytë pa asnjë shprehi, dhe që nuk shohin asgjë
Sytë e mbyllur
Flokët nëpër sy
Hiperventilim ose vështirësi në frymëmarrje
Përpjekja për të notuar në një drejtim, pa lëvizur në realitet
Përpjekja për t’u kthyer në shpinë
Dhënia e idesë se personi po përpiqet të ngjitet në një shkallë të padukshme
Gjëra të ngjashme mund t’i shihni të paraqitura grafikisht edhe në këtë video. Ajo është në anglisht, por imazhet janë shumë të qarta./Përshtati për Tirana Today, Alket Goce
