Nga Katja Hoyer “The Specator”
“Oh letrat që i dërgoja mamasë time!”- psherëtiu pastori gjermano-lindor Gernot Fridrih ndërsa tërhiqte rastësisht njërën nga faqet e dosjes voluminoze prej 3000 faqesh. Që nga janari i vitit 1992, Gjermania ka ndërmarrë një eksperiment unik për përballjen me të kaluarës së saj:çdokush mund të kërkojë dhe shohë dosjen e tij në arkivat e STASI-t.
E themeluar në vitin 1950 si “Shpata dhe Mburoja” e Partisë Komuniste të Gjermanisë Lindore, Ministria e Sigurimit të Shtetit, e njohur më mirë si STASI, i kaloi 40 vitet e ekzistencës së saj duke mbledhur informacione për kundërshtarët politikë, të vërtetë dhe të imagjinuar.
Ajo krijoi një nga shtetet më policore më të egër në botë, duke lënë në hije edhe Gestapon famëkeqe të nazistëve. Ndërsa ky i fundit operonte me rreth 1 agjent për 10.000 qytetarë, në kulmin e tij STASI kishte 1 agjent për çdo 180 gjermano-lindorë.
Shkalla e mbikëqyrjes së Republikës Demokratike Gjermane mori përmasa të tilla, saqë STASI nisi të rekrutonte qindra mijëra punonjës, por edhe informatorë të rastësishëm që mund të siguronin informacione për individë apo komunitete të tëra.
Bashkëpunëtorë të tillë mund të ishin kolegë pune, fqinjë apo miq, dhe motivimet e tyre për të bërë këtë punë, varionin nga stimujt monetarë deri tek hakmarrje personale. Shumë nga bashkëpunëtorët ndiheshin të sigurt, pasi mendonin se aktivitetet e tyre në STASI do të mbeteshin përgjithmonë sekret.
Por rënia e Murit të Berlinit ndryshoi gjithçka. Në total, mbi 2.2 milion njerëz kanë kërkuar qasje në 5 milion skedarët e arkivave. Ashtu si Gernot Friedrih, shumë nga qytetarët u tronditën nga ajo që zbuluan. Dosja e tij e madhe përmbante një planimetri të detajuar të banesës së tij, dhe komentet e bëra nga një kolegu i tij pastor, që ishte detyruar nga STASI të bashkëpunonte.
“Kur i lexoj këto, më duket sikur ata flasin për dikë tjetër”- thotë Fridrih i hutuar. Po çfarë krime kishte bërë ai, që STASI ndjeu nevojën ta mbante nën mbikëqyrje? Ai donte të udhëtonte dhe e donte rrezikun dhe aventurën.
Fridrih vazhdonte të vizitonte në mënyrë të paligjshme Bashkimin Sovjetik, duke futur fshehurazi bibla në Rusi dhe vendet e bllokut lindor. “Sovjetikët kishin frikë nga Biblat, sikur ato të ishin bomba!”- thotë ai duke buzëqeshur, teksa sheh shënimet e bollshme të policisë sekrete mbi aktivitetet e tij.
Pas një vale masive kërkesash në fillim të viteve 1990, kërkesat e bëra në Agjencinë e Arkivave të STASI-it janë pakësuar, edhe pse ka rreth 4.500 të tilla në muaj. Megjithatë, agjencia u mbyll të enjten e kaluar, 68 vite pasi tanket ruse shtypën një revoltë të madhe në Gjermaninë Lindore.
Ndërsa dokumentet po fillojnë ngadalë të shndërrohen në prova historike, është e drejtë që dosjet të transferohen në Arkivat Federale të Gjermanisë. Në muajt e parë pas rënies së regjimit në Gjermaninë Lindore, qasja e shpejtë në dosjet e policisë sekrete, konsiderohej më e rëndësishme sesa arkivimi sistematik i tyre.
Kështu 16.000 thasë me dokumente qëndruan atje ku ishin, në Magdeburg dhe Berlin, gjë që do të thoshte që historianët do të kishin shumë të vështirë të bënin punën e tyre kërkimore. Arkivi Federal do të nisë tashmë detyrën e gjatë dhe të mundimshme të katalogimit, dixhitalizimit dhe ruajtjes së këtyre dokumenteve të rëndësishme për të ardhmen.
Ky do të ishte në çdo rast një proces i dhimbshëm për ata që vuajtën nga autoritetet e RDGJ-së. Agjencia e Arkivave të STASI-t, hodhi dritë mbi këta kapituj të errët të historisë gjermane. Ajo siguroi transparencë, dhe për disa edhe mundësinë për të ngritur padi dhe për të kërkuar kompensim për padrejtësitë e shkaktuara ndaj tyre.
Ndërsa ish-gjermano-lindorët do të vazhdojnë të jenë në gjendje të kërkojnë qasje në dosjet e tyrr, selia e Arkivave Federale në Koblenz, duket se është ende larg përmbushjes së këtij detyrimi.
Partia e krahut të djathtë, AfD, e cila është veçanërisht e popullore në ish-Lindjen, është përpjekur të pengojë transparencën duke pretenduar se dosjet po zhduken për të mbrojtur “ata që shtinin dikur mbi mur”, aludim ndaj faktit se disa ish-politikanët komunistë janë tanimë pjesë e partisë së ekstremit të majtë, Die Linke.
Argumenti se vetëm 2 për qind e dosjeve janë dixhitalizuar deri më tani, proces që mund ta përshpejtojë Arkivi Federal, nuk ka gjasa që ta zbusë debatin e nxehtë rreth trashëgimisë së shtetit policor të Gjermanisë Lindore.
Kreu i Agjencisë së Arkivave të STASI-it, Roland Jan, deklaroi për revistën “Spiegel”, se shpërbërja e departamentit të tij nuk ishte një veprim që synon të fshehë të vërtetat e pakëndshme, por është e kundërta.
Pas 30 vitesh gjermanët kanë filluar të mendojnë për brezat e ardhshëm. Nëse synohet që historianët të hedhin plotësisht dritë mbi atë epokë, qasja në këto dosje do të duhet të jetë më pak personale dhe më sistematike. Sot ka më pak Gernot Fridrih-ë që kërkojnë të shohin dosjet e tyre.
Por individët privatë, do të jenë ende në gjendje të kenë qasje në dosjet e tyre apo të të afërmve të tyre të ngushtë. Historianët si unë janë të lumtur të shohin që dosjet e STASI-it zhvendosen nga departamenti i tyre i përkohshëm në një shtëpi më të përhershme, dhe të menaxhuar në mënyrë profesionale në Arkivat Federale.
Ky është një veprim racional për të ruajtur kujtimet e dhimbshme në analet e historisë. Gjermania është unike midis kombeve perëndimore, në aspektin që i duhet të integrojë historitë dhe trashëgiminë e dy shteteve, brenda kornizës së një rrëfimi kolektiv. Shpërbërja e Agjencisë së Arkivave të STASI-it, është pjesë e asaj lufte të dhimbshme të pajtimit të Gjermanisë me veten e saj.
Shënim:Katja Hoyer është historiane anglo-gjermane. Libri i saj i fundit titullohet “Gjaku dhe hekuri:Shkëlqimi dhe rënia e Perandorisë Gjermane 1871-1918”.
burimi: https://www.spectator.co.uk/article/the-politics-of-germany-s-stasi-archives
Përshtatur për Tirana Today
