Lindur pas rënies së dhunshme të Jugosllavisë në vitin 1991, Maqedonia ishte vendi i vetëm i ish-Federatës që përjetoi dramën e përgjakshme të luftërave ballkanike. Megjithatë, vite pas shpalljes së pavarësisë nuk ishte e lehtë dhe kjo ka ngadalësuar ndjeshëm zhvillimin e vendit nga pikëpamja sociale, politike dhe ekonomike, shkruan rivistaeuropae.eu.
Cila Maqedoni? Një identitet i panjohur
Pas pavarësisë nga Jugosllavia, sundimtarët e asaj kohe miratuan “Republika e Maqedonisë”, si emri zyrtar të vendit, dhe gjuhës maqedonase si gjuhë kombëtare. Kjo provokoi zemërimin e dy fqinjëve kryesorë, Greqisë dhe Bullgarisë.
Athina, deklaroi se përdorimi i emrit “Republika e Maqedonisë”, se flamuri dhe disa artikuj kushtetuese ishin truket që përvetësojnë një pjesë të historisë mijëvjeçare dhe nxitjes së irredentizmin grek në rajonin e Maqedonisë, në veri të Greqisë me kryeqytetin e Selanikut. Kriza diplomatike çoi gjithashtu në një “konflikt” të shkurtër tregtar të imponuar nga Athina në Shkup, i hequr pas ndërhyrjes së Kombeve të Bashkuara. Për të zgjidhur mosmarrëveshjen ndërkombëtar, qoftë edhe përkohësisht, kjo nuk ishte deri në vitin 1995 kur Kombet e Bashkuara imponuar vendin e porsalindur duke përdorur një emër të përkohshëm deri në një zgjidhje përfundimtare: zgjedhja ra mbi ish-Republikën Jugosllave të Maqedonisë, me qëllim të për të kënaqur Shkupin dhe për të nxjerrë shumicën e origjinës së tij, në mënyrë që mos të shpërfillin grekët. Që atëherë, megjithatë, asnjë hap përpara nuk është bërë formalisht, madje edhe nga qeveritë më pak nacionaliste si Syriza e fundit. Opsionet greke për të ashtuquajturin “çështjen e emrit”, ka çuar në një ngadalësim të anëtarësimit të vendit në organizata të ndryshme mbikombëtare, si NATO. Më 31 gusht 2017, Ministri i Jashtëm grek Nikos Kotzias u takua me homologun maqedonas Nikola Dimitrov në një vizitë diplomatike. Të dy kryeministrat ranë dakord për një rifillim të ardhshëm të negociatave mbi çështjen e emrit, ndërprerë nga kriza politike 2014.
Në këtë çështje të veçantë për identitetin e një populli, Bullgaria ndërhyri gjithashtu. Ndonëse e njohu menjëherë pavarësinë e Maqedonisë, ajo e përkufizoi gjuhën maqedonase si një dialekt bullgar. Traktati i fundit i fqinjësisë së mirë nënshkruar nga Maqedonia dhe Bullgaria, megjithatë, i dha një shtysë të re në marrëdhëniet midis dy vendeve, të cilat ishin megjithatë të ngurta nga një këndvështrim ekonomik dhe tregtar të parë.
Fantazmat e një konflikti të gjatë dhe të përgjakshëm
Maqedonia është një vend multietnik ku etnia e dytë më e madhe përfaqësohet nga pakica shqiptare e cila sipas regjistrimit të fundit do të ishte 25%. Shumica e myslimanëve, rrëfimi që zë 31% të popullsisë së përgjithshme maqedonase, ka mbetur në margjinat e shoqërisë për shumë vite. Në vitin 2001, në sajë të përmbytjes së refugjatëve kosovarë që disa vite më parë ishin vendosur në zonat veri-perëndimore, zyrtarisht themeloi një lëvizje të armatosur të quajtur Ushtria Clirimtare e Kombëtare (UÇK), me të njëjtin emër nga UÇK-ja në Kosovë. UÇK-ja maqedonase, ndryshe nga lufta kosovare për pavarësi, kishte qëllime të ndryshme. Në fakt, gueriljet që luftonin u ndez në vitin 2001, duke mos shkaktuar shumë viktima, vendi kishte si qëllim përfundimtar njohje më të madhe në jetën publike të vendit të pakicës shqiptare, njohjen e gjuhës në zonat me shumicë shqiptare dhe lindjes zyrtare të Universitetit të Tetovë, i mbyllur më parë nga Qeveria e Maqedonisë si i vetmi institut universitar në shqiptar. Guerilja përfundoi zyrtarisht me Marrëveshjet e Ohrit, e cila megjithatë nuk përmirësoi ndjeshëm gjendjen e popullsisë shqiptare në vend. Ndërsa vendi ka arritur të shmangur tragjeditë që kanë ndodhur në Kroaci, Bosnje-Hercegovinë dhe Kosovë, nga ana tjetër ajo është gjetur të merren me një problem të mprehtë që mund të rindezë në çdo kohë.
Kriza dhe dominimi politik i Nikola Gruevskit
Që nga viti 2006, jeta politike është plotësisht e kontrolluar nga partia nacionaliste që ruajti VMRO-DPMNE dhe udhëheqësin e saj Nikola Gruevski. Në mënyrë që të mbetet në pushtet, VMRO-DPMNE ka zbatuar kontroll të rreptë jo të dhunshëm të popullsisë, duke siguruar kështu fitore në zgjedhjet pasuese. VMRO-DPMNE në fakt mund të krahasohet me një parti të vërtetë partiake. Ajo ofron shërbime esenciale, aplikacionet e biznesit, shikoni mediat kryesore të vendit me anë të një sistemi të dendur të marrëdhënieve – Orce Kamcev, kushëriri i Gruevskit, është kreu i shërbimeve më të mëdha të informacionit – të cilat janë shtrirë edhe në radhët më të larta politike. Rasti i Sašo Mijalkov, gjithashtu kushëriri i Nikola Gruevskit dhe kreu i OUBK, shërbimet maqedonase të inteligjencës.
Në vitin 2014, pas zgjedhjeve parlamentare dhe presidenciale, partia kryesore e opozitës, Social Demokratët e SDSM, kundërshtoi rezultatin zgjedhor. Sipas liderit të LSDM-së, VMRO-DPMNE do të kryer mashtrim zgjedhor, mbështetur në vitin 2015 me publikimin e disa transkripteve të përgjimeve nga ana e liderit socialdemokrat, Zoran Zaev. Në këto transkripte doli se VMRO-DPMNE dhe Gruevski po monitoronin nga afër rreth 20 mijë njerëz në mes të magjistratëve, politikanëve dhe gazetarëve. Ndërhyrja e Bashkimit Evropian me Komisionerin Johannes Hahn dhe të Ombudsmanëve Evropian Peter Vanhoutte çoi në nënshkrimin e marrëveshjeve Przino, e cila përfshinte formimin e një qeveri teknike që do të çojë vendin në zgjedhje.
Konsultimet elektorale, të mbajtura në dhjetor 2016, panë fitoren e VMRO-DPMNE-së, por jo qeverisë. Politika zakonore, transformohet në detyrë nga reformat kushtetuese post-2001, Maqedonia është për të formuar një qeveri koalicioni midis partisë më të madhe politike që përfaqësojnë Maqedonisë dhe homologut të tij shqiptar. Megjithatë fitoren e VMRO-DPMNE-së (51 vende ndaj 49 të LSDM-së në një parlament njëdhomësh prej 120), partive shqiptare – të BDI e Ali Ahmetit, një ish-luftëtar në vitin 2011 dhe aleat historik i VMRO-DPMNE-së, PDS / PDSH e Menduh Thaçit dhe Lëvizja Besa – mbështetën socialdemokratët e Zaevit, duke çuar në një ndryshim të parë në politikën maqedonase.
Midis politikës dhe qëllimit për në BE
Skenari maqedonas është jashtëzakonisht kompleks dhe i paqëndrueshëm. Shkaqet duhet të gjenden jo vetëm në neglizhencën që ka dominuar vendin që nga fillimi, por edhe në shumë shkaqe të brendshme dhe të jashtme që ndikojnë në jetën demokratike të Maqedonisë. Një vend i cili, edhe pse i vogël, ka një shumë e rëndësishme, sepse që nga viti 2005 ajo është një vend kandidat për në BE dhe, më e rëndësishmja, ka qenë një nga vendet e prekura nga migrimi fortë nga kontekstin e Lindjes së Mesme. TIRANA TODAY
