Koha për të hapur ‘‘kutinë e Pandorës’’ në Ballkan

Blerina Serjani

Ballkani ka qenë dhe mbetet një rajon i paragjykuar historikisht dhe aktualisht si një rajon i gatshëm për të shpërthyer, përderisa vazhdojnë ta cilësojnë si “fuçi baruti”. Ndonëse konfliktet në këtë rajon përgjithësisht kanë qenë sa “autoktone”, po aq “të importuar”, sidoqoftë rajoni mbart prej së shkuarës mjaft çështje për t’u zgjidhur, çështje që në periudha qetësie dhe në momente paqeje duken “të mbyllura”, por që çuditërisht, ato  befas “zbulohen”, sidomos në fragmente të caktuara ndryshimesh gjeostrategjike.

Tendencat diplomatike ballkanike shpesh synojnë  “për t’u vënë kapak” çështjeve të hapura midis vendeve të rajonit, ndërkohë që krahas nxitimit dhe orvatjeve për t’i mbyllur, kur këto çështje hapen apo shtrohen për t’u zgjidhur, befas kalohet në skajin tjetër dhe derdhin retorikë nacionaliste, pa produkt e progres.

Të gjithë bien dakort dhe pranojnë idenë se krahas përpjekjeve integruese europiane në rajonin e Ballkanit është prezent një realitet i ri për shkak të dy tendencave: interesave gjeopolitike jashtë ballkanike dhe vetë lëvizjeve që bëjnë diplomacitë e rajonit për të optimizuar përfitimet nga situatat në ndryshim.

Diplomacia shqiptare në këtë realitet të ri po punon në mënyrë intensive për përshpejtimin e procesit të integrimit. Po a mund të finalizohet ky proces pa zgjidhur më parë disa çështje me fqinjët, që prej vitesh kanë mbetur të mbyllura në dosjet e pluhurosura të arkivave të diplomacisë dhe politikës.

Pavarësisht, nëse këto qëndrime kanë shkak “mungesën e guximit”, problemet e ruajtjes së pushtetit nga mazhorancat politike, apo sepse kështu e ka gjykuar vetë mekanizmi i “real-diplomacisë”, që të pritej koha e përshtatshme për t’u shtruar në tryezën e bisedimit, çështjet e pazgjidhura, gjithsesi duhen zgjidhur, cilado qoftë arsyeja e përcjelljes kohë pas kohe, “kutia e Pandorës” duhet hapur, pasi ashtu e mbyllur ajo pengon procesin integrues.

Në BE nuk mund të integrohesh, kur mes Shqipërisë dhe Greqisë ka disa “hendekë” në marrëdhëniet dypalëshe: “ligji i luftës”, çështja çame, kufiri, varrezat e ushtarëve, të drejtat e emigrantëve dhe ato të minoritetit etj.

Me të njëjtat argumente kërkojnë zgjidhje edhe disa probleme rajonale, sikurse janë: njohja e Pavarësisë së Kosovës, çështja e emrit të Maqedonisë, Mitrovica, demarkacioni i kufirit Kosovë – Mali i Zi, pronësia dhe menaxhimi i Trepçës, disa mosmarrëveshje mes Serbisë dhe ish-republikave të tjera të ish-Jugosllavisë, sot shtete të pavarura.

Pa shterur këto paketa problemesh të mbartura, pa realizuar integrimin “e vogël” përbrenda vendeve të rajonit ballkanik, do të ishte e vështirë, në mos utopi, integrimi në BE, zbrazja e barutit nga “fuçia” dhe mbushja e saj me “verën” e bashkëjetesës së integruar.

Pra, nga ky këndvështrim, është mëse e justifikueshme dhe mjaft e rëndësishme ngutja, mobilizimi dhe artikulimi, së fundmi, nga diplomacia dhe qeveria e Shqipërisë për të parashtruar  dhe  për t’i vënë në rend të ditës, çështje të mbartura në mënyrë retorike prej çerek shekulli, sidomos me Greqinë dhe Serbinë.  

Evropa diplomatike dhe politike “u ngjir” së thirruri që popujt e Ballkanit duhet të arrijnë zgjidhje konkrete përmes bisedimeve konstruktive për mosmarrëveshjet e vjetra.

Jemi në prag të ndryshimit të rendit botëror dhe historia ka treguar që ndryshime të tilla herë pas here janë të nevojshme, ashtu sikundër ka ardhur koha që Shqipëria t’i tregojë rajonit se është një vend që ka potencial shtetformues, dhe di si t’i mbrojë interesat dhe çështjen kombëtare.