Nga Amélie Bottollier-Depois, PhysOrg
Çfarë shqetëson më shumë një nga shkencëtarët kryesorë të klimës në botë? Valët e nxehtësisë – dhe veçanërisht prirja e modeleve aktuale për të nënvlerësuar intensitetin e këtyre shpërthimeve të temperaturës që mund të jetë vdekjeprurëse.
”Ky është një nga “misteret kryesore” që shkenca ende duhet të zbulojë”, tha klimatologu Robert Vautard për AFP, edhe pse studiuesit janë në gjendje të përcaktojnë me saktësi në rritje saktësisht se si ndotja e shkaktuar nga njeriu po ngroh planetin dhe ndryshon klimën.
“Sot kemi modele më të mira të parashikimit dhe vëzhgime më të gjata me një sinjal shumë më të qartë të ndryshimit të klimës. Ishte tashmë e qartë, por është edhe më e qartë dhe më e padiskutueshme sot.”, tha Vautard, një nga autorët nga paneli i ekspertëve të Kombeve të Bashkuara për klimën.
Vlerësimi, pjesa e parë e një raporti me 3 kapituj nga Paneli Ndërqeveritar për Ndryshimet Klimatike (IPCC), do të dalë në 9 gusht në fund të takimeve që fillojnë të hënën. Ky raport përqendrohet në shkencën që mbështet kuptimin tonë të gjërave si rritja e temperaturës , ngritja e niveleve të oqeanit dhe ngjarje ekstreme të motit.
Kjo ka përparuar në mënyrë të konsiderueshme që nga vlerësimi i fundit në 2014, por edhe vetë ndryshimi i klimës, me efektet që ndihen gjithnjë e më me forcë në të gjithë planetin.
Nxehtësia ‘fenomenale’
”Shkencëtarët tani kanë një kuptim më të madh të mekanizmave prapa “fenomeneve ekstreme, të cilat tani ndodhin pothuajse çdo javë në të gjithë botën”, tha Vautard, duke shtuar se kjo ndihmon të përcaktohet më mirë sesi do të zhvillohen këto ngjarje në të ardhmen.
Në pothuajse kohë reale, studiuesit mund të përcaktojnë rolin e ndryshimit të klimës në një katastrofë të caktuar, diçka që ata nuk ishin në gjendje ta bënin deri ditët e sotme. Tani, e ashtuquajtura shkencë “atribim” do të thotë që ne mund të themi se sa e mundshme do të kishte qenë një ngjarje ekstreme e motit nëse klima nuk do të ndryshonte pothuajse fare.
Për shembull, brenda disa ditësh nga “kupola e nxehtësisë” e jashtëzakonshme që djeg pjesën perëndimore të Shteteve të Bashkuaa dhe Kanadanë në fund të muajit qershor, shkencëtarëtt atribuuan se vala e nxehtësisë do të kishte qenë “pothuajse e pamundur” pa ngrohje të temperaturës.
Pavarësisht këtyre përparimeve, Vautard tha se “misteret kryesore mbeten prezente”. Shkencëtarët nuk janë ende të sigurt se çfarë pjese luajnë retë “në bilancin energjetik të planetit” dhe ndikimin e tyre në ndjeshmërinë e klimës ndaj gazeve serë, tha ai.
Por janë “temperaturat fenomenale”, si ato të regjistruara në qershor në Kanada ose në Evropë në 2019, ato që preokupojnë klimatologun.
“Ajo që më shqetëson më shumë janë valët e nxehtësisë” dhe “mijëra vdekje” që ato shkaktojnë”, tha Vautard, i cili është drejtor i Institutit Francez Pierre-Simon Laplace, një qendër kërkimore dhe mësimore e klimës.
Me reshjet e shiut, shkencëtarët kanë një ligj fizik që thotë se avujt e ujit rriten me shtatë për qind për çdo shkallë të ngrohjes, tha ai, me reshje intensive që rriten me rreth të njëjtën sasi. Por nxehtësia ekstreme është më e vështirë të parashikohet.
“Ne e dimë që valët e nxehtësisë janë më të shpeshta, por gjithashtu e dimë që modelet tona nënvlerësojnë intensitetin në rritje të këtyre valëve të nxehtësisë, veçanërisht në Evropë, me një faktor prej dy,” tha ai.
Modelet e klimës kanë bërë një rrugë të gjatë, madje që nga viti 2014, por ka ende hapësirë për përmirësim për të zvogëluar këto pasiguri.
“Para se të kishim modele që përfaqësonin fenomenet kryesore në atmosferë, në oqeane”, tha Vautard. Sot modelet ndajnë sipërfaqen e planetit në rrjeta, me secilin katror rreth 10 kilometra (gjashtë milje).
Por edhe tani ai tha se “zgjidhja e modeleve nuk është e mjaftueshme” për fenomene shumë të lokalizuara. Brezi i ardhshëm i modeleve duhet të jetë në gjendje të shtojë edhe më shumë detaje, duke zbritur në një zonë prej rreth një kilometër.
Kjo do t’u jepte studiuesve një kuptim shumë më të mirë të ngjarjeve “të vogla”, si tornadot, breshëri ose sistemet e stuhisë që sjellin shi të fortë si ato që shihen në pjesë të Mesdheut në vitin 2020.
Pikat e kthesës
Edhe në një shkallë globale, disa pyetje themelore mbeten. Ndoshta një nga konceptet më ogurzezë të klimës që është kuptuar më mirë vitet e fundit është ai i “hedhjes së pikave”.
Këto mund të shkaktohen për shembull nga shkrirja e akullit ose rënia e pyjeve të Amazonës, potencialisht lëkundjen e sistemit të klimës në ndryshime dramatike dhe të pakthyeshme.
Ka akoma “shumë pasiguri dhe mistere” rreth pikave të kthesës, tha Vautard, duke përfshirë edhe nivelin e rritjes së temperaturës që mund t’i shkaktojë ato.
Aktualisht, ato shihen si ngjarje me probabilitet të ulët, por ai tha se është ende e rëndësishme të dimë më shumë rreth tyre duke pasur parasysh “pasojat e pakthyeshme në shkallën e mijëvjeçarëve” që ato mund të shkaktojnë. Një pasiguri tjetër thelbësore është gjendja e pyjeve dhe oqeaneve të botës, të cilat thithin rreth gjysmën e CO 2 të emetuar nga njerëzit.
