“Është e nevojshme si për Serbinë ashtu edhe për Mali i Zi të shpejtojnë proceset e tyre të reformës. Duhet të bëhet shumë, por si mund t’i shtyni qeveritë e këtyre vendeve kur të thoni se objektivi (për t’u bashkuar) është 2025? Kjo ishte një deklaratë e pafat, e cila shpresoj se së shpejti do të harrohet” është shprehur Franco Frattini, shkruan Tirana Today. 
Ish-komisioneri evropian i drejtësisë dhe ministri i jashtëm italian Franco Frattini, i cili për disa vjet po punon si këshilltar i Presidentit të Serbisë në procesin e integrimit evropian, ka dalë kundër deklaratës së Juncker, lidhur me antarësimi i Serbisë në vitin 2025. Sipas tij, ajo është një deklaratë qesharake e cila më shumë i largon sesa i ofron vendet e Ballkanit Perëndimor nga BE.
Në Forumin e Sigurisë së Beogradit ju diskutuat rajonin, Serbinë dhe BE. A mendoni se Serbia ka një të ardhme evropiane?
– Po, unë mendoj se është e vetmja mundësi e mundshme. Unë nuk e konsideroj alternativë, sepse Serbia nuk është vetëm gjeografikisht dhe politikisht, por do të thoja sistematikisht, pjesë e Evropës. Nuk mund ta imagjinoj përfundimin e bashkimit të Evropës, i cili filloi në vitin 2004 duke sjellë vende si Republika Çeke apo Hungaria, pa patur Serbinë. Pra, përgjigjja ime është po!
Kur është fjala për rekordin e integrimit evropian të Serbisë, çfarë mendoni se u bë e drejtë dhe çfarë shihni si pengesa në rrugën e anëtarësimit të plotë?
– Pengesat janë të një natyre politike. Ekziston një ndjenjë e përbashkët në Evropë e quajtur “lodhje e zgjerimit evropian”. Ka një ndjenjë që, pas pranimit të Kroacisë, Europa duhet të marrë kohë përpara zgjerimit të mëtejshëm. Kjo është një pengesë politike që mund dhe duhet të tejkalohet. Pikëpamja ime është se ka më shumë elemente pozitive se negative për këtë. Aspekte pozitive përbëhen nga të paktën tre elementë kryesorë. Së pari, Europa po përballet me brishtësitë brenda qeverive të shteteve anëtare. Për shembull, qeveria gjermane e ardhshme do të jetë më e brishtë se ajo e mëparshme, sepse mund të përfshijë Greens dhe Liberalët pikëpamjet e të cilëve ndryshojnë nga ato të CDU në shumë tema. Për më tepër, ka pasiguri në lidhje me rezultatin e Brexit, atëherë ka infiltrimin e paqëndrueshmërisë dhe pasigurisë të shkaktuar nga rrjedhat migratore dhe terrorizmi – të gjitha këto elemente kanë nevojë për një reagim politik të keq, sa i përket stabilitetit të Ballkanit. Stabiliteti i Ballkanit është në interes të Evropës edhe më shumë se sa është në interes të qytetarëve të Ballkanit. Unë mund të kuptoj se qytetarët e Ballkanit ndajnë ndjenjën e lodhjes së zgjerimit kur ata ankohen: “Ne po presim për Evropën për shumë vite! Kjo është e mjaftueshme”. Është e kuptueshme. Por ata gjithashtu duhet të kuptojnë se ne, shtetet anëtare të BE-së, janë edhe më të interesuar tani për të pasur vende si Serbia, sepse ajo është një shtyllë stabiliteti në rajon.
Së dyti, Ballkani Perëndimor në tërësi dhe Serbia në veçanti përfaqësojnë një treg të ri, premtues. Ne po dalim ngadalë nga kriza dhe nevojiten tregje të reja. Ne kemi nevojë të gjejmë tregje të reja. Serbia, e cila është jetike në ofrimin e mundësive për investime të huaja, është njëra prej këtyre tregjeve të reja, së bashku me pjesën tjetër të Ballkanit Perëndimor. Së fundi, ekziston elementi i të kuptuarit gjeostrategjik. Ne nuk mund ta imagjinojmë duke e lënë këtë rajon si një enklavë të rrethuar nga shtetet e BE. Lënia e rajonit si një enklavë do të ishte një bombë, sepse mund të bëhet një vend ku të gjithë ata do të dëshironin të komplotojnin kundër (BE). Të gjithë këta elementë justifikojnë përshpejtimin e procesit të pranimit.
Jean Claude Juncker tha se Serbia dhe Mali i Zi mund të jenë gati për anëtarësimin në BE deri në vitin 2025. A mendoni se qëllimi është i arritshëm në tetë vjet?
– Kjo deklaratë është qesharake! Unë e vlerësoj shumë z. Juncker; unë e kam njohur atë për një kohë shumë të gjatë dhe kemi punuar së bashku, por si president i Komisionit Europian ai duhet të shmangë deklarata të tilla. Nga përvoja ime, nëse ka vullnet politik, është absolutisht e mundur që të hapen dhe mbyllen të gjitha kapitujt negociues për dy apo tre vjet. Unë kam thënë tashmë se, në rastin e Serbisë, do të doja të shihja përfundimin e procesit të negociatave deri në vitin 2020, ndoshta 2021. Por le të shmangim ndreqjen e objektivit qesharak të vitit 2025. Askush nuk e di se si do të jetë bota në vitin 2025! Përkundrazi, le të themi në mënyrë transparente se, për momentin, nuk ka vullnet politik për të ecur përpara me zgjerimin. Kjo do të kishte qenë një deklaratë shumë më serioze, sepse kjo është sikur të themi se po lëmë gjithçka për të vendosur për nipërit e mbesat tona. Është e nevojshme që vendet si Serbia dhe Mali i Zi ta përshpejtojnë procesin e reformave. Duhet të bëhet shumë. Por si mund t’i shtyni qeveritë për ndryshime kur ju thoni se objektivi është 2025? Kjo ishte një deklaratë fatkeqe, dhe shpresoj se së shpejti do të harrohet.
Megjithatë, kjo deklaratë bëri që kryeministri shqiptar të mbetej i pakënaqur, duke pasur parasysh se zoti Juncker veçoi Serbinë dhe Malin e Zi nga pjesa tjetër e grupit të Ballkanit Perëndimor.
– E pra, Shqipëria duhet të bëjë më shumë. Shqipëria është ende prapa. Një numër i krizave politike në Shqipëri prekën rrugën e saj drejt Evropës. Unë kam qenë duke punuar në arritjen e qëllimit të Shqipërisë për të fituar statusin e kandidatit kur isha ministër i jashtëm italian. Unë isha përfshirë gjithashtu me ofertën e Shqipërisë për NATO-n. Por ne duhet të pranojmë se nevojitet një lidership më i qëndrueshëm politik në Shqipëri. Edhe pse qeveria duhet të vazhdojë me rezultate më konkrete, Shqipëria është absolutisht thelbësore për procesin e pranimit të Ballkanit Perëndimor në BE. Nuk mund ta lëmë pas.
Sa i përket Kosovës, Thaçi tha se BE nuk e mbajti premtimin e saj për të përshpejtuar integrimet evropiane të Kosovës pas themelimit të gjykatës speciale për krimet e luftës. Tani ai duket i zhgënjyer?
– Thaçi duhet të jetë i vetëdijshëm se Kosova, së bashku me Bosnje-Hercegovinën, është prapa orarit. Është e pamohueshme që Kosova po përballet me një krizë politike. Kishte kaq shumë probleme për të fituar shumicën për të formuar këtë qeveri, e cila tani funksionon vetëm me një shumicë të vogël. Ata kanë një numër problemesh politike vendore, ndërkohë që ka ende probleme që pengojnë vazhdimin e një dialogu me Serbinë … Pra, përpara se të fajësojnë BE-në, ata duhet të bëjnë detyrat e shtëpisë. Kjo është këshilla ime e ndershme për Kosovën.
Si e shihni “dialogun e brendshëm” të propozuar në Serbi për të ardhmen e bisedimeve të Kosovës? Duket sikur disa në Bruksel kanë shpresa shumë të larta për këtë. A mendoni se dialogu i brendshëm mund të ndryshojë politikën zyrtare serbe që pavarësia e vetëdeklaruar e Kosovës është e papranueshme?
– Nuk mendoj kështu. Ndjenja se pavarësia e Kosovës nuk është e ligjshme është thellësisht e rrënjosur në Serbi. Ne kemi hasur në momente të shkëmbimit të sinqertë të opinioneve në kohën kur vendi im njohu Kosovën në vitin 2006 – gjatë kohës së paraardhësit tim si ministër i jashtëm, Massimo D’Alema. Unë nuk mendoj se njerëzit në Serbi do ta kapërcejnë këtë qëndrim. Prandaj është edhe më e rëndësishme të fillohet dialogu i brendshëm politik dhe dialogu i shoqërisë civile, siç është vendosur nga presidenti Vuçiç. Kjo nuk është vetëm depolitizimi i çështjes së Kosovës, por edhe de-dramatizimi i çështjes së Kosovës. Një nga meritat e Presidentit Vuçiç është se ai është gati të diskutojë Kosovën, po thyen një tabu.
Në vitin 2008, kur Kosova shpalli pavarësinë, diplomatët perëndimorë thanë se ishte një “rast unik”. Pas kësaj, ne kemi parë një “rast unik” në Krime, dhe tani referendumi në Kataloni. Pas gjithë kësaj, a mendoni se ishte më tepër një precedent sesa një “rast unik”?
– Është shumë e rrezikshme që të shumëfishohet numri i rasteve unike, sepse ne japim idenë e standardeve të dyfishta. Heshtja nga bashkësia ndërkombëtare në lidhje me shpalljen e pavarësisë së Kosovës në atë kohë, apo edhe përkrahje të hapur për të, dhe sot pothuajse unanime “NO” për referendumin në Kataloni, jep përshtypjen se ka standarde të dyfishta. Është e rëndësishme të mbetet e lidhur me ligjet dhe parimet ndërkombëtare. Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë erdhi me një mendim këshillues që pohonte parimet e përgjithshme të përpjekjes për të punuar për pavarësinë, por gjykata nuk mori qëndrim mbi të drejtën e Kosovës për t’u ndarë nga Serbia dhe për t’u bërë e pavarur. Ky ishte vendimi i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë dhe rasti u zgjidh vetëm në nivel politik, e jo në nivelin ligjor. Si u zgjidh problemi? Ajo u zgjidh nëpërmjet fillimit të një procesi politik në OKB. Në Kataloni, referendumi u mbajt dhe pak ditë më vonë udhëheqësi i Katalonjës bëri thirrje për një dialog pa parakushte. Pse? Sepse ai e kuptoi se nuk kishte të drejtë për shkëputje. Ky është një parim i qartë dhe e njëjta vlen edhe për Krimenë, sepse përndryshe ne nuk mund të justifikonim madje as të mendojmë për sanksione kundër Federatës Ruse. Unë jam kundër sanksioneve në parim, por baza e sanksioneve është se nuk kishte të drejtë për ndarjen e Krimesë. TIRANA TODAY
